Sağlık çalışanlarında nozokomiyal ve laboratuvar kaynaklı hastalık maruziyeti ve proaktif yaklaşımla biyolojik risk analizi uygulaması

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 872 - 896, 31.12.2021

Nuray Alpoğlu Akbulut , Ergün Eraslan

Öz

Dünyada biyolojik tehlikelerin neden olduğu D grubu mesleki bulaşıcı hastalıklar en çok sağlık çalışanlarında mortalite ve morbidite nedenidir. Bu nedenle hastanelerin proaktif yaklaşımla risk analizlerinin yapılması önemlidir. Bu yaklaşımla çalışmada nozokomiyal hastalıklar, laboratuvar kaynaklı enfeksiyonlar ve bu enfeksiyonlara karşı kontrol önlemleri tanımlanmıştır. Kontrol önlemleri bağlamında bir uygulamanın 4×3 matris modeli ile biyolojik risk değerlendirmesi yapılmıştır. Ankara’ da yerleşik eğitim mikrobiyoloji laboratuvarında “Kanalizasyon numunesinden Escherichia coli saf kültür elde etme ve kültürün yatık kültürde transfer işlemi ile muhafaza edilmesi” işlemi yapılmıştır. Mevcut önlemler, bakterilerin risk grupları ve bulaş yolları dikkate alınarak işlemin risk düzeyi belirlenmiştir. Uygulamanın risk düzeyi ‘’orta’’ seviyede bulunmuştur. Bu sonuç bu laboraratuvarda ek önlemlere ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymuştur. Çalışmanın sonunda, biyogüvenlik içerikli eğitimlerin planlanması ve biyogüvenlik kılavuzları yazılması, biyogüvenlik kabinini kullanılması gibi yönetsel önlemler; laboratuvarın çıkışına lavabo yaptırılması gibi mühendislik önlemleri önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Biyolojik risk değerlendirmesi, biyolojik tehlike, biyogüvenlik, nozokomiyal hastalık, laboratuvar kaynaklı enfeksiyon

