Coğrafi İşaretli Ürünlerin Bölgesel Kalkınma ve Gastronomideki Rolü: Uşak Örneği

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 17 - 33, 02.08.2025

Semahat Göker Özyürek

Öz

Bu çalışma, Uşak iline özgü coğrafi işaret tesciline sahip ürünlerin bölgesel kalkınma ve gastronomi alanındaki rolünü incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, bu ürünlerin ekonomik, sosyal ve kültürel katkılarını ortaya koyarak yerel kalkınmaya sağladığı katkıları değerlendirmeyi hedeflemektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiş, betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Türk Patent ve Marka Kurumu verileri başta olmak üzere akademik literatür ve resmi internet kaynaklarından elde edilen ikincil veriler sistematik olarak analiz edilmiştir. Uşak ilinde 9 adet coğrafi işaretli ürün tescillenmiştir. Ürünlerin 7 tanesi mahreç işaretli ve diğer 2 tanesi menşe işaretine sahiptir. Bu ürünler Eşme yörük kilimi (1997), Uşak halısı (2012), Uşak tarhanası (2017), Uşak gelin helvası (2022), Uşak helvası (2022), Uşak baklavası (2022), Uşak haşhaş ezmesi (2022), Karahallı ciğeri (2022) ve Karahallı kavunu (2023)dur. Bu ürünlerin büyük çoğunluğu gastronomiyle ilişkilidir ve yerel üretim, istihdam, kültürel mirasın korunması, kadın emeği ve turizm potansiyeli gibi birçok boyutta katkı sağlamaktadır. Coğrafi işaretli ürünlerin sürdürülebilir bölgesel kalkınma ve gastronomi turizmine katkısını artırmak için pazarlama stratejileri geliştirilmelidir. Yerel üreticilere yönelik destek mekanizmaları güçlendirilmeli, turizm sektörü ile entegrasyon artırılmalıdır. Ayrıca, bu ürünlerin ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımı, bölgesel kalkınma açısından stratejik öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Gastronomi , Coğrafi işaret , Bölgesel Kalkınma , Uşak , Sürdürülebilirlik.

The Role of Geographically Indicated Products in Regional Development and Gastronomy: The Case of Uşak

Öz

This study aims to examine the role of geographically indicated products specific to the province of Uşak in regional development and gastronomy. The research seeks to evaluate the economic, social, and cultural contributions of these products to local development. A qualitative research approach was adopted in the study, utilizing the descriptive analysis technique. Secondary data obtained from the Turkish Patent and Trademark Office, academic literature, and official online sources were systematically analyzed. A total of nine geographically indicated products have been registered in the province of Uşak. Seven of the products have a designation of origin (mahreç işareti), while the other two have a protected designation of origin marks (menşe işareti). These products are Eşme Yörük Rug (1997), Uşak Carpet (2012), Uşak Tarhana (2017), Uşak Bride’s Halva (2022), Uşak Halva (2022), Uşak Baklava (2022), Uşak Poppy Paste (2022), Karahallı Liver (2022), and Karahallı Melon (2023). The majority of these products are related to gastronomy and contribute in various dimensions such as local production, employment, preservation of cultural heritage, women's labor, and tourism potential. In order to enhance the contribution of geographically indicated products to sustainable regional development and gastronomic tourism, marketing strategies should be improved. Support mechanisms for local producers must be strengthened, and integration with the tourism sector should be increased. Furthermore, the national and international promotion of these products is of strategic importance for regional development.

Anahtar Kelimeler

Gastronomy , Geographical Indication , Regional Development , Uşak , Sustainability.

