Ebulfez Elçibey’in Azerbaycan Özelinde Türk Dünyası Meselelerine Bakışı

Yıl 2020, Cilt: 3, 216 - 237, 06.10.2020

Erhan Yoska

https://doi.org/10.38000/juhis.803032

Cited By: 1

Öz

XX. Yüzyılda Azerbaycan’ın yetiştirmiş olduğu önemli devlet adamlarından Ebulfez Elçibey, Azerbaycan’ın ve Türk dünyasının meseleleriyle ilgilenmiş ve bir tarihçi bakış açısıyla meselelere çözüm önerileri getirmiştir. Üniversite yıllarından itibaren Kuzey Azerbaycan’ın bağımsızlığı, Karabağ meselesi, Güney Azerbaycan’ın istiklali ve bütünleşmesi, Türk dünyası birliği ve Türk dünyasının siyasi, askeri, sosyo-ekonomik ve kültürel problemleri üzerinde tespitler yapmaya başlamıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, Azerbaycan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan Elçibey, Azerbaycan ve Türk dünyasının sorunlarını çözme fırsatı bulmuştur. Elçibey bağımsız, milli ve demokratik bir Azerbaycan’ın kurulmasını sağlamış, bunun yanında Ermeni işgal ve istilası altında bulunan Karabağ’ın kurtarılması ve Bütün Azerbaycan’ın gerçekleşmesi için mücadele etmiştir. Dilde, Fikirde ve İşte Birlik anlayışıyla; siyasi, askeri, ekonomik, kültürel işbirliğine dayalı Türk Birliği mefkûresi üzerinde durmuştur. Gerek Çarlık Rusya’sı gerekse Sovyetler Birliği dönemlerinde uygulanan politikalara bağlı olarak, Türk dünyasında ortaya çıkan Türklük şuuru, ortak alfabe, milli ordu gibi konulara da değinmiştir. Elçibey’in yazmış olduğu eserler, yapmış olduğu konuşmalar ve dönemin kaynaklarından yararlanılmak suretiyle, Azerbaycan özelinde, Türk dünyasının meselelerine bakışı ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Elçibey, Karabağ, Güney Azerbaycan, Türk Dünyası

Abulfez Elchibey's Perspective on Turkic World Issues with Particular Focus on Azerbaijan

Öz

Abulfez Elchibey, one of the important statesmen that Azerbaijan raised in the 10th century, dealt with the problems of Azerbaijan and the Turkic world and brought solutions to the issues with a historian's point of view. Since his university years, he started to make observations on the independence of Northern Azerbaijan, the Karabakh issue, the independence and integration of South Azerbaijan, the unity of the Turkic world and the political, military, socio-economic and cultural problems of the Turkic world. Having won the presidential elections held in Azerbaijan after the collapse of the Soviet Union, Elchibey obtained the opportunity to solve the problems of Azerbaijan and the Turkic world. Elchibey ensured the establishment of an independent, national and democratic Azerbaijan, as well as struggling for the liberation of Karabakh, which was under Armenian occupation and invasion, and the establishment of a unified Azerbaijan. With the understanding of Unity in Language, Idea and Work, he focused on the concept of the Turkish Union based on political, military, economic and cultural cooperation. He also touched upon issues such as the Turkish consciousness, the common alphabet, and the national army that emerged in the Turkic world, depending on the policies implemented in both Tsarist Russia and the Soviet Union periods. The works written by Elchibey, his speeches and his view of the issues of the Turkic world in particular for Azerbaijan were examined in detail by making use of the sources of the period.

