Turizm Sektörünün COVID-19 Pandemisi Sonrası Finansal Performans Değerlendirmesi

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 75, 397 - 413

Nehir Balcı Yıldız , Yeşim Koba

https://doi.org/10.19168/jyasar.1375403

Öz

COVID-19 pandemi döneminden fazlasıyla etkilenen sektörlerden biri olan turizm sektörü aynı zamanda milli gelir üzerinde etkisi pozitif olan sektörler arasında yer almaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde büyümenin itici gücü olarak görülen turizm sektöründe yer alan firmaların, COVID-19 pandemi dönemi sonrası finansal performanslarının incelenmesi politika yapıcılar, yatırımcılar, sektör içi firmalar ve yöneticiler açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmada, 2022 yılında BIST Turizm endeksinde işlem gösteren dokuz firmanın finansal performanslarının Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemi ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Likidite, kaldıraç ve karlılık oranlarıyla GİA yöntemi gerçekleştirilmiştir. Finansal performans değerlendirmesinde finansal oranlar arasındaki önem sırası; likidite oranları, kaldıraç oranları ve karlılık oranları şeklinde gerçekleşmiştir. Pandemi sonrası dönemde firmaların likidite, finansal kaldıraç ve karlılık oranlarına göre iyi durumda olduğu tespit edilmiştir. GİA gri ilişkisel derece sıralamasına göre finansal performansı en yüksek olan firma AYCES olup, finansal performansı en düşük olan BIGCH’dir. Yüksek finansal performansa sahip olmak isteyen turizm firmalarının likidite ve kaldıraç göstergelerini güçlendirmek için çaba sarf etmeleri ve sektördeki yatırımcıların bu iki göstergeyi yakından takip etmeleri faydalı olacaktır. Aynı şekilde politika yapıcıların ise turizm sektörüne yönelik düzenlemelerde, öne çıkan göstergeleri dikkate almaları sektörün performansını olumlu yönde etkileyecektir.

Anahtar Kelimeler

Turizm Sektörü, Finansal Performas Değerlendirmesi, Gri İlişkisel Analiz (GİA)

