Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 47 - 71, 04.01.2022

İncilay Cangoz , Temmuz Gönç Şavran , Serap Suğur , Hatice Yeşildal

Öz

Bu çalışmada bir sivil toplum aktörü olarak İslâmcı kadın örgütlerini irdelemekteyiz. Araştırma, Eskişehir’deki tüm kadın örgütlerini kapsayan geniş kapsamlı bir saha çalışmasına yaslanmaktadır ancak bu makalede sadece İslâmcı kadın örgütlerindeki görüşmelerin verileri analiz edilmiştir. Çalışmada İslâmcı kadın örgütlerinin kadın hakları savunusu ve beden kavrayışları dolayısıyla kadın bedeni üzerindeki patriarkal tahakküme yönelik duruşlarıyla kadın hareketi içerisindeki konumları irdelenmştir. İslâmcı kadın örgütlerinde savunulan kadın hakları söylemi, İslâm dini referansıyla kurulmakta ve evrensel değer olarak toplumsal cinsiyet eşitliği eleştirilerek yerine toplumsal cinsiyet adaleti yerleştirilmeye çalışılmaktadır.Batı Feminiz-minin Müslüman kadın gerçekliğini kapsamadığı veİslâm’ın yaradılış öğretisi gereği, cinslerin fıtrî özelliklerine göre adalet dağıtımı savunulnmaktadır. İlaveten, kadınlar beden-lerine kendilerine ait olarak görmemekte ve İslâmî bakışla‘emanet’ beden algısı nedeniyle kürtaj karşıtı oldukları görülmektedir. Böylelikle, Türkiye’deki kadın hareketi içerisinde seküler kadınlar ile İslâmcı kadınlar arasında toplumsal cinsiyet eşitliği ile toplumsal cinsiyet adaleti arasında önemli bir gerilim üretilmekte; kadınlar arasında dayanışmadan ziyade bölünmelere ve ayrışmalara yol açtığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

