Tedarik Zinciri Kademesinin ISO 9001 Kalite Yönetim Sertifikasyonu ve Finansal Performans İlişkisine Etkisi: Türkiye Örneği

Yıl 2021, , 1454 - 1479, 31.07.2021

Damla Durak Uşar Batin Latif Aylak Yaşanur Kayıkcı

https://doi.org/10.19168/jyasar.825853

Öz

ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi belgesine sahip olmak günümüzde firmalar için önem arz etmektedir. Firmaların bütün kademelerinde olduğu gibi ISO 9001 belgesine sahip olmak tedarik zinciri kademesinde de çeşitli getiriler sağlamaktadır. Bu belge ile birlikte işletmeler daha iyi yönetilirken bir yandan da işletmelerin içinde bulunan bütün birimleri ilgilendiren süreçler için sürekli bir iyileştirme sağlanmaktadır. İşletmelerin finansal performansı küresel rekabet ortamında işletmelerin başarılı olmaları için önemli bir göstergedir. Bu çalışmada ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi belgesinin 165 adet üretim firmasındaki tedarik zinciri kademesinin, firmaların finansal performansa etkileri incelenmiştir. Firmalar tedarik zinciri kademelerine göre gruplandırılmış ve ISO 9001 belgesine sahip olmanın bu gruplardaki firmanın finansal performansına etkisi panel veri analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda ISO 9001 kalite yönetim belgesine sahip olan firmaların bu belgeye sahip olmayan firmalara göre daha çok aktif karlılığa sahip oldukları tespit edilmiştir. Ancak tedarik zinciri kademesine göre bu ilişkiyi etkileyen farklı mekanizmaların olduğu saptanmıştır. Bulunan sonuçlar yöneticilere ISO 9001 belgesinin stratejik açıdan etkinliği konusunda rehberlik sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplam Kalite Yönetimi, Tedarik Zinciri Kademesi, Finansal Performans, Rekabet, ISO 9001 Kalite yönetim belgesi

The Effect of Supply Chain Tier on the ISO 9001 Quality Management Certification and Financial Performance Relationship: The Case of Turkey

Öz

In today’s competitive business environment, ISO 9001 Quality Management System certification has gained great importance for companies. ISO 9001 certification provides various benefits in different tiers in the supply chain as in different functions within the company. ISO 9001 certification enables continuous improvement for the processes that concern all units in the company, while businesses are better managed. The financial performance is an important indicator of business performance in a global competitive environment. In this study, the effect of supply chain tiers on ISO 9001 Quality Management System certification and the financial performance was analysed with a sample of 165 manufacturing companies listed on BIST from the multi-tier supply chain perspective. The companies were grouped according to their supply chain tiers and the effect of having ISO 9001 Quality Management System certification and the financial performance were analysed by panel data analysis method. The results indicate that certified companies outperform their uncertified counterparts financially. However, there are different mechanisms affecting the relationship between ISO 9001 Quality Management System certification and the financial performance according to different supply chain tiers. The results of this study provide guidance to managers in terms of strategic effectiveness of the ISO 9001 certificate.

Anahtar Kelimeler

Total Quality Management, ISO 9001 Quality Management System Certification, Financial Performance, Supply Chain Tier, Competition