Kaynakça

• Abbas, J., Mubeen, R., Iorember, P. T., Raza, S., ve Mamirkulova, G. (2021). Exploring the Impact of COVID-19 on Tourism: Transformational Potential and Implications for a Sustainable Recovery of the Travel and Leisure Industry. Current Research in Behavioral Sciences, 2, 100033.
• Armağan, İ. Ü., Özdağoğlu, A., ve Keleş, M. K. (2021). COVID-19 Salgınının Banka Performanslarına Etkisinin Seca Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 114-124.
• Bahar, O., ve İlal, N. Ç. (2020). Coronavirüsün (COVID-19) Turizm Sektörü Üzerindeki Ekonomik Etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 125-139.
• Bahar, O., ve Kozak, M. (2008). Turizm Ekonomisi. Detay Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara.
• Bakar, N. A., ve Rosbi, S. (2020). Effect of Coronavirus Disease (COVID-19) to Tourism Industry. International Journal of Advanced Engineering Research and Science, 7(4).
• Bilici, N. S., ve Aydın, N. (2018). Konaklama İşletmelerinde Finansal Analizlere İlişkin Bir Örnek Olay İncelemesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(4), 2333-2355.
• Britton, S. G. (1982). The Political Economy of Tourism in the Third World. Annals of Tourism Research, 9, 331-358.
• Chen, T. H. (2009). Performance Measurement of an Enterprise and Business Units with an Application to a Taiwanese Hotel Chain. International Journal of Hospitality Management, 28, 415-422.
• Chuang, C. L. (2013). Application of Hybrid Case-Based Reasoning for Enhanced Performance in Bankruptcy Prediction. Information Sciences, 236, 174-185.
• Copeland, B. R. (1991). Tourism, Welfare and De-industrialization in a Small Open Economy. Economica, November, 58, 515-529.
• Crouch, G. I., ve Ritchie, J. R. B. (1999). Tourism, Competitiveness and Societal Prosperity. Journal of Business Reseacrh, 44, 137-152.
• Deb, S. K., ve Nafi, S. (2020). Impact of COVID-19 Pandemic on Tourism: Recovery Proposal for Future Tourism. GeoJournal of Tourism and Geosites, Year XIIII, 33(4), Supplement, 2200, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3767465
• Demirkale, Ö., ve Can, E. N. (2021). Makroekonomik Değişkenlerin BIST Turizm Endeksi Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 3(1), 175-180.
• Deng, J. D. (1982). Control Problems of Grey Systems. Systems and Control Letters, 5, 288-294.
• Ecer, F., ve Günay, F. (2014). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Ölçülmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 35 – 48.
• Ersoy, N. (2023). BIST Kimya, Petrol Kauçuk ve Plastik Mamulleri Sektöründe SECA Yöntemi ile Finansal Performans Ölçümü. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1975-1998.
• Ezin, Y. (2022). Bist Turizm Endeksi Firmalarinin Finansal Performanslarinin Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(24), 353-367.
• Gezen, A., ve Özcan, S. (2022). COVID-19'un Finansal Sıkıntı Üzerine Etkisi: Bist Turizm Endeksi Uygulaması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(1), 483-496.
• Golmohammadi, D., ve Mellat-Parast, M. (2012). Developing a Grey-Based Decisionmaking Model for Supplier Selection. International Journal of Production Economics, 137 (2):191–200.
• Gümüş, K.G., ve Balcı, N. (2020). Gri ilişkisel analiz yöntemiyle Türkiye’deki devlet üniversitesi hastanelerinin performans değerlendirmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(4), ss. 472-490.
• Hao, J.; Var, T.; ve Chon, J. (2003). A Forecasting Model of Tourist Arrivals From Major Markets to Thailand. Tourism Analysis, 8, (33): 33-45.
• Jaipuria, S., Ratri P., ve Pritee R. (2021) The impact of COVID-19 on Tourism Sector in India. Tourism Recreation Research, 46:2, 245-260, DOI: 10.1080/02508281.2020.1846971
• Kandır, S. Y., Karadeniz, E., Özmen, M., ve Önal, Y. B. (2008). Türk Turizm Sektöründe Büyüme Göstergelerinin Turizm Şirketlerinin Finansal Performansına Etkisinin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (1): 211-237.
• KAP (2023). Kamu Aydınlatma Platformu. https://www.kap.org.tr/tr
• Karaatlı, M. (2016). Entropi-Gri İlişkisel Analiz Yöntemleri İle Bütünleşik Bir Yaklaşım: Turizm Sektöründe Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1): 63-77.
• Karadeniz, E., Beyazgül, M., Dalak, S., ve Günay, F. (2017). Türk Turizm Sektörünün Finansal Performansının Dikey Analiz Yöntemiyle İncelenmesi: BİST Turizm Şirketleri ve TCMB Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma. Sosyoekonomi, 25(32): 105-119.
