Osmanlı ve İran Arşiv Belgelerinde Mehmet Şemseddin Paşa’nın Hayatı ve Tahran Elçiliği (1855-1917)

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 195 - 212, 15.12.2020

Abdurrahman Gülmez

https://doi.org/10.38000/juhis.772433

Cited By: 1

Öz

19.yy’ın sonu ve 20.yy’ın başlarında Osmanlı İmparatorluğunun, siyasi ve iktisadi olarak çöktüğü bu dönemde İmparatorluğun en çok aradığı şey liyakatli, sadık ve vatansever devlet adamlarıydı. Şemseddin Paşa da İmparatorluğa hizmet etmiş ve bilinmeyen devlet adamlarından sadece biridir. Anadolu’ya muhacir olarak gelen Çerkez asıllı Mehmet Şemseddin Paşa sergüzeşt-i hayatı boyunca ve üstün niteliklere sahip devlet adamlığı vasfıyla iki padişaha da (II. Abdülhamid ve V.Mehmed Reşad) hizmet etmiştir. Osmanlı ve İran arşiv belgelerinde de belirtildiği gibi Şemseddin Paşa ömrünü, Yunanistan, Romanya, İran ve Trablusgarp-Bingazi gibi yerlerde vazife yaparak geçirmiştir. Atandığı görevlerde mütevazılığını korumuş, bilgili nadir bir şahsiyettir. Görevli olarak bulunduğu döneme ait olaylar arşiv belgeleri kullanılarak bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada Şemseddin Paşa’nın hayatı ve Osmanlı-İran arşiv belgelerinde iki ülke arasındaki ilişkiler ve aynı zamanda diğer ülkelerde de yaptığı faaliyetlerin hepsi incelenerek konuya açıklık getirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Şemseddin, Elçilik, Osmanlı, İran

The Life of Mehmet Şemseddin Pasha and his Tehran Embassy in the Ottoman and Iranian Archive Documents (1855-1917)

Öz

In the late 19th century and early 20th century, when the Ottoman Empire collapsed politically and economically, the empire's most sought after was the statesmen who were merit, loyal and loving. Şemseddin Pasha, who served the Empire with these qualities and whose name was not known, was only one of these statesmen. Mehmet Şemseddin Pasha was Circassian origin, who came to Anatolia as an immigrant, served two sultans, Abdulhamid II and Mehmed Reşad II, during their lifetime and with the qualities of superiority. As stated in the Ottoman and Iranian archive documents, Şemseddin Pasha spent his life in duties such as Greece, Romania, Iran and Tripoli-Benghazi. He had a rare and knowledgeable personality that has maintained his modesty in his assigned positions. A result was tried to be reached by using the archive documents of the events of the period he was in charge of. In this study, the life of Şemseddin Pasha and the relations between the two countries in the Ottoman-Iranian archive documents, as well as all the activities he carried out in other countries, will be tried to be clarified.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Şemseddin, Embassy, Ottoman, Iran

Kaynakça

• [1] (DH. EUH. THR. 86-20), (DH. İ.UM. EK. 70-12), (DVNSNMH. 14-108), (HR. TH 124-22), (HR. TH 125-74), (HR. TH 127-22), (HR. TH 141-36), (HR. TH 348-108), (MB. İ 183-18), (MB. İ 197-38), (BEO. 288-21531), (BEO. 3370-252724), (BEO. 2302-172638), (BEO.3096-232154), (BEO 111-8318), (BEO.268-20053), (BEO.3404-255263), (BEO.3502-262643), (BEO.948-71090), (BEO.950-71241), (DH. İD.85-42, (DH. MTV 23-16), (HR. SFR.04 894-144), (HR. SYS, 1729-101), (HR. TO 45-30), (İ.A 1-51), (İ.DH. 993-78450), (İDH 1335-12), (İ.DUİT. 62-44-2-1), (İ-DUİT-00007-000104-001-001), (İ.HR 383-46), (İ.HR 339-60), (İ.HR348-20), (İ.HR. 340-2), (İ.HR 346-62), (İ.HR. 340-28), (İ.HR. 9-41), (İ.HR.346/62), (İ.HR.348,20), (İ.HR.407-27) (İ.HUS 103-167), (İ.HUS 115-28), (İ.HUS.158-58), (İ.HUS 56-42), (İ.HUS 62-29), (İ.HUS.115-28), (İ.HUS. 85-78), (İ.HUS.53-33), (İ.HUS.56.42), (MV. 175-86), (MV. 176-65), (MV. 170-76), (MV. 171-26), (MV. 227-24), (MV.211-35), (İ.MTZ(01) 17-632), (Y.A.HUS 295-57), (Y.A.HUS.294-107) (Y.A.RES 88-85), (Y.A.RES.79-41), (Y.EE 71-87), (Y-EE-0059-0004-002), (Y.PRK. TKM.23-59), (Y.PRK. EŞA. 18-77)
• [2] کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران (QAMRI 1316-34-01-15), (QAMRI-1326-11-1-71), (GH 1317-K19-P8-3), (GH.1317-1-23), (GH1317-K19-P8-2), (GH1319-K19-P31-8) (GH1324-K23-P06.3-72), (GH1319-K19-31-?), (GH1324-K23-P7-1-233), (GH1326-K60-P5-6)
• [3] Aydemir, İzzet(1991), Muhaceretteki Çerkez Aydınları, Ankara
• [4] Budak, Mustafa; Gurulkan, Kemal vd. (2010), Arşiv Belgelerinde Osmanlı-İran İlişkileri, Ankara
• [5] Çınar, A. Ergun(2014), Cemil Said Bey İran Mektupları, Kitapevi, İstanbul
• [6] Gövsa, İbrahim Alaettin(1945-1946), Türk Meşhurları Ansiklopedisi, Yedi Gün Matbaası İstanbul
• [7] Gurulkan, Kemal; Çınar, Ali Osman vd.(2012), Osmanlı Belgelerinde Kafkas Göçleri I, İstanbul
• [8] İbnülemin, Mahmud Kemal–Hüseyin Hüsâmeddin [Yaşar] (1335), Evkāf-ı Hümâyun Nezâretinin Târihçe-i Teşkîlâtı ve Nüzzârın Terâcim-i Ahvâli, İstanbul
• [9] Mücellidoğlu, Ali Çankaya(1968-1969), Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (1860-1923), Mars Matbaası, Ankara [10] Özüçetin, Yaşar ve Yıldız, Sıddık(2008), 14 Şubat 1909 Hükümet Krizi Öncesinde: ”İngiliz Gözüyle Osmanlı Hükümeti ve Meclisi Mebusan” Uluslararası Sosyal Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s.372-382
• [11] Unat, Faik Reşit(1968), Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• [12] İpşirli, Mehmet (1995), “Elçi”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 11, İstanbul
• [13] Guaze Gazetesi 2 Nisan 1911
• [14] Guaze Gazetesi 17 Nisan 1911