İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik Sendromu Üzerindeki Etkisi: Bir Sanayii Kuruluşunda Uygulama

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 46, 93 - 102, 25.04.2017

Eda Yasa Ozelturkay , Ebru Boymul

Öz

İş tatmini, örgütsel bağlılık ve tükenmişlik konuları örgütsel davranış alanında pek çok araştırmaya konu olmuştur. Bu çalışmada özel sektör çalışanlarının iş tatmini ve örgütsel bağlılık düzeylerinin tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisi ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla geçerliliği ve güvenirliği kabul edilmiş ölçekler kullanılarak hazırlanan anket formu Mersin ilinde faaliyet gösteren ve çalışmaya izin veren bir özel sektör kuruluşunda çalışan 387 kişiye uygulanmıştır. Anket formları aracılığıyla veriler toplanmış ve analizler yapılmıştır.  Çalışmada, faktör analizi, güvenilirlik analizi, regresyon analizi ve çeşitli tanımlayıcı istatistiki analizlerden faydalanılmıştır. Sonuç olarak, işin doğası, duygusal bağlılık, ücret ve yan haklara ilişkin olumlu gelişmeler bireylerin duygusal tükenmiş düzeylerine negatif yönde etkilemektedir. Ayrıca, çalışanların kişisel başarıları ile yapmış oldukları işin doğası ve çalışma arkadaşlarıyla uyumları arasındaki ilişki pozitif yönlü iken,  belirsizlik ve iletişimsizlik faktörü ile ilişkisi negatif yönlüdür.

 