kadın hareketi, üçüncü dalga feminizm, İslâmcı kadın örgütleri

Kaynakça

• Abou-Bakr, O. 2001. ‘Islamic feminism? What’s in a name? Preliminary reflections’, Middle East Women’s Studies Review 15–16, pp. 1–2
• Ali, Z. (2014). İslami Feminizmler (Çev. Öykü Elitez), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Aktaş, C. (1991a) Sistem İçinde Kadın, İstanbul: Beyan Yayınları
• Aktaş, C. (1991b) Tesettür ve Toplum Başörtülü Öğrencilerin Toplumsal Kökeni Üzerine Bir İnceleme, İstanbul: Atlas&Nehir İletişim
• Alankuş Kural, S. (1997) “Alternatif Kamular ve İslamcı Kadınlar”, Toplum ve Bilim, Sayı: 72 (5-44)
• Alkan, A. ve Çakır, S. (2019) “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Modern Türkiye’ye Cinisyet Rejimi: Süreklilik ve Kırılmalar”, 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim, (Der. Faruk Alpkaya ve Bülent Duru), Phoenix: Ankara
• Andalzûa, G. E. (2002) “(Un)natural bridges, (Un)safe spaces”, (Ed. Andalzûa, G. ve Keating, A.) This Bridge We Call Home, New York: Routledge
• Arat, Y. (2005) Rethinking Islam and Liberal Democrac: Islamist Women in Turkish Politics, New York: State University of New York
• Arat, Y. (1998) “Feminists, Islamists, and Political Change in Turkey”, Political Psychology, Vol.19, No.1 (117-131)
• Aslan Akman, C (2008) “Sivil Toplumun Yeni Aktörleri Olarak İslami Eğilimli Kadın Dernekleri”, Toplum ve Demokrasi, 2(4), ss.71-90
• Ayata, G. ve Fatma Tütüncü (2008) “Party Politics of the AKP (2002-2007) and the Predicaments of Women at the Intersection of the Westernist, Islamist and Feminist Discourses in Turkey”, Biritish Journal of Middle Eastern Studies, 35(3), 363-384
• Aydın Yılmaz, S. (2015) Kadın Hareketinde Yeni Bir İvme: Toplumsal Cinsiyet Adaleti, Turkish Policiy Quarterly, Kış 2015 (ss.107-115)
• Badran, M., 2002. ‘Islamic feminism: what is in a name?’ Al-Ahram Weekly 17–23(569), pp. 1–8
• Barbarosoğlu, F. (2019) Şov ve Mahrem, 6. Baskı, İstanbul: Profil
• Barlas, A. (2019) Müslüman Kadınlar ve Baskı: Kuran’dan Yola Çıkan Özgürlük”, İslami Feminizmler, 3. Baskı, (Çev. Öykü Elitez), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2017) Cereyanlar Türkiye’de Siyasi İdeoloji, İstanbul: İletişim
• Bora, A. ve Asena Günal (2014) “Önsöz”, 5. Baskı, 90’larda Türkiye’de Feminizm, (Ed. Aksu Bora ve Asena Günal) İstanbul: İletişim
• Butler, J. (2019) Cinsiyet Belası Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi, 7. Baskı, İstanbul: Metis
• Butler, J. (2004) Undoing Gender, New York Routledge
• Collins, P. H. (2000a) Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness and the Politics of Empowerment, 2.th Ed. New York: Routledge
• Collins, P. H. (2000b) “ Gender, Black Feminism, and Black Political Economy”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 568, The Study of African American Problems: W. E. B. Du Bois's Agenda, Then and Now (Mar.,2000), ss. 41-53 (https://www.jstor.org/stable/1049471)
• Çaha, Ö. (1996). Sivil Kadın: Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın. (Çev. Ertan Özensel) Ankara: Vadi
• Çakır, S. (1996) Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis
• Çakır, R. (2000a) Direniş ve İtaat: İki İktidar Arasında İslamcı Kadın, İstanbul: Metis
• Davis, Angela Y. (1981) Women, Race and Class. New York: Random House.
• Demircan Çakar, N. (2015) “Toplumsal Cinsiyet Temelinde Örgütsel Adalet Algısı: Etik İklimin Rolü”, Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, s.79-93
• Diner, Ç. ve Toktaş, Ş. (2010) “Waves of Feminism in Turkey: Kemalist, Islamist and Kurdish Women’s Movement in an Era of Globalization”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 12:1 41-57
• Donovan, J. (2019). Feminist Teori, (Çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek ve Fevziye Sayılan), İstanbul:İletişim
• Ebert, T. L. (1991) “The ‘Difference’ of Postmodern Feminism”, Vol. 53, Number 8, (886-904)
• Erkmen, S. (2020) Türkiye’de Kürtaj AKP İktidarı ve Biyopolitika, İstanbul: İletişim
• Ferree, M.M., ve Mueller, C.M. (2004) “Feminism and the Women’s Movement: A Global Perspective”. D.A. Snow, S.A. Soule ve H. Kriesi (Ed.), The Blackwell Companion to Social Movements içinde (576-607). Blackwell.
• Firestone, S. (1993) Cinselliğin Diyalektiği, (Çev. Yurdanur Salman) İstanbul: Payel
• Foucault, M. (2007) Cinselliğin Tarihi, (Çev. Hülya Tanrıöver) İstanbul: İletişim
• Gramsci, A. (2007) Hapishane Defterleri, 5. Baskı, (Çev. Adnan Cemgil), İstanbul: Belge Yayınları
• Green, M. (2002)“Gramsci Cannot Speak: Presentations and Interpretations of Gramsci’s Concept of the Subaltern.” Rethinking Marxism, vol. 14, no. 3, Fall 2002, 1-23.
• Göle, N. (1994) Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme, İstanbul: Metis
• İlkkaracan, İ. (2015) “Giriş: Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik”, (Der. İpek İlkkaracan) Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, İstanbul: İletişim
• İlyasoğlu, A. (1994) Örtülü Kimlik, 2. Basım, İstanbul: Metis
• Kantola, J. ve Squires J. (2012) “From State Feminism to Market Feminism”, International Political Science Review, 33(4) 382-400