Anahtar Kelimeler

Elchibey, Karabakh, South Azerbaijan, the Turkic World

Kaynakça

• [1] Akyol, Taha (2001), “İşte Lider”, Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (13-36)
• [2] Aslan, Faruk (2001), “Türkiye İle Birleşmeliyiz” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (63-66)
• [3] Aslan, Yasin (1992), Azerbaycan Tam Bağımsızlık Yolunda, Tamer Yayıncılık, Ankara.
• [4] Aslanlı, Araz (2002), “Türk Dünyasının Kanayan Yarası: Karabağ”, Türkler, C. 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. (194-208)
• [5] Aydın, Yahya (2018), “Bütövleşme, Milletleşme, Devletleşme Ekseninde Elçibey’in Türk dili ve Edebiyatına İlişkin Görüşleri”, Azerbaycan Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu’nun 100. Yılında Er Kişi Ebulfez Elçibey’e Armağan, Berikan Yayınevi, Ankara. (499-529) [6] Bakiler, Yavuz Bülent (2001), “Elçibey’in Mirası” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (311-316)
• [7] Bakiler, Yavuz Bülent (2001), “Elçibey” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (187-190)
• [8] Bakiler, Yavuz Bülent (2001), “Mehmet Ceyla İle Elçibey Sohbeti” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (111-124)
• [9] Bakiler, Yavuz Bülent (2001), “Servet Kabaklı İle Elçibey Üzerine Mühim Bir Sohbet” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (93-110)
• [10] Bilgin, Taner (2016), Bir Türk Beyi Ebulfez Elçibey, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
• [11] Cafersoy, Nazim (2001), Elçibey Dönemi Azerbaycan Dış Politikası, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayını, Ankara.
• [12] Çapraz, Kemal (2001), “Türk Dünyasının Büyük Önderi Elçibey’i Kaybettik” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (51-62)
• [13] Elçibey, Ebulfez (1997), Bütöv Azerbaycan Yolunda, Ecdad Yayınları, Ankara.
• [14] Elçibey, Ebulfez (2003), Bütöv Azerbaycan Düşünceleri, Haz: Adalet Tahirzade, Bütöv Azerbaycan Kitaphanesi Yayını, Bakü.
• [15] Erdoğan, Haşim ve Öz Enes (2017), “İngiliz Mandası Döneminde Türkmenler Ve Türkmeneli Özelinde Irak (1918-1932)”, Cappadocıa Journal Of Hıstory And Socıal Scıences Vol.9-October. (232-246)
• [16] Gezenferoğlu, Fazil (1995), Ebülfez Elçibey Tarihten Geleceğe, Prestij Matbaacılık, İstanbul.
• [17] Gömeç, Saadettin (2011), Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• [18] Güler, Uğur (2006), Elçibey, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• [19] Halilova, Hanım (2012), Ebulfez Elçibey İle Bağımsızlığa Giden Yol, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• [20] Kemaloğlu, Şeyda ve Kemaloğlu, Muhammet (2007), Berikan Yayınları, Ankara.
• [21] Mutlu, Nilüfer (2013), Ebülfez Elçibey’ in Hayatı, Siyasi Faaliyetleri, Düşünceleri ve Fikriyatı, Gazi Üniversitesi, Ankara. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• [22] Nerimanoğlu, Kamil Veli (2002), “Azerbaycan Türklerinin İstiklâl Mücadelesi Önderi Ebulfez Elçibey”, Türkler, C. 19, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. (157-161)
• [23] Özdemir, Burcu (2012), Tarihçi ve Aydın Kimliği ile Ebulfez Elçibey, Marmara Üniversitesi, İstanbul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• [24] Özfatura, Necati (2001), “Elçibey’in Ardından” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (151-152)
• [25] Saray, Mehmet (2014), Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• [26] Şimşir, Bilâl N. (2011), Azerbaycan: Azerbaycan’ın Yeniden Doğuş Sürecinde Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• [27] Tahirzade, Adalet (2020), “Dr. Ebulfez Elçibey (1938-2000)”, Azerbaycan Türklerinin Önderleri, Altınordu Yayınları, Ankara. (479-507)
• [28] Tuncer, Hüseyin (2001), “Dünyayı Şaşırtan Lider: Ebulfez Elçibey” Elçibey, Size Dergisi Yayınları, İstanbul. (269-277)
• [29] Türker, Özgür (2018), “Elçibey’in Düşünce ve Eylemlerinde M. Kemal Atatürk Etkisi” Azerbaycan Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu’nun 100. Yılında Er Kişi Ebulfez Elçibey’e Armağan, Berikan Yayınevi, Ankara. (383-395)
• [30] Türker, Pınar Yiğit (2018), “Türklüğe ve Bağımsızlığa Adanmış Bir Ömür: Ebulfez Elçibey (1938-2000)”, Azerbaycan Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu’nun 100. Yılında Er Kişi Ebulfez Elçibey’e Armağan, Berikan Yayınevi, Ankara. (13-32)
• [31] Yeşilot, Okan (2006), “Karabağ Savaşının Sessiz Ve Mağdur Tanıkları” Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 15, Ocak. (85-92)