Kutsal Din Adamlığından Politik Temsilciliğe; Eskiçağ Yahudilerinin Baş Kohenlik Müessesesinin Dönüşümü

Yıl 2024, , 120 - 142, 25.06.2024

Okan Açıl

https://doi.org/10.38000/juhis.1426073

Öz

Yahudi tarihinin başlangıcında özel bir din adamı sınıfı mevcut değildir. Musa peygamber döneminde (yak. M.Ö. XIII. yüzyıl) Yahudi ibadetlerinin çeşitlenmesi ve detaylanması sonrasında bir din adamı sınıfına ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaç sonucu dini görevleri yerine getirmek maksadıyla kohenler ortaya çıkmıştır. Genel manada dini vazifelerle meşgul olan kohenler, kendi aralarında bir hiyerarşiye sahiptir. Bu hiyerarşinin tepesinde, baş kohen bulunmaktadır. Başlangıç itibariyle dini bir makam olarak ortaya çıkan baş kohenlik, M.Ö. 586 yılında Yahudilerin Babil’e sürülmesine kadar varlığını ve işleyişini bu çizgide sürdürmüştür. Ancak sürgün sonrası dönemde, artık bir Yahudi Devleti’nin veya bir Yahudi monarkın mevcut olmaması gibi gelişmeler baş kohenliğin yetkilerinin ve mahiyetinin genişlemesi sonucunu doğurmuştur. Bu çalışmada, baş kohenlik makamı üzerindeki bahse konu değişim, Babil sürgünü sonrasından, MS 66-73 Yahudi-Roma Savaşına kadar geçen süreçte, siyasallaşma kavramı çerçevesinde incelenmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre, baş kohenliğin siyasallaşması süreci, Yahudiler üzerindeki Pers hakimiyeti dönemi (M.Ö. 539-331) ile başlamaktadır. Büyük İskender’in Yahudiye’yi ele geçirmesiyle Yahudiler Hellenistik kültürün idaresi altına girmiş ve Hellenistik baş rahiplik anlayışından etkilenen baş kohenlik hızla siyasallaşmaya devam etmiştir. Sonraki süreçte Seleukos idaresi altına giren Yahudilerin bu kutsal makamı, yeni otoritenin siyasi bir aracı haline dönüşmüştür. Seleukoslar sonrası Yahudiye üzerinde kurulan Haşmonayim yönetiminde (M.Ö. 134 – 63) geleneksel çizgisinden oldukça uzaklaşarak siyasi yetkilerle donatılan makam, bölgede doğrudan Roma hakimiyetinin tesis edilmesi sonrasında Roma politikalarına hizmet eder hale gelmiştir. Netice itibariyle, baş kohenlik makamı sürgün sonrası dönemde bariz şekilde siyasallaşmıştır. Makam üzerindeki siyasallaşma, yabancı yönetimler tarafından gerçekleştirilen siyasallaşma ve Yahudiler tarafından gerçekleştirilen siyasallaştırma olmak üzere iki yönlüdür.

Anahtar Kelimeler

Yahudi, Baş Kohen, Kohen, Siyasallaşma, Ruhban Sınıfı.

Etik Beyan

Bu makalede bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyulduğunu beyan ederim.

From Sacred Priesthood to Political Representative; The Transformation of the Institution of the Jewish High Priesthood in Ancient