Kaynakça

• Aba, E. K., Badar, M. A., Hayden, M. Allen. (2016). Impact of ISO 9001 certification on firms financial operating performance. Int J Qual & Reliability Mgmt 33 (1), 78–89. DOI: 10.1108/IJQRM-02-2014-0021.
• Adıgüzel, O. ve Aydınlı, C. (2016). ISO 9001 Kalite Yönetim Sisteminin Bilişim Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmaların İşletme Performansı Üzerine Etkileri: Ankara İli Örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, 365-383.
• Alpar, R. (2003) Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemlere Giriş 1. 2. Baskı, Nobel Basımevi, Ankara.
• Aslanertik, E. ve Tabak, B.İ. (2006). Marketing and Cost Dimensions of ISO 90001 Implementations of Small and Medium Sized Manufacturers: A Case Analysis. Ege Akademik Bakış Dergisi, 6(2), 47-57.
• Aslan, E., İlkay, M. S., Özdemir, A. İ. (2009). ISO 9001 Belgeli KOBĐ’lerin Performans Farklılıklarının Bazı Faktörler Bakımından Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 35-40.
• Ayriçay, Y., Uğurlu, M., Yaşar Uğurlu, Ö. (2009). “Kalite Yönetim Uygulamalarının Finansal Performans Üzerine Etkisi: Ampirik Bir Analiz.” Muhasebe ve Finansman Dergisi (42): 169–80.
• Baltagi, B.H. (2005): Econometric Analysis of Panel Data: Third Edition. Wiley Publishers, UK, pp.15-32.
• Berman, S.L., Wicks, A. C., Kotha, S., Jones, T. M. (1999). Does Stakeholder Orientation Matter? The Relationship Between Stakeholder Management Models and Firm Financial Performance. Academy of Management Journal, 42 (5), 488-506.
• Caligiuri, P. (2006). Developing global leaders. Human Resource Management Review, 16 (2), 219–228. DOI: 10.1016/j.hrmr.2006.03.009.
• Chen, Y., Wu, L., Zhai, Q. (2019). Does ISO 9000 Certification Benefit Service Firms?. Sustainability, 11 (21), 5886. DOI: 10.3390/su11215886.
• Corbett, C. J., Montes-Sancho, M. J., Kirsch, D. A. (2005). The Financial Impact of ISO 9000 Certification in the United States: An Empirical Analysis. Management Science 51 (7), 1046–1059. DOI: 10.1287/mnsc.1040.0358.
• Corbett, Charles J. 2008. “Global Diffusion of ISO 9000 Certification through Supply Chains.” International Series in Operations Research and Management Science 119: 169–99.
• Das, R. C. (2015). Handbook of Research on Globalization, Investment, and Growth-Implications of Confidence and Governance. IGI Global Advances in Finance, Accounting, and Economics, 2327-5677. https://books.google.com.tr/books?id=_IgfCgAAQBAJ.
• Donaldson, T. ve Preston L. (1995). Stakeholder Theory of the Corporation Concepts Evidence and Implications. Academy of Management Review. 1995, 20(1), 65-91.
• Duman, F. (2018). ISO 9001 Kalite Yönetim Sisteminin Firma Performansı Üzerine Etkisi: Ampirik Literatür Taraması. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies JAVS) 4(22): 882–89.
• Edwards, A.L. (1959) Edwards Personal Preferences Manual. London: The Psychological Corporation, S. 6.
• Eroğlu, E. (2004). Küçük ve Orta Ölçekli işletmelerdeki Kalite Güvence Uygulamalarının Bütünsel İşletme Performansı Üzerine Etkilerinin İncelenmesi, Yönetim Dergisi:İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü, 15(49):88–102.
• Flynn, B. B., ve Flynn, E. J. (2005). Synergies between Supply Chain Management and Quality Management: Emerging Implications. International Journal of Production Research, 43(16): 3421–36.
• Franceschini, F. , Galetto, M., Mastrogiacomo,L. ve Viticchiè, L. (2008). Diffusion of ISO 9000 and ISO 14000 Certification in Italian Commodity Sectors. International Journal of Quality & Reliability Management 25(5): 452–65.
• Hausman, J. (1978) “Specification Tests in Econometrics”, Econometrica, 46, 1251-72.
• Heras, I., Casadesús, M., Dick, G. P.M. (2002). ISO 9000 certification and the bottom line: a comparative study of the profitability of Basque region companies. Managerial Auditing Journal, 17 (1/2), 72–78. DOI: 10.1108/02686900210412270.
• İlkay, M. S. ve Aslan, E. (2006). IS0 9001: 2000 Kalite Yönetim Sisteminin Kayseri Bölgesindeki KOBİ'lerin Performanslarına Etkileri Üzerine Bir Araştırma. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2): 67–83.
• İlkay, M. ve Aslan, E. (2012). The effect of the ISO 9001 quality management system on the performance of SMEs. Int J Qual & Reliability Mgmt 29 (7), 753–778. DOI: 10.1108/02656711211258517.
