Atatürk’ün Esir Aldığı Yunan General Nikolaos Trikupis ve Talas Üsera Garnizonu

Yıl 2023, , 39 - 60, 26.06.2023

Murat Karataş , Mehmet Metin

https://doi.org/10.38000/juhis.1261156

Öz

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra özellikle İngiltere’nin desteğini alan Yunan ordusu Megali İdea’yı (Büyük Yunanistan) gerçekleştirme yolunda Anadolu topraklarını işgale girişti. Batı Cephesi’nde kurulan TBMM’ye bağlı düzenli ordu Yunan ordusuna Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı ile son darbeyi vurdu. Bu zafer öncesinde esir alınan Yunan askerlerine, zafer sonrasında çok sayıda Yunan askeri ve ayrıca Yunan ordusunun başkomutanı General Trikupis ile maiyeti de eklendi. Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı’ndan sonra esir sayısının hızla artması üzerine esir subaylar; Afyon, Kırşehir ve Kayseri’ye nakledildi. Diğer asker ve sivil esirler ise Anadolu’nun farklı bölgelerine sevk edildi. Yunan savaş esirleri, Lozan Barış Konferansı’nda Türkiye ve Yunanistan devletleri arasında imza edilen, esirlerin karşılıklı serbest bırakılmasına ilişkin belgenin hayata geçişine kadar oluşturulan üsera garnizonlarında tutuldular. Bu üsera garnizonlarından biri olan Talas Üsera Garnizonunda sadece Yunan subayları kaldı. Talas Üsera Garnizonu Uluslararası Kızılhaç Heyeti tarafından iki defa teftişe tâbi tutuldu. Heyet, esirlerin ve garnizonun durumu hakkında raporlar düzenledi. Bu çalışmada General Trikupis’in savaş meydanında esir düşmesi, Talas Üsera Garnizonu ve burada kalan esir Yunan subaylarının durumu, Hilal-i Ahmer Cemiyetinin (Kızılay) esirlere yardımları üzerinde duruldu. Çalışma arşiv kaynakları, hatırat, gazete ve telif-tetkik eserlerden faydalanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Büyük Taarruz, Üsera, Garnizon, Trikupis, Yunan

Greek General Nikolaos Trikupis Who was Captured By Atatürk and Garrison of Talas Usera

Öz

After the First World War, especially with the support of England, the Greek army invaded Anatolian lands on the way to realize Megali Idea (Greater Greece). The regular army of the Turkish Grand National Assembly established on the Western Front dealt the final blow to the Greek army with The Great Offensive and the Battle of the Commander –in-Chief. In addition to the Greek soldiers captured in the wars before this victory, many Greek soldiers, as well as the commander –in-chief of the Greek army, General Trikupis, and her entourage were also captured after the said victory. As the number of prisoners increased rapidly after The Great Offensive and the Battle of the Commander –in-Chief, the captive officers were transferred to Afyon, Kırşehir and Kayseri. Other military and civilian prisoners were transferred to different parts of Anatolia. Greek prisoners of war were kept in the prisoner garrisons until the implementation of the document on the mutual release of prisoners signed between the states of Turkey and Greece at the Lausanne Peace Conference. Only Greek Officers remained in Talas Prisoner Garrison, one of these prisoner garrisons. The Talas Prisoner Garrison was inspected twice by international Committee of the Red Cross. The delegation prepared reports on the condition of the prisoners and the garrison. In this study, the captivity of General Trikupis on the battlefield, the Talas Prisoner Garrison and situation of the captive Greek officers staying here, the aid of the Red Crescent Society to the prisoners will be emphasized. The Study was planned to be prepared by making use archival resources, memoirs, newspapers and copyright-reviewed works.