Öz

At the beginning of Jewish history, there was no distinct class of clergy. After the diversification and detailing of Jewish worship during the time of Moses, the need for a class of clergy arose, and eventually, the Jewish priests (kohanim) emerged to perform religious duties. Generally occupied with religious tasks, the Jewish priests had a hierarchy among themselves, with the Jewish high priest (kohen gadol) at the top. Originally emerging as a religious office, the Jewish high priesthood maintained its existence and function along these lines until the Babylonian exile of the Jews in 586 BCE. However, developments such as the absence of a Jewish state or monarch after the exile led to an expansion of the authority and nature of the Jewish high priesthood. In this study, the aforementioned changes in the office of the Jewish high priesthood have been examined within the framework of the politicization concept, from the post-exilic period to the Jewish-Roman War of 66-73 CE. The process of politicization of the Jewish high priesthood begins with the Persian rule over the Jews. With the conquest of Judea by Alexander the Great, the Jews came under the rule of Hellenistic culture, and the Jewish high priesthood, influenced by the Hellenistic high priestly model, continued to politicize. In the subsequent period under the rule of the Seleucids, this sacred office of the Jews became a political tool of the new authority. Under the Hasmonean rule established after the Seleucids, the office, deviating significantly from its traditional line, was endowed with political powers and eventually served Roman policies after the establishment of direct Roman rule in the region. Ultimately, the office of the Jewish high priesthood underwent significant politicization in the post-exilic period. The politicization of the office occurred in two directions: politicization carried out by foreign administrations and politicization carried out by Jews.

Anahtar Kelimeler

Jew, High Priest, Priest, Politicisation, Clergy.

Etik Beyan

I declare that the principles of scientific research and publication ethics have been complied with in this article.