Kaynakça

• Aksoy, M., & Sezgi, G. (2015). Gastronomi turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi gastronomik unsurları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1), 79–89.
• Alper, I., & Yalçın, E. (2020). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi (Evaluation of geographically ındicated products within the scope of gastronomy tourism). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(4), 2507-2522.
• Çanakkale Olay. (2024, 23 Şubat). Gelin helvası nedir? Uşak'ın eşsiz lezzeti kırmız helvanın tarihçesi. 15 Mart 2025 tarihinde https://canakkaleolay.com/haber/gelin-helvasi-nedir-usak-in-essiz-lezzeti-kirmiz-helvanin-tarihcesi-59433 adresinden erişildi.
• Çatır, O., & Eşref, A. Y. (2018). Ulubey (Uşak) yöresel yemeklerinin gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(Özel Sayı 3), 211–224.
• Çekal, N., & Aslan, B. (2017). Gastronomik bir değer olarak tarhana ve coğrafi işaretlemede tarhananın yeri ve önemi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2), 124–135.
• Çılgınoğlu, H. (2024). Coğrafi işaretli Türk baklavaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 15(44), 1181–1196. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1494495
• Dikici, A., Koluman, A., & Aktaş, R. K. (2013). Gıdaların coğrafi işaretlenmesi. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 39(2), 136–138.
• Doğan, B. (2015). Coğrafi işaret korumasının gelişmekte olan ülkeler için önemi. E-Journal of New World Sciences Academy, 10(1), 58–75.
• Durlu-Özkaya, F., Sünnetçioğlu, S., & Can, A. (2013). Sürdürülebilir gastronomi turizmi hareketliliğinde coğrafi işaretlemenin rolü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(2), 13–20.
• Ercelep, B., & Akdemir, N. (2022). Tescilli coğrafi işaretli gıda ürünleri: Türk tatlıları örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 6(3, Special Issue: ICTEBS), 550–563.
• Esen, Ş. (2016). Bir farklılaşma stratejisi olarak coğrafi işaretler ve Türkiye incelemesi. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 447-464.
• Gökovalı, Ü. (2017). Coğrafi işaretler ve ekonomik etkileri: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 141-160.
• Hazarhun, E., & Tepeci, M. (2018). Coğrafi işarete sahip olan yöresel ürün ve yemeklerin manisa'nın gastronomi turizminin gelişimine katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 371-389.
• Karaca, O. B. (2016). Geleneksel peynirlerimizin gastronomi turizmindeki önemi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 187-39.
• Kardeş Çolakoğlu, N. ve Sarıışık, M. (2023). Türk Mutfağında Yer Alan Coğrafi İşaret Tescil Belgesine Sahip Çorbalar Üzerine Bir Araştırma, Kent Akademisi Dergisi, 16 (3), 1820-1834, DOI: 10.35674/kent.122143
• Kavas, S., & Bucak, T. (2023). Bölge tanıtımına coğrafi işaretli yemeklerin katkısı: Ege bölgesine ait köfteler. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 7 (2), 328-345.
• Korkmaz, H. U. (2021). Kop Bölgesi coğrafi işaretlerinin incelenmesi ve öneriler. Sivas Interdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 36-53.
• Kültür Portalı. (2025). Eşme kilimleri. 15 Mart 2025 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/usak/nealinir/esme-kilimleri adresinden erişildi.
• Ören, V. E., & Ören, T. Ş. (2019). Gastronomi turizmi kapsamında sürdürülebilirlik: Ebem köftesi örneği. Social Sciences, 14(1), 151–162.
• Orhan, A. (2012). Yerel değerlerin turizm ürününe dönüştürülmesinde “coğrafi işaretlerin” kullanımı: İzmit pişmaniyesi örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 23(2), 243–254.
• Perdahcı, N. (2011). XVI–XVIII. yüzyıl Avrupa resim sanatında Uşak halıları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 275–291.
• Şahin, A., & Meral, Y. (2012). Türkiye'de coğrafi işaretleme ve yöresel ürünler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5(2), 88–92.
• Samuk, G. (1984). Uşak halılarının dünü ve bugünü. Türk Dünyası Araştırmaları, 32, 107–133.
• T.C. Karahallı Kaymakamlığı. (2025). Karahallı düğleği (kavun). 16 Mart 2025 tarihinde http://karahalli.gov.tr/karahalli-duglegi-kavun adresinden erişildi.
• T.C. Uşak Valiliği. (2025). Karahallı ciğeri. 15 Mart 2025 tarihinde http://www.usak.gov.tr/karahalli-cigeri adresinden erişildi.
• T.C. Uşak Valiliği. (2025). Uşak haşhaşı. 15 Mart 2025 tarihinde http://www.usak.gov.tr/usak-hashasi adresinden erişildi.
• Taşdan, K., Albayrak, M., & Albayrak, K. (2014). Coğrafi işaret tescilli geleneksel ürünlerde izlenebilirlik: Ankara ili örneği. In XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi (ss. 1292–1300). Samsun.
• Türk Patent Enstitüsü (TPE). (2012). Marka ve coğrafi işaret başvurularının hazırlanması, marka ve coğrafi işaret ile ilgili bilgiler ve gerekli belgeler (Yayın No. 27). Ankara: TPE Yayınları.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2025). Coğrafi işaret nedir. 16 Mart 2025 tarihinde https://ci.turkpatent.gov.tr/sayfa/co%C4%9Frafi-i%C5%9Faret-nedir adresinden erişildi.
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2025). Coğrafi işaretler. 16 Mart 2025 tarihinde https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=64&tur=&urunGrubu=&adi= adresinden erişildi.
• Uşak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2025). Tahin helvası (tahini halva). 15 Mart 2025 tarihinde https://usak.ktb.gov.tr/TR-295580/tahin-helvasi-tahini-halva.html adresinden erişildi.
• Uslu, A. N., & Yılmaz, İ. (2022). Coğrafi işaretli bir ürün olarak Bolu kızılcık tarhanası. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), 94–105.
• Yaylacı, S., & Mertol, H. (2021). Coğrafi işaretli ürünler ve gastronomik lezzetler: Tokat örneği. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 313–334.
• Yazıcıoğlu, İ., Işın, A., & Yalçın, E. (2019). Coğrafi işaretli ürünlerin gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi: Akdeniz bölgesi örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 3(4), 861–871.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. tıpkı basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.