• Javorcik, B. ve Sawada, N. (2018). The ISO 9000 certification: Little pain, big gain?. European Economic Review, 105, 103–114. DOI: 10.1016/j.euroecorev.2018.03.005.
• Kafetzopoulos, D. P., Psomas, E. L., Gotzamani, K. D. (2015). The impact of quality management systems on the performance of manufacturing firms. Int J Qual & Reliability Mgmt 32 (4), 381–399. DOI: 10.1108/IJQRM-11-2013-0186.
• Kaziliūnas, A. ve Vyšniauskienė, L. (2014). Impact of Different Quality Management System Implementation Patterns on Performance Outcomes. Intellectual Economics 8 (1), 140–155. DOI: 10.13165/IE-14-8-1-10.
• Kutlu, S. ve Duran, C. (2010). Sanayi İşletmelerinde Toplam Kalite Yönetimi Ve ISO 9000 Uygulamalarının Performans Üzerine Etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 239-252.
• Llach, J., Marimon, F., ve Bernardo, M. (2011). ISO 9001 Diffusion Analysis According to Activity Sectors. Industrial Management and Data Systems, 111(2): 298–316.
• Martínez‐Costa, M., Martínez‐Lorente, Á. R. (2007). A triple analysis of ISO 9000 effects on company performance. Int J Productivity & Perf Mgmt 56 (5/6), 484–499. DOI: 10.1108/17410400710757150.
• Motta, M. 2004. Competition Policy: Theory and Practice.. 551-561., New York, USA : Cambridge University Press.
• Newbold, P. (2000a). İşletme ve İktisat İçin İstatistik, Çev. Ümit Şenesen, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 442-447.
• Newbold, P. (2000b). İşletme ve İktisat İçin İstatistik, Çev. Ümit Şenesen, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 684-686.
• Özbuğday, F. C., Tiğril, A. (2020). Kalite yönetim Sistemi Belgelendirmesi ve Satışlar: Türkiye’deki İmalat Firmaları için Bir Analiz. Finans Politik& Ekonomik Yorumlar, 651, 45-57.
• Özer, E. ve Karabulut, T. (2017). Kalite Uygulamalarının İşletme Performansı Üzerindeki Etkisi: İnşaat Sektöründe Bir Uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 329–346.
• Romano, P. (2000). ISO 9000: What is its Impact on Performance? Quality Management Journal 7 (3), 38–56. DOI: 10.1080/10686967.2000.11918905.
• Santos, G., Mendes, F., Barbosa, J. (2011): Certification and integration of management systems: the experience of Portuguese small and medium enterprises. Journal of Cleaner Production 19 (17-18), 1965–1974. DOI: 10.1016/j.jclepro.2011.06.017.
• Sea-Jin C., van Witteloostuijn, A., Eden, L. (2010): From the Editors: Common method variance in international business research. J Int Bus Stud 41 (2), 178–184. DOI: 10.1057/jibs.2009.88.
• Sedani, C. M. ve Lakhe, R. R. (2009). 2nd International Conference on Emerging Trends in Engineering and Technology (ICETET), 2009. 16 - 18 Dec. 2009, Nagpur, India. Piscataway, NJ: IEEE. Available online at https://www.computer.org/csdl/proceedings/icetet/2009/3884/00/index.html.
• Sharma, D. S. (2005). The association between ISO 9000 certification and financial performance. The International Journal of Accounting 40 (2), 151–172. DOI: 10.1016/j.intacc.2005.01.011.
• Su, H. C., Kao,T.W. ve Linderman, K. (2020). Where in the Supply Chain Network Does ISO 9001 Improve Firm Productivity?. European Journal of Operational Research, 283(2): 530–40.
• Tomaroğlu, Rafet E.; Görmüş, Şakir (2018). An Investigation on The Macroeconomic and Demographic Determinants of Bank Branches in The Banking Sector: Panel Data Analysis. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, (2147-6071), 1–12.
• Turgut, O. (2014). Entelektüel Sermaye Üzerinde Kalite Yönetim Sistemi Uygulamasının Finansal Etkisi Borsa İstanbul (Bist)’a Kote Olan Şirketler Üzerinde Bir Uygulama. Suleyman Demirel University The Journal of Visionary, 62–94.
• Wernerfelt, B. (1984) A resource- based view of the firm. Strategic Management Journal, 5(2), 179-191.
• Yıldız, B., Aytekin, M. (2019). Kalite Yönetimi Uygulamalarının Firma Performansı Üzerindeki Etkisinde İnovasyonun Aracı Rolü ile Çevresel Dinamizmin Moderatör Rolü / The Mediating Role of Innovation and The Moderating Role of Environmental Dynamism on The Impact of TQM Applications On Firm Performance. Journal of Yasar University, 14(56), 489-506.
• Zwanziger, J., Melnick, G.A. ve Simonson, L. (1996) Differentiation and Specialization in the California Hospital Industry 1983 to 1988. Medical Care 34 (4), 361-372 https://www.jstor.org/stable/3766483