Tıbbi Atık Toplama Araçların Rotalaması İçin Matematiksel Model Önerisi: Samsun İlinde Bir Uygulama

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 862 - 871, 31.12.2021

Ahad Furugi

Öz

Türkiye, son yirmi yılda sağlık hizmetlerinde gelişmeye ve sağlık kuruluşları sayısında hızlı bir artışa tanık olmuştur. Bu büyüme ile birlikte, üretilen tıbbi atığın miktarı da artmıştır. Dolayısıyla tıbbı atıklardan kaynaklanan çevresel ve sağlık risklerini ortadan kaldırmak için, doğru bir tıbbı atık yönetim sistemi gerekmektedir. Ayrıca tıbbı atıkların toplanması oldukça önemli ve maliyetli bir hizmettir. Bu çalışmada, tıbbı atıkların toplanmasında, araçların ulaşım mesafelerini ve maliyetini en aza indirgemek için kapasite kısıtlı periyodik araç rotalama problemi ele alınmıştır. Uygulama kapsamında Samsun’da tıbbi atık yönetimi alanında faaliyet gösteren bir işletmenin, tıbbi atık toplayan araçlarının en uygun rotalarının belirlenmesi için tamsayılı matematiksel model önerilmiştir. Modelin çözümünden elde edilen optimum rotalar, mevcut rotalar ile karşılaştırılmıştır. Mevcut durumla kıyasla, hem toplam rota uzunluğunda hem kullanılan araç sayısında tasarruf sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Araç Rotalama Problemi, Tıbbı Atık Toplama Yönetimi, Matematiksel Model, Optimizasyon

Kaynakça

• Alagöz, A. Z. and G. Kocasoy (2008). Improvement and modification of the routing system for the health-care waste collection and transportation in Istanbul. Waste Management, 28(8): 1461-1471. doi: https://doi.org/10.1016/j.wasman.2007.08.024.
• Alakaş, H. M., Ş. Kızıltaş, E. Tamer and E. Özcan (2018). Sıfır atık projesi kapsamında atıkların toplanması: kırıkkale ilinde homojen çok araçlı araç rotalama uygulaması. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3): 190-196. Erişim Adresi: http://dergipark.gov.tr/humder/archive
• Angelelli, E. and M. G. Speranza (2002). The application of a vehicle routing model to a waste-collection problem: two case studies. Journal of the Operational Research Society, 53(9): 944-952. doi: https://doi.org/10.1007/978-3-642-56183-2_16.
• Aringhieri, R., M. Bruglieri, F. Malucelli and M. Nonato (2004). An asymmetric vehicle routing problem arising in the collection and disposal of special waste. Electronic notes in discrete mathematics, 17: 41-47. doi: https://doi.org/10.1016/j.endm.2004.03.011.
• Aringhieri, R., M. Bruglieri, F. Malucelli and M. Nonato (2004). A particular vehicle routing problem arising in the collection and disposal of special waste. Presented at Tristan 2004. Guadeloupe, French West Indies. Erişim Adresi: https://tristanconference.org/system/tristan-v/website/pdf/abstract_00112.pdf
• Belien, J., L. De Boeck and J. Van Ackere (2014). Municipal Solid Waste Collection and Management Problems: A Literature Review. Transportation Science, 48(1): 78-102. doi: https://doi.org/10.1287/trsc.1120.0448.
• Coene, S., A. Arnout and F. Spieksma (2008). The periodic vehicle routing problem: a case study. Working paper. doi: https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1368749.
• Dantzig, G. B. and J. H. Ramser (1959). The truck dispatching problem. Management Science, 6(1): 80-91. doi: https://doi.org/10.1287/mnsc.6.1.80.
• Erdoğan, Ö. (2018). Tıbbi atık yönetimi. Hemşirelik uygulamalarında klinik mikrobiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları. Ankara, Hipokrat Kitabevi: 99-106. Eriºim Adresi: https://www.researchgate.net/profile/Oezcan-Erdogan/publication/322499279_Tibbi_Atik_Yonetimi_Biomedical_waste_management/links/5a5c6875458515450278f608/Tibbi-Atik-Yoenetimi-Biomedical-waste-management.pdf
• Eren, E. and U. R. Tuzkaya (2021). Safe distance-based vehicle routing problem: Medical waste collection case study in COVID-19 pandemic. Computers & Industrial Engineering, 157: 107328. doi: https://doi.org/10.1016/j.cie.2021.107328.
• Firinci, N., A. Celik, E. Akün and M. Atif Khan (2009). A pilot study for the optimization of routes for waste collection vehicles for the Göçmenköy district of Lefkoşa. Proc World Acad Sci Eng Technol, 37: 2070-3740. doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.1078619.
• Fooladi, S., H. Fazlollahtabar and I. Mahdavi (2015). Waste collection vehicle routing problem considering similarity pattern of trashcan and garbage unloading. International Journal of Engineering and Industrial Management, 5. Erişim Adresi: http://hdl.handle.net/11067/1383
• Güvez, H., M. Dege and T. Eren (2012). Kırıkkale’de Araç Rotalama Problemi ile Tıbbi Atıkların Toplanması. International Journal of Engineering, 4(1): 41-45. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/profile/Hakan-Guvez/publication/335714470_Medical_Waste_Collection_with_Vehicle_Routing_Problem_in_Kirikkale/links/5d77476d4585151ee4ab1cef/Medical-Waste-Collection-with-Vehicle-Routing-Problem-in-Kirikkale.pdf
• He, Z.-g., Q. Li and J. Fang (2016). The Solutions and Recommendations for Logistics Problems in the Collection of Medical Waste in China. Procedia Environmental Sciences, 31: 447-456. doi: https://doi.org/10.1016/j.proenv.2016.02.099.
• Kyessi, A. and V. Mwakalinga (2009). GIS application in coordinating solid waste collection: the case of Sinza Neighbourhood in Kinondoni municipality, Dar es Salaam city, Tanzania. Report of Federation Internationale des Geometres (FIG) Working Week 2009. . Eriºim Adresi: https://www.academia.edu/4909953/GIS_Application_in_Coordinating_Solid_Waste_Collection_The_Case_of_S
• Li, J.-Q., D. Borenstein and P. B. Mirchandani (2008). Truck scheduling for solid waste collection in the City of Porto Alegre, Brazil. Omega, 36(6): 1133-1149. doi: https://doi.org/10.1016/j.omega.2006.04.007.
• Ouertani, N., H. Ben-Romdhane, I. Nouaouri, H. Allaoui and S. Krichen (2020). On Solving the Hazardous Health-Care Waste Transportation Problem: a Real Case Study. 2020 International Multi-Conference on: Organization of Knowledge and Advanced Technologies (OCTA), IEEE. doi: https://doi.org/10.1109/OCTA49274.2020.9151781.
• Özkök, B. A. and F. C. Kurul (2014). Araç rotalama problemine tam sayılı lineer programlama modeli ve gıda sektöründe bir uygulama. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 43(2). Erişim Adresi: https://www.proquest.com/openview/66d20483c035e3b74c5455fe8faed612/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1796365
• Shih, L.-H. and H.-C. Chang (2001). A routing and scheduling system for infectious waste collection. Environmental Modeling & Assessment, 6(4): 261-269. doi: https://doi.org/10.1023/A:1013342102025.
• Taslimi, M., R. Batta and C. Kwon (2020). Medical waste collection considering transportation and storage risk. Computers & Operations Research, 120: 104966. doi: https://doi.org/10.1016/j.cor.2020.104966.