Investigation of the Importance and Characteristics of the Balbal-Tomb Monuments in the Altai-Tian Shan Mountains from the Perspective of Turkish History

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 275 - 292, 15.12.2020

Sait Şahin

https://doi.org/10.38000/juhis.794182

Cited By: 1

Öz

Altai and Tian Shan Mountains are very important and sacred in Turkish history. These sacred regions, which witnessed the arrival of the Turks on the stage of history, became home to our ancestors and became synonymous with the Turkish name. The Altai-Tian Shan Mountains, which are the subject of the Tureyıs epics of the Turks, have been considered sacred by the Turks throughout history and have been the place of their beliefs, ancestor cultures and customs. The fact that the Turks adopted the steppe lifestyle before the Uighurs and lived in a scattered geography made it difficult to reach the historical works written about them. In the light of the information obtained about Turkish history spread over a long time, and when historical documents written by other nations and archaeological findings are combined, detailed information about Turkish history can be reached. The mysterious stone monuments left by the Turks in the Altai-Tian Shan Mountains have been the subject of research. It has been a matter of curiosity about which beliefs and traditions the stone monuments, balbals and tombstones, which are important for Turkish history, were made, what they were used for and what they represented. Stone works, balbals and tombstones, which are frequently encountered in the Turkish cultural geography, provide information about Turks by carrying the cultural traces of them. The purpose and importance of this article is to try to enlighten the characteristics of the signs and cultural traces they bear by determining the shapes on these materials as a result of examining the stone monuments, balbals and tombstones in the Turkish cultural geography. During the research, qualitative data collection method from Chinese and Turkish sources and historical concept skill method were used and the data obtained from these methods were opened to discussion.

Anahtar Kelimeler

Altai-Tian Shan Mountain, Menhirs, Balbals, Sepulchral Monuments

Destekleyen Kurum

Northwest University China

Proje Numarası

15694567071

Türk Tarihi Açısından Altay-Tanrı Dağlarında Yer Alan Balbal-Mezar Anıtların Önemi ve Özelliklerinin Araştırılması

Öz

Altay ve Tanrı Dağları, Türk tarihi açısından oldukça öneme ve kutsallığa sahiptir. Türklerin tarih sahnesine çıkışlarına şahitlik etmiş olan bu kutsal bölgeler, atalarımıza yurtluk etmiş ve Türk ismiyle özleşmiştir. Türklerin Türeyiş destanlarına konu olan Altay-Tanrı Dağları, tarih boyunca Türkler tarafından kutsal sayılarak inançlarının, ata kültürlerinin ve adetlerinin yeri olmuştur. Türklerin, Uygurlar öncesi bozkır yaşam biçimini benimsemeleri, dağınık coğrafyada yaşam sürmeleri onlar hakkında yazılı tarihi eserlerin elimize ulaşmasını zorlaştırmıştır. Geniş zamana yayılan Türk tarihi hakkında edinilen bilgiler ışığında ve diğer milletlerin yazdığı tarihi belgeler ile arkeolojik bulgular bir araya getirildiğinde, Türk tarihi hakkında detaylı bilgilere ulaşılmaktadır. Altay-Tanrı Dağlarında Türklerin bıraktıkları gizemli taş anıtlar araştırmalara konu olmuştur. Türk tarihi açısından önem arz eden taş anıtların, balbalların, mezar taşlarının hangi inanç ve geleneğe bağlı olarak yapıldıkları, ne için kullanıldıkları ve neyi temsil ettikleri merak konusu olmuştur. Türk kültür coğrafyası içerisinde sıkça karşılaşılan taş eserler, balballar ve mezar taşları Türklerin kültürel izlerini taşıyarak, onlar hakkında bilgiler sunmaktadır. Bu makalenin amacı ve önemi, Türk kültürü coğrafyasında bulunan taş anıtların, balbalların ve mezar taşlarının incelenmesi sonucunda bu materyallerin üzerinde yer alan şekiller tespit edilerek, işaretlerin özelliklerini ve taşımış oldukları kültürel izler aydınlatılmaya çalışılacaktır. Araştırma esnasında Çince ve Türkçe kaynaklardan nitel veri toplama yöntemi ile tarihsel kavram becerisi yöntemi kullanılmış ve bu yöntemlerden elde edilen veriler tartışmaya açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Altay-Tanrı Dağları, Taş Anıtlar, Balballar, Mezar Taşları