Kaynakça

• Allen, N. J., & Meyer, J. P. (1990). “The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization”. Journal of Occupational Psychology, 63, 1-18.
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2009). “Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: işle bütünleşme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,32, 21-46.
• Arı, G.S. ve Bal, E.Ç. (2008). “Tükenmişlik Kavramı: Bireyler ve Örgütler Açısından Önemi”, Yönetim ve Ekonomi, ss.131-148.
• Aşık, N.A. (2010). “Çalışanların İş Doyumunu Etkileyen Bireysel ve Örgütsel Faktörler İle Sonuçlarına İlişkin Kavramsal Bir Değerlendirme”, Türk İdare Dergisi, ss.31-51.
• Atılgan,K.Ö. (2012). “Marka Denkliğini Oluşturan Boyutların Referans Fiyat Oluşumuna Etkisinin Hafif Ticari Araç Markaları Üzerinde İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi, İşletme Bilim Dalı Yayımlanmamış doktora tezi, Adana.
• Bayram, L. (2006). “Yönetimde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Bağlılık”, Sayıştay Dergisi, ss.125-139.
• Bolat, O.. İ., ve Bolat, T. (2008). “Otel İşletmelerinde Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ss.75-94.
• Cordes, C., L ve Dougherty T. W. (1993). “A review and an integration of research on job burnout”, Academy of Management Review, 18 (4), ss.621-656.
• Çoşkun,R., Altunışık,R., Bayraktaroğlu, S. ve Yildirim,E. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve SPSS Uygulamaları, Sakarya yayıncılık, 8. baskı,Sakarya.
• Faragher, E. B, M. Cass, ve C. L. Cooper (2005). “The Relationship Between Job Satisfaction and Health: A Meta-Analysis, Occupational”, Environment Medicine, ss.105-112.
• Freudenberger, H. J. (1974). “Staff Burn-Out”, Journal of Social Issues, ss.159,165.
• Gaertner, K. N ve Nollen, S. D. (1989). “Career Experiences, Perceptions of Employment Practices and Psychological Commitment to the Organization”, Human Relations, ss.975-991.
• Gürbüz, S. (2006). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar, ss.48-75.
• Hair, J. F., Willian C. B., Barry J. B. ve Rolph E. A. (2010), “Multivariate Data Analysis”, Amerika Birleşik Devletleri: Pearson.
• Hollenbeck, J. R, Gerhart, B. ve Wright, P. M. (1997). “Human resource management: Gaining a competitive advantage”, Second Edition, McGraw-Hill, Irwin, Chicago, ss.235-236.
• Izgar, H. (2001), Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• İnce, M. ve Gül, H. (2005). “Örgütsel Bağlılık - Yönetimde Yeni Bir Paradigma”, Konya: Çizgi Kitabevi, ss.71, 73, 83.
• Kalaycı, Ş. (2006). “SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri”, İstanbul: Asil Yayın Dağıtım, ss.259-260.
• Karadağ, İ. (2013). “Tükenmişlik, İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Bir Kamu Kuruluşunda Araştırma”, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale.
• Keser, A. (2009). “Çalışma Psikolojisi”, Bursa, Ekin Yayınevi, ss.110.
• Koç, M. (2012). “İş Tatmini, Duygusal Tükenmişlik ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Şırnak Geçici Köy Koruculuğu Örneği)”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış doktora tezi, Tokat
• Kurtuluş, K (2004). “Pazarlama Araştırmaları”, İstanbul: Literatür Yayınları Genişletilmiş 7.Baskı, ss.252.
• Lawler, E. E. (1973). Quality of working life and social accounts. In M. Dierkes and R. A. Bauer (eds.), Corporate social accounting, New York: Praeger, ss. 154-165.
• Locke, E. A. (1976). The nature and cause of job satisfaction. In M. D. Dunnette (Ed), Handbook of Industrial and organizational Psychology , Chicago: Rand McNally.
• Maslach, C., Zimbardo, P.G. (1982). Burnout The Cost of Caring. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). "The Measurement of experienced burnout” Journal of Occupational Behaviour, Vol. 2, ss.99-113.
• Maslach, C. ve Leiter M.P.(1997). “The Truth About Burnout, How organizations cause personal stress and what to do about it., sixth edition, Jossey-Bass, San Francisco, CA.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). “Job Bornout”, Annual Review of Psychology,52, ss.397-422.
• Mengenci, C. (2015). İş Tatmini, Duygusal Emek ve Tükenmişlik İlişkilerinin Belirlenmesi, Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 15 (1 )Ocak 2015 ss. 127-139
• Meydan, C., Şeşen, H. ve Basım, H.N. (2011). “Adalet Algısı ve Tükenmişliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Öncüllük Rolü”, İş Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13 (2) ss.41-62.
• Meyer, J. P., ve Allen, N. J. (1991). “A Three-Component Conceptualization of Organizational Commitment”, Human Resource Management, ss.61-90.
• Meyer, J.P., Allen, N. J., ve Smith, C. A. (1993). “Commitment to organizations ad occupations: extension and test of a three-component conceptualization”, Journal of Applied Psychology, ss.538-551.
• Meyer, J. P., ve Allen, N. J. (1997). “Commitment in the Workplace, Theory, Research and Application”, USA: Sage Publications, ss.11.
• Mowday, R. T., Porter, L. W., ve Dubin, R. (1974). “Unit performance, situational factors, and employee attitudes in spatially separated work units”, Organizational Behavior and Human Performance, ss.231-248.
• Mowday, R. T., Porter, L, W., ve Steers, R. M. (1982). “Employee-organization linkages”, New York: Academic Press, ss.45.
• Orel, O,. (2013). “Organize perakende sektöründe çalışanların mesleki tükenmişlik düzeyleri ile işe bağlılıkları arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir çalışma”, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi Mersin.
• Oliver, N. (1990). “Rewards, investments, alternatives and organizational commitment: Empirical evidence and theoretical development”, Journal of Occupational Psychology, ss.19-31.
• Özgür, E. (2003). “Çok değişkenli istatistiksel analiz yöntemleri ve bir uygulama”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ss.38-39.
• Özkalp, ve Kırel, A. Ç. (1996). “Örgütsel Davranış”. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları,
• Örkün,Ü. (2011). “Tekstil Sektörü Mavi Yaka Çalışanlarının Yaşam Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İş Doyumu Tarafından Yordanması”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Adana.
• Randall, D. M., (1987). “Commitment and the organization: The organization man revisited”, Academy of management reviev, ss.460-471.
• Scherer, R. F. (1988), “Dimensionality Of Coping: Factor Stability Using The Ways Of Coping Questionnaire”, Psychological Report, 62, 76-770.
• Spector, P.E. (1997). “Job Satisfaction: Application, assessment, causes and consequences”, California: Sage Publications, ss.1,2.
• Spector, P.. E. (2012). Professor Paul E. Spector's I/O Psychology Website at the University of South Florida. www. shell.cas.usf.edu/~pspector/scales/JssEnglish.doc , 21 Kasım 2014.
• Tak, B. (2002). “Personel Tatmin Araştırmalarının Yönetim Açısından Önemi ve Başarı Koşulları”, İşletmelerde Çağdaş Yaklaşımlar, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Telman, N. ve Ünsal, P. (2004). “Çalışan Memnuniyeti”, İstanbul: Epsilon Yayıncılık, ss.52, 59, 62.
• Tull, D. S. ve D. I. Hawkins (1993), “Marketing Research Measurement and Method”, MacMillian Inc., New York, USA.
• Tunceli, H. D. (2012), “Kabin Ekiplerinde iş tatmini ve tükenmişlik duygusu: THY örneği”, Atılım üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara.
• Vandenberg, R. J., ve Scarpello, V.(1994). “A longitudinal assessment of the determinant relationship hetween employee commitments to the occupation and the organization”, Journal of Organizational Behavior, Vol 15, ss. 535-547.
• Vural, Z. B. ve Coşkun, G. (2007). “Örgüt Kültürü”, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, ss.145,146.
• Wright, T. A ve Bonett, D. (1997). “The Contribution of Burnout to Work Performance” Journal of Organizational Behavior, Vol 18. ss.491-499.