• Karadeniz, E., Koşan, L., Günay, F., ve Dalak, S. (2016). Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Turizm Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının Ölçülmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44): 1117-1134.
• Karkacier, O., ve Yazgan, A. E. (2017). Turizm Sektöründe Gri İlişkisel Analiz GİA Yöntemiyle Finansal Performans Değerlemesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37): 154-162.
• Kendirli, S., ve Çankaya, M. (2016). BİST Turizm Endeksindeki Şirketlerde İşletme Sermayesi Yönetiminin Karlilik Üzerindeki Etkisini Ölçmeye Yönelik Bir Araştirma. International Review of Economics and Management, 4(2): 46-68.
• Kılıç, Y. (2020). Borsa İstanbul’da COVID-19 (koronavirüs) etkisi. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1): 66-77.
• Korkut, Y., Eker, M., Zeren, F., ve Altunişik, R. (2020). COVID-19 Pandemisinin Turizm Üzerindeki Etkileri: Borsa İstanbul Turizm Endeksi Üzerine Bir İnceleme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(COVID-19 Special Issue), 71-86.
• Koşan, L., ve Karadeniz, E. (2014). Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performansının Dupont Finansal Analiz Sistemi Kullanılarak İncelenmesi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2).
• Kuo, M. S., ve Liang, G. S. (2011). Combining VIKOR with GRA Techniques to Evaluate Service Quality of Airports Under Fuzzy Environment. Expert Systems with Applications, 38: 1304-1312.
• Kutay, N., ve Tektüfekçi, F. (2021). Covid-19 Salgın Sürecinde Borsa İstanbul Turizm Endeksi İşletmeleri Finansal Tablolari Ve Bağimsiz Denetçi Raporlari Üzerinde Etkinin Bütüncül Yaklaşimla İncelenmesi. International Journal Of Contemporary Tourism Research, 5(Özel Sayı), 73-97.
• Lin, T. C., ve Huang, L. Y. (2009). Tourism Competitiveness Evaluation in Asian Countries Applying Gra and Sensitivity Analysis. The Journal of Grey System. S. 269-278.
• Mazman İtik, Ü. (2021). Mali tabloların dikey yüzdeler yöntemi ile analizi: Bist Turizm Sektöründe Bir Uygulama (2019). Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034–1050. https://doi.org/10.26677/TR1010.2021.752
• Medetoğlu, B., Kavas, Y. B., Öztürk, M., ve Türkay, K. (2023). Bist Konaklama Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performanslarinin Copras ve Waspas Yöntemleriyle Ölçümü. Akademik Hassasiyetler, 10(22): 357-376.
• Özer, N. (2021). Borsa İstanbul (BIST) Turizm Endeksinde Yer Alan Firmaların Performans Analizi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 18(3), 615-632.
• Pala, O. (2021). BIST Turizm Endeksinde Yer Alan Firmalarin Cilos ve Mairca Tabanli Finansal Performans Analizi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2): 163-185.
• Shang, J. K., Hunt, W. T., Lo, C. F., ve Wang, F. C. (2008). E-Commerce and Hotel Performance: Three-Stage Dea Analysis. The Service Industries Journal, 28 (4): 529-540.
• Singh, A. J., ve Schmidgall, R. S. (2013). Does Financial Performance Depend On Hotel Size? Analysis of the Financial Profile of the U.S. Lodging Industry. Hospitality Review, 30(2): 109-125.
• Sinulingga, S. (2021). Tourism ve Covid-19 (Coronavirus Impact Inventory to Tourism Stakeholders in North Sumatera). Budapest International Research and Critics Institute-Journal (BIRCI-Journal), 4(1), 170-179.
• Soyaslan, E. (2019). Döviz Kuru ile BİST Turizm Endeksi Arasındaki İlişkinin Analizi. OPUS International Journal of Society Researches, 18. UİK Özel Sayısı, 772-793. https://doi.org/10.26466/opus.585398.
• Turayev, B., ve Sharma, A. (2021). Development of The Tourism Industry Before and After the Covid Pandemic. Procedia of Social Sciences and Humanities, 1, 178-192.
• United Nations World Tourism Organization (UNWTO). https://www.unwto.org/tourism-data/international-tourism-and-covid-19.
• Wang, P., Zhu, Z., ve Wang, Y. (2016). A Novel Hybrid MCDM Model Combining the SAW, TOPSIS and GRA Methods Based on Experimental Design. Information Sciences, 345, 27-45.
• Wang, Y. J. (2009). Combining Grey Relation Analysis with FMCGDM to Evaluate Financial Performance of Taiwan Container Lines. Expert Systems with Applications, 36 (2): 2424-2432.
• Wu, W. Y., Hsiao, S. W., ve Tsai, C. H. (2008). Forecasting and Evaluating the Tourist Hotel Industry Performance in Taiwan Based on Grey Theory. Tourism and Hospitality Research, 18 (2): 137-152.