Proje Numarası

15694567071

Kaynakça

• [1] Alyılmaz, Cengiz (2005), Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, s.17. Ankara.
• [2] Baykara, Tuncer (1998),Türk Adının Anlamı, AKM yay, s.411, Ankara.
• [3] Bei Ji Kitabı, (1972), Zhonghua Yayınevi, Pekin.《北齐书》、中华书局标点本、 北京。
• [4] Belli, Oktay (2002), Türklerde Taş Heykel ve Balballar, Türkler Ansiklopedisi, 3, 910-914, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• [5] Çetinoğlu, Oğuz (2019), Kaşgarlı Mahmud ve Divan-ü Lugatati’t-Türk. Bilgeoğuz Yayinları. s.130, İstanbul.
• [6] Çoruhlu, Yaşar (1998), Erken Devir Türk Sanatının ABC’si. Kabalcı Yayınları, 20-21, İstanbul.
• [7] Çoruhlu, Yaşar (2002) Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayın evi, s.49. İstanbul.
• [8] Çoruhlu, Yaşar (2002), Hun Sanatı, (H.C.Güzel, K.Çiçek ve S.Koca (Ed.) Türkler Ansiklopedisi, (c.4.), Yeni Türkiye Yayınları, s.54-76. Ankara.
• [9] Eski Tang Kitabı, (1975), Zhonghua Yayınevi, Pekin. 《旧唐书》、中华书局标点本、北京。
• [10] Hu Ji; Zhong Xi Zheng (2007), Uygur (Sincan şifreleri) Wuzhou İletişim Basım evi, s.59.
• [11] Liu Mau-Tsai (1958), Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken, I, Wiesbaden, s.28.
• [12] Kafesoğlu, İbrahim (2014), Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat: s.47, İstanbul.
• [13] Kahraman, İsmail (2017), Altay Dağlarında Devri Âlem, İktav Belgesel Yayıncılık Kültür Hizmeti, s.7. Kocaeli.
• [14] [Kılınç, Ebru (2014), Doğu Türkistan’dan Anadolu’ya Yağmur Törenleri, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı:3, s.177-193.
• [15] Karahan, Duran Serdar (2018), Dünyada ve Türkiye’de doğal taşlar, Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü, Fizibilite Etütleri Daire Başkanlığı, s.1-3, Ankara.
• [16] Kaşgârlı Mahmud (1999), Divan-ü Lûgat-it Türk, çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1999, s.3, Ankara.
• [17] Munkacsi, Bernhard (1921-1925), ‘Die Bedeutung des Namens der Türken’, Körösi Csoma Archivum, I, s.60-61.
• [18] Orkun, Hüseyin Namık (2011), Türk Sözünün Aslı, b.2, TDK, s.13. Ankara.
• [19] Otto, Franke (1904), Beitraege aus Chinesischen Quellen zur Kenntnis der Türk Völker und Skythen Zentralasiens, Berlin.
• [20] Ovchinnikova, Bronislava B. (1992), Sayan-Altay halklarının geleneğindeki çitler, Antik Çağ’dan Orta Çağ’a Kuzey Avrasya (TC M.P. Gryaznov’un doğumunun 90. yıl dönüm hatırasına, St. Petersburg, s.206-208,Rusya.
• [21] Ögel, Bahaeddin (1984), İslamiyet’ten önce Türk kültür tarihi, Türk tarih kurumu basımevi. S.131. Ankara.
• [22] Ögel, Bahaeddin (2010), Türk Mitolojisi, b. 5, C.1, TTK yay, s.70-71, Ankara.
• [23] Öztürk, Ali (2000), Çağlar İçinde Türk Destanları, Alioğlu Yay. s.65-67, İstanbul.
• [24] Peter, Ziene (2006), Moğolistan’daki Eski Türk imparatorlukları, Sabancı üniversitesi, s.84-90. İstanbul.
• [25] Sui Kitabı, (1973) , Zhonghua Yayınevi, Pekin.《隋书》，中华书局标点本、北京。
• [26] Tanyu, Hikmet (1973), Dinler Tarihi Araştırmaları, A.Ü. İlahiyat fak, yay, s.48, Ankara.
• [27] Tong Dian, (1988), Zhonghua Yayınevi, Pekin.《通典》、中华书局、北京。
• [28] Wang Bo; Qi Xiaoshan (2010), İpek Yolu, Bozkır Taş Adamların İncelenmesi, Xinjiang People's Publishing House; 1. Baskı.
• [29] Yeni Tang Kitabı, (1975), Zhonghua Yayınevi, Pekin. 《新唐书》、中华书局标点本、北京。
• [30] Yılmaz, Anıl (2006), Gök Türk Heykelciliğinde Baba ve Balbal Kavramları Üzerine, Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü (Prof. Nejat Diyarbekirli’ye Armağan), Yeni Türkiye Yayınları, s.111-112-115-126, Ankara.
• [31] Zeren, ebru Münevver (2017), ‘Türklerin Devlet Anlayışında Atalar Kültünün Yeri’, Toroslardan Tanrı Dağlarına Genel Türk Tarihine Adanmış Bir Ömür. Prof. Dr. Gülçin Çandarlıoğlu’na 75. Yaş Armağanı (ed.Erman Şan), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, s. 337-346, İstanbul.
• [32] Zhou Kitabı, (1974), Zhonghua Yayınevi, Pekin. 《周书》，中华书局标点本、北京。