• Kardam, F ve Ecevit, Y.(2014) “1990’ların Sonunda Bir Kadın İletişim Kuruluşu: Uçan Süpürge”, 90’larda Türkiye’de Feminizm, (Der.) A. Bora ve A. Günal, İstanbul: İletişim Yayınları, s87-109.
• McClintock A (1995) Imperial Leather: Race, Gender and Sexuality in the Colonial Contest. London: Routledge.
• Mernissi, F. (2015a) “İslam’da Aktif Kadın Cinselliği”, (Der. İpek İlkkaracan) Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, İstanbul: İletişim
• Mernissi, F. (2015b) “Bekaret ve Ataerki”, (Der. İpek İlkkaracan) Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, İstanbul: İletişim
• Millet, K. (2000) Sexual Politics, Chicago:University of Illinois Press
• Nash, J. C. (2011) “’Home Truths’ and Intersectionality”, Law and Feminism, Vol.23, No.1 ss.445-467.
• Narayan, U. (1997) Dislocating Cultures: Identities, Cultes and Third World Feminism, New York: Routledge
• Özcan, E. (2015) “Women’s headscarves in News Photographs: A comparison between the secular and Islamic press during the AKP government in Turkey”, Eurepean Journal of Communication, 30(6), 1-16
• Ritzer, George. (2011) Sociological Theory, Boston: McGraw-Hill.
• Saktanber, A. (2002) “Whose Virtue is This? The Virtue Party and Women in Islamist Politics in Turkey” (Ed. Paola Bacchetta ve Margaret Power) Wright Wing Women: From Conservatives to Extremists Around the World, New York: Routledge
• Sancar, S. (2013) “Türkiye’de Kadın Hareketinin Politiği: Tarihsel Bağlam, Politik Gündem ve Özgünlükler”, (Der. Serpil Sancar), Birkaç Arpa Boyu 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar, 1. Cilt İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları
• Sancar, S. (2014) Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, 3. Baskı, İstanbul: İletişim
• Sarıgöl, P. (2013). Kesişimsellik Teorisi Bağlamında Kadın Deneyimleri: Almanya’daki Türkiyeli Göçmen Kadınlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı.
• Spivak, G. C. (1994) “Can Subaltern Speak?”, (Ed. Patrick Williams and Laura Chrisman) Colonial Discourse and Post-Colonial Theory A Reader, New York: Columbia University Press
• Spivak, G. C. (2017) Yapısöküm Postkolonyalizm Madunluk, (Çev. Soner Torlak) İstanbul: Zoom Kitap.
• Suğur, S. Cangöz, İ., Gönç-Şavran, T. ve Yeşildal, H. (2015) “Blurring the Boundaries between the State and Autonomy: The case of Women’s Organisations in Eskisehir”, International Conference on Knowledge and Politics in Gender and Women’s Studies, Middle East Technical University Etkinlik Tarihi: 09.10.2015 - 11.10.2015 Ankara/Turkey
• Şişman, N. (2016) Emanetten Mülke Kadın Beden Siyaset, 4. Baskı, İstanbul:İz Yayıncılık
• Şişman, N. (2000) Kamusal Alanda Başörtülüler Fatma Karabıyık Barbarasoğlu ile Söyleşi, İstanbul:İz Yayıncılık
• Tekeli, Ş. (1993) “1980’ler Türkiyesinde Kadınlar”, 1980’ler Türkiyesinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, (Ed. Şirin Tekeli), İstanbul: İletişim
• Timisi, N. ve Ağduk Gevrek, M. (2014) “1980’ler Türkiyesi’nde Feminist Hareket: Ankara Çevresi”, 5. Baskı, 90’larda Türkiye’de Feminizm, (Ed. Aksu Bora ve Asena Günal) İstanbul: İletişim
• Walby, S. (2011) Future of Feminism, Cambridge: Polity
• Yılmaz, Z. (2015) Dişil Dindarlık: İslamcı Kadın Hareketinin Dönüşümü, İstanbul: İletişim
• Internet Kaynakları Aktaş, C. Ramazanoğlu, Y. (2009) “Kadın Üzerine Soruşturma”, EskiYeni, Sayı 12 (https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/487598)
• Bora, A. (2004) “Feminizm: Sınırlar ve İhlal İmkânı”, Birikim, Sayı: 184-185 https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-184-185-agustos-eylul2004/2370/feminizm-sinirlar-ve-ihlal-imkani/4765
• Crenshaw, K. (1991) “Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique o Antidiscrimination Doctrine”, Feminist Theory and Antiracist Politics https://philpapers.org/archive/CREDTI.pdf?ncid=txtlnkusaolp00000603
• Çaha, Ö. (2013) “Feminizm Nedir?”, https://kadem.org.tr/feminizm-nedir/ (Erişim 05.07.2020)
• Çakır, R. (2000b) Dindar Kadının Serüveni https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-137-eylul-2000/2329/dindar-kadinin-seruveni/2512
• Aktaş, Cihan (2000) Kamusal Alanda İslamcı Kadın ve Erkeklerin İlişkilerinde Değişim Üzerine: Bacıdan Bayana, Birikim, Sayı:137 https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-137-eylul-2000/2329/kamusal-alanda-islamci-kadin-ve-erkeklerin-iliskilerindeki-degisim-uzerine-bacidan-bayana/2513
• Mir-Hosseini, Z. (2006) “Muslim Women’s Quest for Equality: Between Islamic Law and Feminism”, Critical Inquiry 32, The University of Chicago. http://www.zibamirhosseini.com/documents/mir-hosseini-article-quest-for-equality-2006.pdf
• Mir-Hosseini, Z. (2010). Understanding Islamic Feminism. https://mronline.org/2010/02/09/understanding-islamic-feminism-interview-with-ziba-mir-hosseini/
• Sancar Üşür, S. Yıldız Ecevit ve Mine Göğüş Tan (2000) Kadın Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş Eğitim Çalışma Yaşamı ve Siyaset, TÜSİAD Yayınıfile:///C:/Users/user1/AppData/Local/Packages/Microsoft.MicrosoftEdge_8wekyb3d8bbwe/TempState/Downloads/kadin2000.pdf
• Şefkatli Tuksal, H. (2007) The UnethicalDisqualification of Women Wearing the Headscarf in Turkey, Turkish Policy Quarterly, http://turkishpolicy.com/images/stories/2007-01-womeninTR/TPQ2007-1-07-hidayets