Kaynakça

• Adam, Baki (2018), Yahudilik, Baki Adam (Ed.), Dinler Tarihi içinde (62-135), Grafiker Yayınları, Ankara.
• Altınel, Tolga Savaş (2021), İsrailoğullarının Kutsal Soyu Kohenler, Milel Nihal Yayınları, İstanbul.
• Avigad, Nahman (1976), “Bullae and Seals from a post-Exilic Judean Archive”, Qedem, S. 4. (1-36)
• Ay Arçın, Şeyma (2016), İsrail ve Yahuda Krallıkları Tarihi, Ayışığı Kitapları, İstanbul.
• Babil Talmudu. Kullanılan Metin ve Çeviri: www.sefaria.org/texts/Talmud. (Erişim Tarihi: 15.01.2024)
• Babota, Vasile (2014), The Institution of the Hasmonean High Priesthood, Brill, Leiden.
• Besalel, Yusuf (2003), Yahudi Tarihi, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, İstanbul.
• Bickerman, Elias (1962), From Ezra to the Last of the Maccabees, Shocken Books, New York.
• Bickerman, Elias (1988), The Jews in the Greek Age, Harvard University Press, USA.
• Bilik, Necmettin (2021), Roma İmparatorluk Döneminde Yahudi İsyanları: Büyük İsyan, Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Brutti, Maria (2006), The Development of the High Priesthood during the pre-Hasmonean Period History, Ideology, Theology, Brill, Leiden.
• Ceren, Yunus Emre (2019), Provincia Iudaea’da Yahudi İsyanları, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Conder, Claude Reigner (1879), Judas Maccabaeus and the Jewish War of Independence, Marcus Ward&Co., London.
• Demirci, Kürşad ve Altınel, Tolga Savaş (2017), “Erken Dönem İsrailoğulları Tarihinde Rahipliğin Gelişim Sürecine Alternatif Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 58/2, Ağustos. (31-61)
• Diod.=Diodoros, Biblotheke. Kullanılan Metin ve Çeviri: Diodorus of Sicily (1984), Fragments of Books XXXIII-XL, (Çev. F. R. Walton), William Heinemann Ltd., London.
• Eph’al, Israel (2008), Syria-Palestine under Achaemenid Rule, J. Boardman, L. Hammond vd. (Ed.), The Cambridge Ancient History içinde (C. 4, 139-164), Cambridge University Press, Cambridge.
• Eski Ahit. Kullanılan Metin ve Çeviri: (2015), Eski Antlaşma (Tevrat ve Zebur), Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar içinde (1-1112), Kitabı Mukaddes Şirketi, Korea.
• Gabba, Emilio (1999), The Social, Economic and Political History of Palestine 63 BCE – 70 CE, W. Horbury, W. D. Davies vd. (Ed.), The Cambridge History of Judaism içinde (C. 3, 94-167) Cambridge University Press, Cambirdge.
• Goldin, Judah (1961), The Period of the Talmud (135 BCE -1035 CE), L. Finkelstein (Ed.), The Jews, their History, Culture and Religion içinde (C. 1, 115-216) Peter Owen Limited, London.
• Goodman, Martin (2007), Rome and Jarusalem; The Clash of Ancient Civilizations, Alfred A. Knopf, New York.
• Grabbe, Lester (2004), A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period, C. 1, T&T Clark, London.
• Grayzel, Solomon (1968), A History of the Jews from the Babylonian Exile to the Present, The Jewish Publication Society of America, USA.
• Güngör, Muhammed (2019), “Yahudilikte Özel Bir Sınıf, Yahudi Din Adamı Kohenler”, Oksident: Yahudilik, Hristiyanlık ve Batı Araştırmaları Dergisi, S. 1/2, Aralık. (193 – 218)
• Gürkan, Salime Leyla (2012), Yahudilik, İsam Yayınları, İstanbul.
• Hdt.=Herodotos, Historiai. Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodotus (1998), The Histories, (Çev. R. Waterfield), Oxford University Press, Oxford.
• Hendin, David (2021), Guide to Biblical Coins, American Numismatic Society, New York.
• Hengel, Martin (1981), Judaism and Hellenism, Fortress Press, Philadelphia.
• Hengel, Martin (2007), The Political and Social History of Palestine from Alexander to Antiochus III, W. D. Davies ve L. Finkelstein (Ed.), The Cambridge History of Judaism içinde (C. 2, 35-78), Cambridge University Press, Cambridge.
• Hirsch, Emil Gustav (1904), “High Priest”, The Jewish Encyclopedia, C. 6, New York.
• I. Mak.=I. Makabeler. Kullanılan Metin ve Çeviri: (2015), I. Makabeler, Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar, Deuterokanonik (Apokrif) Kitaplar içinde (183-223), Kitabı Mukaddes Şirketi, Korea.
• II. Mak.=II. Makabeler. Kullanılan Metin ve Çeviri: (2015), II. Makabeler, Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar, Deuterokanonik (Apokrif) Kitaplar içinde (224-254), Kitabı Mukaddes Şirketi, Korea.