Kaynakça

• Ahmed, S. S., Alp, E., Ulu-Kilic, A., & Doganay, M. (2015). Establishing molecular microbiology facility in developing countries. Journal of infection and public health, 8(6), 513-525 doi: https://doi.org/10.1016/j.jiph.2015.04.029
• Aktaş, D., Barlas, G., Çelebi, B, Demirbilek, Y. (2014). Q Ateşi Salgını. Bulaşıcı Hastalıkların Sürveyansı ve Kontrolü" Projesi Ulusal Toplantısı ve II. Ulusal Saha Epidemiyolojisi Konferansı II. Ulusal Saha Epidemiyolojisi Konferansı, Ankara.
• Arduino, M.J., Arndt, W.D., Bailin, H. Richard G. Baumann, R.G., Bradbury, S. R, …….Delarosa P (Ed.).(2020). Biosafety in Microbiological and Biomedical Laboratories. Washington: NIH. Erişim adresi: https://www.cdc.gov/labs/pdf/CDC-BiosafetyMicrobiologicalBiomedicalLaboratories-2020-P.pdf
• Atlı, K., (2018). Meslek Hastalıkları ve İşyeri Hekim [Power Point Slaytı].
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/497090
• Berk, M., Önal, B., Güven, R., (2011). Meslek Hastalıkları Rehberi. Ankara: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: https://www.csgb.gov.tr/medias/4597/rehber20.pdf
• Berk, M., Ünal N., Ergun A., R., Vidinli, N., Kaplan E. (2015). Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi. Ankara: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü.Erişim adresi: https://aybu.edu.tr/GetFile?id=d74a6790-d2ed-42ea-ab03-1a236f083553.pdf
• Biyolojik Etkenlere Maruziyetin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik (2013, 15 Haziran). Resmi Gazete (Sayı:28678). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/06/20130615-3.htm
• Burdorf, A., Porru, F., & Rugulies, R. (2020). The COVID-19 (Coronavirus) pandemic: consequences for occupational health. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 46(3), 229-230.
• Chen, N., Zhou, M., Dong, X., Qu, J., Gong, F., Han, Y., ... & Zhang, L. (2020). Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. The lancet, 395(10223), 507-513.doi: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30211-7
• Corrao, C. R. N., Mazzotta, A., La Torre, G., & De Giusti, M. (2012). Biological risk and occupational health. Industrial health, 50(4), 326-337. doi: 10.2486/indhealth.ms1324 Demir, M., Tuncay E., Yentürk, E.,Kanmaz, D. (2014). Göğüs Hastalıkları Hastanesi Çalışanlarında Tüberküloz Riski, Anotol J Clin İnvesting, 8(2), 57-61.Erişim adresi: https://www.academia.edu/45248428/G%C3%B6%C4%9F%C3%BCs_Hastaliklari_Hastanesi_%C3%87ali%C5%9Fanlarinda_T%C3%BCberk%C3%BCloz_Enfeksi_yon_Ri_ski
• Dolapçı, İ., (2016). Bakteriyal Patojenite ve Virülans Faktörleri. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji. Erişim adresi: AD. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/172709/mod_resource/content/0/Bakteriyel%20patojenite%20ve%20vir%C3%BClans%20-%20%C4%B0%C5%9Ftar%20Dolap%C3%A7%C4%B1.pdf
• Enginyurt, Ö. (2016). Tuberküloz Farkındalık Değerlendirmesi. Klinik Tıp Aile Hekimliği, 8(6), 25-35. Erişim adresi:https://asosindex.com.tr/index.jsp?modul=journalvolumeissue&volume=8&issue=6&year=2016&journal-id=119
• Ener, B. (ty.) Candida Enfeksiyonları [PowerPointslaytı]. https://www.klimud.org/public/uploads/dosya/1352728008.pdf
• Encyclopaedia of Occupational health& safety, (2012). Occupational hygene. Herrick, R.F.(Ed.). Erişim adresi: https://www.iloencyclopaedia.org/ Erol, İ. (2007). Gıda hijyeni ve mikrobiyolojisi. Ankara: Pozitif.
• Eyigün, C. P. (2005). Ortaya Çıkışından Bugüne SARS: Güncel Durum. Flora, 10(3), 108-118. Erişim adresihttp://www.floradergisi.org/managete/fu_folder/2005-03/2005-10-3-108-118.pdf
• Gül, Y., İssi, M. & Baykalır, B., G., (2013). Araştırma laboratuvarlarında biyogüvenlik zoonotik hastalıklar ve tıbbi atıkların bertarafı. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 8(1), 81-96. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/33970
• Güldemir, D. (2018). Moleküler mikrobiyoloji laboratuvarında ortam kontrolü nasıl yapılır? Turkish Bulletin of Hygiene & Experimental Biology/Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji, 75(2). https://jag.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD-83713-RESEARCH_ARTICLE-GULDEMIR.pdf
• Halkman AK (2006)Gıda mikrobiyoloji laboratuvarı güvenliği. Orb On-Line Journal of Microbiology. 04(06): 10-14. http://eskisite.mikrobiyoloji.org/pdfler/702060602.pdf
• Irmak H, Yardım, N., Temel, F. Keklik K (2019). Laboratuvar güvenliği el kitabı. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Tüketici Güvenliği ve Halk Sağlığı Laboratuvarları Dairesi Başkanlığı Ankara, 2019 https://samsunism.saglik.gov.tr/Eklenti/63706/0/labaratuvarguvenigielkitabipdf.pdf
• Karabıçak, N. (2012). Klinik mikrobiyoloji laboratuvarlarında biyogüvenlik. Başustaoğlu, A. C., Güney M. (Ed), Laboratuvar risk değerlendirmesi içinde (s.191-202). Ankara: Klımud.
• Koruk, İ., Tekin-Koruk, S., Tuncer, K., Demir, C., Kara, B., & Şeyhanoğlu, A. S. (2014). Şanlıurfa'da Sağlık Çalışanlarının Mesleki Bulaşıcı Hastalıklara Karşı Aşılanma Düzeyi. Klimik Journal/Klimik Dergisi, 26(1). Erişim adresi: https://www.klimikdergisi.org/wp-content/uploads/2021/01/sanliurfa8217da-saglik-calisanlarinin-mesleki-bulasici-hastaliklara-karsi-asilanma-duzeyi.pdf
• Madigan, M. T., Martinko, J. M. & Brock, T. D. (2010). Brock mikroorganizmaların biyolojisi. Palme
• Morawska, L. and Cao, J. (2020) Airborne transmission of SARS-CoV-2: The world should face the reality. Elsevier,1-3. Doi: 10.1016/j.envint.2020.105730
• Ocaktan, M., E. (2020). İş Hijyeni. İş Sağlığı Yönünden Hastalık Etkenleri İçinde (60-82). Atatürk Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi.
• Occupational Safety and Health Administration, (2020). Guidance on Preparing Workplaces for COVID-19. U.S:Department of LaborOccupational Safety and Health Administration Erişim adresi: https://www.osha.gov/sites/default/files/publications/OSHA3990.pdf
• Pala, S. Ç., & Metintaş, S. (2020). COVID-19 Pandemisinde Sağlık Çalışanları.Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 5, 175-187. doi: https://doi.org/10.35232/estudamhsd.789806
• Rao, G. G., Saunders, B. P., & Masterton, R. G. (1996). Laboratory acquired verotoxin producing Escherichia coli (VTEC) infection. The Journal of hospital infection, 33(3), 228-230.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığı (2014). Ulusal mikrobiyoloji standartları, laboratuvar güvenliği rehberi. Erişim adresi: https://hastane.ksu.edu.tr/depo/belgeler/Ulusal%20Mikrobiyoloji%20Standartlar%C4%B1.compressed_1710261701460340.pdf
• Türk Tabipler Birliği (2010). Kırım Kango Kanamalı Ateşi Bilimsel Değerlendirme Raporu, Ankara. Erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/kirim_kongo_rpr.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlıkta Kalite, Akreditasyon ve Çalışan Hakları Dairesi Başkanlığı (2020). SKS Işığında COVID-19 Tanı Laboratuvarları Kalite Yönetimi Rehberi. Erişim adresi:https://shgmkalitedb.saglik.gov.tr/TR-66534/sks-isiginda-covid-19-tani-laboratuvarlari-kalite-yonetimi-rehberi-hakkinda.html
• The University of Utah, (2018). Guidelines For Microbiology Teaching Laboratories, Erişim adresi: https://oehs.utah.edu/topics/biosafety-guidelines-for-teaching-laboratories
• Sağlığım, (ty). Sağlığım,halk sağlığına yönelik bilgiler. Erişim adresi: https://sagligim.gov.tr/kirim-kongo-kanamali-atesi.html
• Şeker, H. & Yardımcı, H. (2003). Mikrobiyoloji laboratuvarlarında biyogüvenlik. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 01(04), 3-32. Erişim adresi: http://www.mikrobiyoloji.org/pdf/702030402.pdf
• Zencir, M. (2014). Mesleksel bulaşıcı hastalıklar: sağlık çalışanlarının sağlığı örneği. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 14 (51), 60-69 Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/msg/issue/49201/628111