Geç On Dokuzuncu ve Erken Yirminci Yüzyıl Amerikan Stereograf Kartlarındaki Osmanlı İmgesi

Yıl 2020, , 101 - 114, 06.06.2020

Bahar Gürsel

https://doi.org/10.38000/juhis.738362

Öz

Günümüzde toplumsal hafızadan neredeyse silinmiş olmalarına rağmen, stereograf kartları on dokuzuncu yüzyılın sonları ve yirminci yüzyılın başlarında özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve ayrıca farklı Avrupa ülkelerinde sanal gerçekliğin prototipik örnekleri haline geldi. Bahsi geçen dönemde çok çeşitli stereografik görüntüler dünyanın her yerinden Batı ülkelerine ilk elden üç boyutlu görsel bilgi aktardı. On dokuzuncu yüzyılın son dönemleri sırasında ve yirminci yüzyılın başında Osmanlı İmparatorluğu, halkı ve kültürünün nasıl tasvir edildiğini ve algılandığını tespit etmek amacıyla bu makale, ilk olarak stereografi, stereoskop ve stereograf kartları tanımlarını yapacak, akabinde Birleşik Devletler’de esas olarak Keystone View ve Underwood & Underwood Stereograf Şirketleri tarafından piyasaya sürülmüş olan stereograf kartlarına odaklanacak ve ayrıca bu fotoğraflarda imparatorluk sınırları içindeki İstanbul, İzmir, Selanik gibi farklı şehirlerin tarihi ve gündelik hayatının nasıl yansıtıldığını inceleyecektir. Bu makale genel olarak, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında ve yirminci yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu'nun kültürel ve sosyal açılardan Amerikan halkına ilksel sanal gerçeklik yöntemi yoluyla nasıl aktarıldığını göstermeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Stereograf Kartları, Amerika, Osmanlı İmparatorluğu, Görsel Betimleme

The Ottoman Image in Late Nineteenth- and Early Twentieth-Century American Stereograph Cards

Öz

Despite the fact that in the present day they are almost erased from public memory, stereograph cards were the prototypical examples of virtual reality in the second half of the nineteenth century and early twentieth century, especially in the United States and in several European countries. In the aforementioned period, a very wide range of stereographic images conveyed first-hand three dimensional visual information from all around the world to the Western countries. For the purpose of pinpointing how the Ottoman Empire, its people and culture were depicted and perceived immediately in the late nineteenth and early twentieth centuries, this paper will firstly provide the definitions of stereography, stereoscope and stereograph, and then it will concentrate on the stereograph cards which were issued in the United States, mainly by the Keystone View Company and Underwood & Underwood Stereograph Company, and will also examine the history and daily life of different Ottoman cities like İstanbul, İzmir and Thessaloniki which were portrayed in these photographs. In general, this article aims to demonstrate from which cultural and social perspectives the Ottoman Empire was portrayed to the American people in the late nineteenth and early twentieth centuries via the primary form of virtual reality.