• Ios. ant. Iud.=Flavius Iosephus, Antiquitates Iudaicae. Kullanılan Metin ve Çeviri: Josephus (1958), Jewish Antiquities Books IX-XI, C. 6, (Çev. R. Marcus), William Heinemann Ltd., London; Josephus (1957), Jewish Antiquities Books XII-XIV, C. 7, (Çev. R. Marcus), William Heinemann Ltd., London; Josephus (1963), Jewish Antiquities Books XV-XVIII, C. 8, (Çev. R. Marcus), William Heinemann Ltd., London; Josephus (1965), Jewish Antiquities Books XIX-XX, C. 9, (Çev. L. H. Feldman), William Heinemann Ltd., London.
• Ios. bell. Iud. = Flavius Iosephus, Bellum Iudaicum. Kullanılan Metin ve Çeviri: Josephus (1956), The Jewish War Books I-III, C. 2, (Çev. J. Thackeray), William Heinemann Ltd., London; Josephus (1961), The Jewish War Books VI-VII, C. 3, (Çev. J. Thackeray), William Heinemann Ltd., London.
• IV. Mak.=IV. Makabeler. Kullanılan Metin ve Çeviri: (2015), IV. Makabeler, Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar, Deuterokanonik (Apokrif) Kitaplar içinde (326-345), Kitabı Mukaddes Şirketi, Korea.
• Kasher, Aryeh (2007), King Herod: A Persecuted Persecutor, Walter de Gruyter, Berlin.
• Kratz, Reinhard Gregor (2015), Historical & Biblical Israel The History, Tradition and Archives of Israel and Judah, Oxford University Press, UK.
• Kubbealtı Lugatı, www.lugatim.com/s/S%C4%B0YASALLA%C5%9EMAK. (Erişim Tarihi: 15.01.2024)
• Madden, Frederic William (1881), Coins of the Jews, Trübner&Co., London.
• Martin, Thomas Runge (2012), Eski Yunan Tarih Öncesinden Helenistik Çağa, (Çev. Ü. H. Yolsal), Say Yayınları, İstanbul.
• Mendels, Doron (1983), “Hecataeus of Abdera and a Jewish “patrios politeia” of the Persian Period (Diodorus Siculus XL,3)”, Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft, S. 95/1. (96–110)
• Milman, Henry Hart (1913), The History of the Jews, C. 1, J.M. Dent&Sons Ltd., London.
• Nana, Mahmut (2008), Yahudi Tarihi, (Çev. A. Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Natan haBavli, Seder Olam Zuta. Kullanılan Metin ve Çeviri: Natan haBavli (2014), Dünyanın Kısa Tarihi İslami Dönemde Kaleme Alınan İlk İbranice Kronik, (Çev. N. Arslantaş), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özdemir, Alaattin Cem (2019), Roma İmparatorluk Döneminde Yahudi İsyanları, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Palaz Erdemir, Hatice ve Erdemir, Halil (2010), “Kudüs’te Yahudi İsyanı”, History Studies, S. 2/Özel Sayı. (117-136)
• Regev, Eyal (2013), The Hasmoneans, Ideology, Archaeology, Identity, Vandenhoeck&Ruprecht, Göttingen.
• Rooke, Deborah (2000), Zadok’s Heirs, The Role and Development of High Priesthood in Ancient Israel, Oxford University Press, Oxford.
• Schafer, Peter (2005), The History of Jews in the Greco-Roman World, Routledge, London.
• Schwartz, Seth (2014), The Ancient Jews from Alexander to Muhammad, Cambridge University Press, Cambridge.
• Sirak. Kullanılan Metin ve Çeviri: (2015), Sirak, Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar, Deuterokanonik (Apokrif) Kitaplar içinde (87-160), Kitabı Mukaddes Şirketi, Korea.
• Smallwood, Mary (1976), The Jews under Roman Rule from Pompey to Diocletian, Brill, Leiden.
• Sterling, Gregory (1992), Historiography and Self-Definition: Josephos, Luke-Acts and Apologetic Historiography, Society of Biblical Literature, Atlanta.
• Stern, Ephraim (2008), The Persian Empire and the Political and Social History of Palestine in the Perisan Period, D. Davies ve L. Finkelstein (Ed.), The Cambridge History of Judaism içinde (C. 1, 70-88), Cambridge University Press, Cambridge.
• Stern, Menahem (1976), The Period of Second Temple, H.H. Ben-Sasson (Ed.), A History of the Jewish People içinde (185-306), Harvard University Press, USA.
• Stern, Menahem (1976a), Greek and Latin Authors on Jews and Judaism, C. 1, The Israel Academy of Sciences and Humanities, Jerusalem.
• Strab. = Strabon, Geographika. Kullanılan Metin ve Çeviri: (1930), The Geography of Strabo, C. 7, (Çev. H. L. Jones), William Heinemann Ltd., London.
• Susa, Ahmet (2015), Tarihte Araplar ve Yahudiler, (Çev. A. Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Tadmor, Hayim (1976), The Period of the First Temple, the Babylonian Exile and Restoration, H.H. Ben-Sasson (Ed.), A History of the Jewish People içinde (91-184), Harvard University Press, USA.
• Tcherikover, Victor (1959), Hellenistic Civilisation and Jews, The Jewish Publication Society of America, Philadelphia.
• Vanderkam, James (2004), From Joshua to Caiaphas High Priests after Exile, Fortress Press, Minneapolis. Zeitlin, Solomon (1968), The Rise and Fall of the Judean State, C. 1, The Jewish Publication Society of America, Philadelphia.