The Short-lived Spring Weather between Menderes-İnönü and Its Reflections (1957)

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 147 - 167, 27.12.2023

Sabit Dokuyan

https://doi.org/10.38000/juhis.1379662

Öz

Upon assuming power in 1950, the Democratic Party garnered a significant percentage of votes in the 1954 elections, owing to the public's endorsement of its four-year record. However, in the aftermath of the election, the party's grievances with the opposition, particularly the CHP, were brought to the forefront. The opposition constantly voiced their disapproval against the government, which attempted to curb dissenting voices in both the opposition and the pres through legislation. In 1957, the conflict between the government and opposition escalated to its zenith. A few months of peace, dubbed "springweather", occurred between DP and CHP from February when early election talks began. İnönü and Menderes were significant figures of this tranquil period, with other opposition parties and leaders excluded from the proceedings. The only positive effect of the DP-CHP rapprochement was becoming province of Kırşehir. Nevertheless, the termination of CMP leader Bölükbaşı's immunity put an end to the peaceful process. Within the CHP, there were grievances about the damage the springmood had done to the party. This analysis reflects the moderate political climate and events during this period. To prepare this article, parliamentary records, contemporary press, archive materials, copyrighted and examined works were consulted.

Anahtar Kelimeler

Republic of Türkiye, Democratic Party, Menderes, İnönü, Bölükbaşı

Menderes-İnönü Arasında Kısa Süren Bahar Havası ve Yansımaları (1957)

Öz

1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti, dört yıllık icraatlarının halkın çoğunluğu tarafından tasvip edilmesinden dolayı 1954 seçimlerinde yüksek oranda oy almıştır. Fakat seçim sonrasındaki süreçte muhalefetle ve özellikle CHP ile olan sürtüşmeleriyle öne çıkmıştır. Çıkarttığı kanunlarla muhalif kanadı ve basını denetim altına almaya çalışan iktidar karşısında muhalefet, sürekli olarak itirazlarda bulunmuştur. 1957 yılına gelindiğinde iktidar-muhalefet çekişmesi en üst düzeylere ulaşmıştır. Erken bir seçimin olacağının konuşulmaya başlandığı bu yılın şubat ayından başlamak üzere, DP ile CHP arasında “bahar havası” olarak adlandırılan ve birkaç ay süren sakin bir dönem yaşanmıştır. İnönü ve Menderes bahar havasının iki önemli simgesi haline gelmiştir. Diğer muhalif partiler ve liderler ise sürecin dışında tutulmuştur. DP-CHP arasındaki yakınlaşmanın tek faydalı sonucu ise Kırşehir’in il yapılması olmuştur. Fakat CMP lideri Bölükbaşı’nın dokunulmazlığının kaldırılması sakin geçen süreci sonlandırmıştır. Zaten CHP içerisinde de yaşanan bahar havasının partiye zarar verdiği yönünde şikâyetler çoktan başlamıştır. Çalışmamızda, bahsi geçen ılımlı siyasi dönem ve bu süreçte yaşanan gelişmeler yansıtılmıştır. Makale hazırlanırken meclis tutanakları, dönemin basını, arşiv belgeleri, telif ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Demokrat Parti, Menderes, İnönü, Bölükbaşı