Anahtar Kelimeler

Stereograph Cards, America, Ottoman Empire, Visual Delineation

Kaynakça

• [1] Akçadağ, Göknur (2012). Akdeniz’de Türk-Amerikan ticari ilişkilerinin başlamasında Kaptan William Bainbridge’in İstanbul seyahatinin önemi. Tarih Dergisi, 54 (2011/2), 121-148.
• [2] Akın, Veysi (2004). Amerika’da ilk Türk lobisi: Türk Teavün Cemiyeti (Turkish Welfare Association), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 20, no 59, 453-521.
• [3] Aya Sofya Camii (y.1919). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/99471975/.
• [4] Batzli, Samuel A. (1997). The visual voice: ‘armchair tourism,’ cultural authority and the depiction of the United States in early twentieth-century stereographs (Yayımlanmamış doktora tezi), Urbana-Champaign Illinois Üniversitesi, ABD.
• [5] Bir Roma kemerinin yanında “at sırtında et Dükkanı”, Selanik, Türkiye (1903). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2018650393/.
• [6] Dondurma satıcısı, İstanbul, Türkiye (y.12 mart 1898). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2006679647/.
• [7] Dünyanın en meşhur köprülerinden biri, G. B. Galata’dan Stamboul’a, İstanbul [y.1913]. [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/99471966/.
• [8] Erhan, Çağrı (2004). Main trends in Ottoman-American relations. Mustafa Aydın ve Çağrı Erhan. Turkish-American relations: Past, present and future içinde (3-25). New York ve Londra: Routledge.
• [9] Godbey, Emily (2012). ‘Terrible fascination’: Civil War stereographs of the dead. History of Photography, 36, no. 3, 265-274. doi:10.1080/03087298.2012.672225.
• [10] Gülaçtı, İsmail Erim. Oryantalizmin ellerindeki fotoğraf: Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyıl fotoğrafçılığında ‘öteki’nin mikrokozmosu olarak yansıması. Art-Sanat Dergisi, 10, 81-120.
• [11] Hannavy, John (2007) . Encyclopedia of nineteenth-century photography. 1. cilt. New York ve Londra: Routledge.
• [12] Hannoosh, Michèle (2016). Practices of photography: circulation and mobility in nineteenth-century Mediterranean. History of Photography, 40, no. 1, 3-27. doi:10.1080/03087298.2015.1123830.
• [13] Haremde ziyafet: tipik kostümler ve mobilya (y.23 Mayıs 1913). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2003653814/.
• [14] Haremin gözdeleri, İstanbul, Türkiye (y.10 Ocak 1900). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2002736695/.
• [15] Haremin gözdeleri, İstanbul, Türkiye (y.1893). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2003671186/.
• [16] Kalmar, Ivan (2012). Early orientalism: Imagined Islam and the notion of sublime power. New York ve Londra: Routledge.
• [17] “Kaleydeskopun mucidi”. Brewster Cemiyeti. Erişim adresi: https://brewstersociety.com/kaleidoscope-university/sir-david-brewster/.
• [18] Kalabalığın Diana için tezahürat yaptığı Efes Tiyatrosu (K. B.) (y.1911). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2009632273/.
• [19] Köse, İsmail (2013). İstanbul büyükelçisi H. Morgenthau’nun Türk algısı, Tarih Dergisi, 56(2012/2),55-85.
• [20] Malin, Brenton J (2007). Looking white and middle-class: Stereoscopic imagery and technology in the early twentieth-century United States. Quarterly Journal of Speech, 93, no. 4, 403-424. doi:10.1080/00335630701593998.
• [21] Morton, Marilyn Faye (1998). The social stereoscope: Issues in American cultural history (Yayımlanmamış doktora tezi), Emory Üniversitesi, ABD.
• [22] Parmeggiani, Paolo (2016). From Grand Tour to virtual tour: Italy through the stereoscope in 1900. Visual Studies, 31, no. 3, 231-247. doi:10.1080/1472586X.2016.1209985.
• [23] Plunkett, John (2013). ‘Feeling seeing’: Touch, vision and the stereoscope. History of Photography, 37, no. 4, 389-396. doi:10.1080/03087298.2013.785718.
• [24] Said, Edward W. (2014). Orientalism. New York: Knopf Doubleday Publishing Group.
• [25] Sokak manzarası, İzmir, Suriye [yani Türkiye] (y.1906). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2009632287/.
• [26] Stakelon, Pauline (2010). Travel through the stereoscope. Media History, 16, no. 4, 407-422, doi:10.1080/13688804.2010.507476.
• [27] Trachtenberg, Alan (1989). Reading American photographs: Images as history, Mathew Brady to Walker Evans. New York: Hill and Wang.
• [28] The Evening World, New York (5 Temmuz 1905). Erişim adresi: https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83030193/1905-07-05/ed-1/seq-3/.
• [29] Yahudi mahallesi, İstanbul, Türkiye (y.12 Mart 1898). [Fotoğraf]. Erişim adresi: https://www.loc.gov/item/2006679648/.
• [30] Yılmaz, Şuhnaz (2015). Turkish-American relations, 1800-1952: Between the stars, stripes and the crescent. New York ve Londra: Routledge.
• [31] Zone, Ray (2007). Stereoscopic cinema and the origins of 3-D film, 1838-1952. Lexington: The University Press of Kentucky.