Anahtar Kelimeler

The Great Offensive, Prisoner, Garrison, Trikupis, Greek

Kaynakça

• [1] Adıvar, Halide Edip (2020), Türk’ün Ateşle İmtihanı, Can Yayınları, İstanbul.
• [2] Akandere, Osman (2002), “1923 Ortalarında Uluslararası Kızılhaç Heyetinin Anadolu’daki Teftiş Gezileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 18, S 53. (443-469).
• [3] Akgün, Seçil Karal ve Akgün Murat (2001), Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara.
• [4] Altay, Fahrettin (2022), 10 Yıl Savaş ve Sonrası (1912-1922), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• [5] Arıkoğlu, Damar (1961), Hatıralarım, Tan Gazetesi Matbaası, İstanbul.
• [6] Aydemir, Şevket Süreyya (1986), Tek Adam Mustafa Kemal (1919-1922), C 2, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• [7] Belen, Fahri (1983), Askeri, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• [8] Belen, Fahri (1999), Büyük Türk Zaferi (Afyon’dan İzmir’e Kadar), Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
• [9] Bozok, Salih (2001), Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor, haz. Can Dündar, Doğan Kitap, İstanbul.
• [10] Budak, Mustafa (2018), 99 Soruda Lozan, Ketebe Yayınları, İstanbul.
• [11] Çapa, Mesut (1990), “Milli Mücadele Yıllarında Anadolu’daki Yunan Savaş Esirlerini Ziyaret Eden Uluslararası İlk Kızılhaç Heyeti”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 2, S. 6. (281-294).
• [12] Çaykıran, Güzin (2022), “Yunan Ordusu Başkomutanı General Trikupis’in Esareti (2 Eylül 1922)”, Journal of Universal History Studies, 5 (2) December. (239-252)
• [13] Erdem, Nilüfer (2017), Yunan Tarihçiliği Gözüyle Anadolu Harekâtı 1919-1923, Derlem Yayınları, İstanbul.
• [14] Erkan, Mehmet Sedat (2022), “Türk Tarihinde Bir Dönüm Noktası, Büyük Taarruz ve 30 Ağustos Başkomutan Meydan Muharebesi”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, C. 11, S. 32. (243-271)
• [15] Göğem, Ziya (1954), Kurmay Albay Daday’lı Halit Beğ Akmansü (1884-1953), C 1, Halk Basımevi, İstanbul.
• [16] Görgülü, İsmet (1985), Ana Hatlarıyla Türk İstiklal Harbi, Kastaş Yayınları, İstanbul.
• [17] Gündüz, Asım (1973), Garp Cephesi Kurmay Başkanı - Hatıralarım, (haz. İhsan Ilgar), Kervan Yayınları, İstanbul.
• [18] Hâkimiyet-i Milliye, 8 Eylül 1922.
• [19] Hatipoğlu, Murat (1997), Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan (1923-1954), Siyasal Kitabevi, Ankara.
• [20] İdem, Tekin (2020), “Karboğazı Savaşı’nda Esir Alınan Fransız Taburu ve Kayıp Bayrak Meselesi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXXVI, S. 102, (107-136)
• [21] İkdâm, 8 Eylül 1922; 10 Eylül 1922.
• [22] İnönü, İsmet (1985), Hatıralar, 1. Kitap, Haz. Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• [23] Kara Harp Okulu -KHO- (1983), Harp Tarihi Ders Notları-Birinci Kitap, Kara Harp Okulu Matbaası, Ankara.
• [24] Kaya, Erol (2008), “Milli Mücadele Döneminde Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Anadolu ve Yunanistan’daki Türk ve Yunan Esirlerine Yaptığı Yardımlar”, Turkısh Studies, Volume 3/2 Winter. (465-486)
• [25] Kızılay Arşivi Belgelerinde Savaş Esirleri (2018), Yay. Haz. Gülfettin Çelik - Recep Karacakaya - Zekai Mete - Hamdi Genç - Faruk Bal, Seçil Ofset, İstanbul.
• [26] Kocatürk, Utkan (1971), Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Edebiyat Yayınevi, Ankara.
• [27] Kutay, Cemal (1981), Ege’nin Kurtuluşu, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• [28] Osmanlı Hilal-i Ahmer Mecmuası, 15 Şubat 1922, S. 6; 15 Temmuz 1922, S. 11.
• [29] Özalp, Kazım (1988), Milli Mücadele 1919-1922, C. 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• [30] Özdemir, Ahmet (1990), “Milli Mücadele’de Üsera Taburları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 2, S. 5. (129-150)
• [31] Özdemir, Ahmet (1990), “Savaş Esirlerinin Milli Mücadeledeki Yeri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 2, S. 6. (321-333)
• [32] Parlak, Türkmen (1983), İşgalden Kurtuluşa Yunan Egeden Nasıl Gitti, İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı Yayınları, İzmir.
• [33] Peyâm-ı Sabah, 8 Eylül 1922.
• [34] Sarısaman, Sadık (2022), “Yunan Başkomutanı Trikopis’in Esareti Üzerine”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 24, S 100 Yılında Kocatepe – Büyük Taarruz Özel Sayısı - Kasım. (129-151)
• [35] Şahin, Feyza Kurnaz (2016), “İngiliz Arşiv Belgelerine Göre I. Dünya Savaşı Yıllarında Afyonkarahisar Üsera Garnizonu’ndaki İngiliz Esirler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), S. 56 Erzurum. (1255-1307)
• [36] Taşkıran, Cemalettin (2018), Milli Mücadele’de Türk ve Yunan Esirler (1919-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• [37] Tutsak, Sadiye (2014), “Büyük Taarruzda Esir Alınan Yunanların Kamplara Dağılımı ve Uşak Üsera Kampı”, Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu 2-4 Ekim 2012/Uşak, C. 1, Yay. haz. Arzu Güvenç – Murat Saygın, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara. (99-131).
• [38] Tuzcu, Ali (2007), Talas 1850-1950 Zaman, Mekân, İnsan Manzaraları, Talas Belediyesi Kültür Yayınları 3, Kayseri.
• [39] Türk İstiklal Harbi -TİH- (1968), C. 2 (Batı Cephesi, Büyük Taarruzda Takip Harekâtı) 3. kitap, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayını, Ankara.
• [40] Trikupis, Nikolaos (2020), Atatürk’ün Esir Aldığı Yunanlı General Trikupis’in Hatıraları, haz. Hakan Pala, HS Yayınları, Ankara.
• [41] Vakit, 7 Eylül 1922.
• [42] Yazman, Aslan Tufan (1972), Hedefiniz Akdeniz! Sakarya’dan İzmir’e Kadar Büyük Taarruz’un Öyküsü, Pamukbank Kitapları, İstanbul.