Kaynakça

• [1] Adnan Menderes’in Konuşmaları, Demeçleri, Makaleleri (1992), Hazırlayan H. Kılçık, Demokratlar Kulübü Yayınları, C. VII, Ankara.
• [2] Akın, Rıdvan (2002), “Türkiye’de Çok Partili Siyasal Hayata Geçiş ve Demokrat Parti İktidarı (1950-1960)”, Türkler Ansiklopedisi, C. 16. Ankara.
• [3] Akis Dergisi, 19 Ocak 1957; 26 Ocak 1957; 9 Şubat 1957; 16 Mart 1957; 11 Mayıs 1957; 18 Mayıs 1957; 25 Mayıs 1957; 1 Haziran 1957; 15 Haziran 1957; 29 Haziran 1957; 31 Ağustos 1957.
• [4] Albayrak, Mustafa (2007), “Demokrat Parti Döneminde Milli Korunma Kanunu Uygulamaları (1955-1960)”, ATAM Dergisi, C. 23, S. 67-68-69. (219-250)
• [5] Başbakanlarımız ve Genel Kurul Konuşmaları (2014), C. 4, TBMM Basımevi, Ankara.
• [6] BCA, 30-1-0-0 /127-825-2.
• [7] BCA, 30-1-0-0/ 43-254-12.
• [8] BCA, 30-1-0-0/ 68-428-11.
• [9] BCA, 30-1-0-0/ 20-118-5.
• [10] Cumhuriyet Gazetesi, 1 Ocak 1957; 5 Ocak 1957; 21 Ocak 1957; 8 Şubat 1957; 18 Şubat 1957; 23 Şubat 1957; 25 Şubat 1957; 26 Şubat 1957; 27 Şubat 1957; 28 Şubat 1957; 1 Mart 1957;2 Mart 1957; 4 Mart 1957; 11 Mart 1957; 12 Mart 1957; 13 Mart 1957; 16 Mart 1957; 20 Mart 1957; 24 Mart 1957; 25 Mart 1957; 6 Nisan 1957; 7 Nisan 1957; 18 Nisan 1957; 16 Mayıs 1957; 25 Mayıs 1957; 26 Mayıs 1957; 28 Mayıs 1957; 1 Haziran 1957; 2 Haziran 1957; 3 Haziran 1957; 9 Haziran 1957; 11 Haziran 1957; 12 Haziran 1957; 13 Haziran 1957; 16 Haziran 1957; 21 Haziran 1957; 25 Haziran 1957; 27 Haziran 1957; 30 Haziran 1957; 3 Temmuz 1957.
• [11] Dokuyan, Sabit (2023), Darbe Yolunda Üç Yıl (1957-1960), Çizgi Kitabevi, Konya.
• [12] Dokuyan, Sabit ve Yüksel, Büşra (2020), “Adnan Menderes’i İdama Götüren Süreç ve İdamı”, Journal of Universal HistoryStudies, C. 3 (Prof. Dr. Mustafa Keskin Special Issue). (15-42)
• [13] Erdoğan, Haşim ve Pişkin, Çağrı (2020), “Demokrat Parti Dönemi İktidar-Muhalefet Çekişmesinin Bir Ürünü: Nevşehir’in İl, Kırşehir’in İlçe Olması”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2). (577-590)
• [14] Erer, Tekin (1963), On Yılın Mücadelesi, Ticaret Postası Matbaası, İstanbul.
• [15] https://www5.tbmm.gov.tr (19.11.2023)
• [16] İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları (1993), C. 2, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara.
• [17] Milliyet Gazetesi, 13 Mart 1957, 16 Mart 1957, 4 Nisan 1957, 13 Haziran 1957, 25 Temmuz 1957.
• [18] Minkari, Ali Esen (1993), 1950-1960 Yıllarında İktisadi Kalkınma ve Gelişme, Demokratlar Kulübü Yayınları, Ankara.
• [19] TBMMZC, 14 Ocak 1957; 21 Ocak 1957; 15 Şubat 1957; 20 Şubat 1957; 21 Şubat 1957; 23 Şubat 1957; 24 Şubat 1957; 25 Şubat 1957; 26 Şubat 1957; 27 Şubat 1957; 28 Şubat 1957; 20 Mayıs 1957;5 Haziran 1957;7 Haziran 1957; 10 Haziran 1957; 12 Haziran 1957; 24 Haziran 1957.
• [20] Toker, Metin (1991), DP Yokuş Aşağı (1954-1957), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• [21] Turan, Şerafettin (1999), Türk Devrim Tarihi (14 Mayıs 1950-27 Mayıs 1960), 4. Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• [22] Ulus Gazetesi, 15 Ocak 1957; 21 Ocak 1957; 29 Ocak 1957; 23 Şubat 1957; 24 Şubat 1957; 4 Mart 1957; 10 Mart 1957; 12 Mart 1957; 13 Mart 1957; 16 Mart 1957; 25 Mart 1957; 6 Nisan 1957; 6 Mayıs 1957; 28 Mayıs 1957; 6 Haziran 1957; 10 Haziran 1957; 25 Haziran 1957; 25 Temmuz 1957.
• [23] Yücel, M. Serhan (2002), “Menderes Dönemi (1950-1960)”, Türkler Ansiklopedisi, C. 16, Ankara.