Kripto Parayı Kim Daha Çok Seviyor? Finansal Tutum ve Kişilik Tipleri

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 80, 559 - 579

Deniz Ünal Adıgüzel , Hilal Sarı Özgün

https://doi.org/10.19168/jyasar.1595046

Öz

Hayatımıza yeni bir finansal yatırım aracı girdiğinde bazı bireyler hemen uyum sağlarken, bazıları ise biraz daha temkinli olma ihtiyacı hisseder. Bunun nedenlerinden biri bireylerin finansal tutumları olabilirken, bir diğeri ise kişilik tipleri olabilir. Çünkü her iki faktör de bireylerin yatırım kararlarını etkileyen faktörler arasındadır.
Finansal tutum içerisinde tasarruf, yatırım, gelir gider dengesi gibi karar verilmesi gereken enstürümanları barındırmaktadır. Bu nedenle aslında finansal tutum bir bilinç seviyesinin de göstergesidir. Kişilik tipleri, gelir düzeyi, eğitim seviyesi, kişinin içinde bulunduğu kültür ve çevre, yaşam tarzı ve ekonomik koşular finansal tutumu etkileyen faktörlerden bazılarıdır. Örneğin bir kişi daha fazla harcama yaparken diğer bir kişi ise yatırım yapmayı ya da tasarrufu tercih edebilir. Tüm bunlar kişilerin etkilendiği faktörler ile alakalı olarak finansal tutumunu değiştirir.
Bu bağlamda kişilerin kararlarında etki eden en temel faktörlerden birisi kişilik tipleridir. Bireylerin kişilik tipleri kendi içlerinde homojen gruplar olarak ifade edilebilmektedir. her kişilik tipindeki bireyde davranışsal olarak farklı özellikler sergileyebilmektedir.
Bu gerçekliğe dayanarak çalışmamızın temel amacı, kripto paraların kullanımının, kişilik tiplerinin ve bireylerin finansal tutumlarının kripto para kullanımına olan etkilerini ölçmektir. Bu amaçla gönüllü katılımcılarla bir anket yapılmış ve toplanan veriler SPSS 21.0 programı yardımıyla analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kişilik , Kripto Para , Finansal Tutum , Risk

Who Loves Cryptocurrency More? Financial Attitude and Personality Types

Öz

When a new financial investment vehicle enters our lives, some individuals adapt immediately, while others feel the need to be a little more cautious. One reason for this may be the financial attitudes of individuals, while another may be their personality types. Because both factors are among the factors that affect individuals' investment decisions.
Financial attitude includes instruments such as savings, investment, income and expense balance, which require decisions. Therefore, financial attitude is actually an indicator of a level of consciousness. Personality types, income level, education level, the culture and environment in which the person lives, lifestyle and economic conditions are some of the factors that affect financial attitude. For example, while one person spends more, another person may prefer to invest or save. All of these change the financial attitude of individuals in relation to the factors that affect them.
In this context, one of the most basic factors affecting people's decisions is their personality types. Individuals' personality types can be expressed as homogeneous groups within themselves. Individuals with each personality type may exhibit different behavioral characteristics.
Based on this reality, the main purpose of our study is to measure the effects of the use of cryptocurrencies, personality types and individuals' financial attitudes on the use of cryptocurrencies. For this purpose, a survey was conducted with volunteer participants and the collected data was analyzed with the help of SPSS 21.0 program.

Anahtar Kelimeler

Personality , Cryptocurrency , Financial Attitude , Risk

Kaynakça

• Ameliawati, M., & Setiyani, R. (2018). The Influence of Financial Attitude, Financial Socialization, and Financial Experience to Financial Management Behavior with Financial Literacy as the Mediation Variable. KnE Social Sciences, 3(10), 811–832. https://doi.org/10.18502/kss.v3i10.3174.
• Atkinson, A. & Messy, F. A. (2012). Measuring financial literacy: results of oecd/ international network on financial education (INFE) pilot study. OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No: 15.
• Brooks, C., & Williams, L. (2020). The impact of personality traits on attitude to financial risk. SSRN. https://ssrn.com/abstract=372911.
• Costa P.T., McCrae R.R. (1987). “Neurotlcism, Somatic Complaints, and Disease: Is The Bark Worse Than The Bite?”, Journal of Personality, 55(2), 299-316.
• Costa P.T., McCrae R.R. (1992). “Normal Personality Assessment in Clinical Practice: The NEO Personality Inventory”, Psychological Assessment, 4(1), 5-13.
• Czerwonka, Monika (2019), “Cultural, Cognitive and Personality Traits in Risk Taking Behaviour: Rvidence from Poland and the United States of America”, Economic Research Ekonomska Istraživanja, 32(1), pp. 894-908. Çizmecioğlu, S., & Akman, A. Z. (2021). Blok zincir ve kripto para konularının bibliyometrik bir analizi: 2015-2020 Dönemi. Business Economics and Management Research Journal, 4(1), 1-16.
• Dayı, F., & Çetin, Z. N. (2021). Kişilik Özelliklerinin Bireylerin Finansal Tutumları Üzerindeki Rolü. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 1234-1251. https://doi.org/10.36362/gumus.957658.
• Davey, J. ve George, C. (2011). Personality and finance: The effects of personality on financial attitudes and behaviour. International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 5(9), 275-294.
• DeVries, P. D. (2016). An analysis of cryptocurrency, bitcoin, and the future. International Journal of Business Management and Commerce, 1(2), 1-9.
• Demirci M.K., Özler D.E., Girgin B. (2009). “Beş faktör kişilik modelinin işyerinde duygusal tacize (mobbing) etkileri: hastane işletmelerinde bir uygulama”, Khazar Journal of Humanities and Social Sciences, 12(2), 13-39.
• Durak, İ., ve Çise, S. N. (2022). Dijital Finansal Tutum ve Davranışın Kripto Para Kullanımına Etkisi. Uluslararası İktisadi Ve İdari Akademik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-18.
• Esmer, Y., & Dayı, F. (2021). Akademisyenlerin Finansal Tutum ve Davranışlarının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(61), 1-19. https://doi.org/10.19168/jyasar.646714.
• Evlimoğlu, U., & Güder, M. (2021). Tarihteki Ekonomik Balonlar Işığında Kripto Paralara Genel Bir Bakış. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3),469-496. https://doi.org/10.11616/asbi.955230.
• Feist J., Feist G.J. (2008). Theories of Personality (7th Edition), McGraw−Hill Primis.
• Gegez, E. A. (2010). Pazarlama Araştırmaları, 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
• Gürsoy, İ., & Tor-kadıoğlu, C. (2022). Tüketicilerin Kripto Para Kullanma Niyetlerinin Kişilik Tiplerine Göre Değerlendirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(Dijitalleşme), 1-17. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1160494
• Gümüş, F.B., Koç, M., & Agalarova, M. (2013). Bireysel yatırımcıların yatırım kararları üzerinde etkili olan demografik ve psikolojik faktörlerin tespiti üzerine bir çalışma: Türkiye ve Azerbaycan uygulaması. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(6), 71–94.
• Hitay, K., & Anbar, A. (2020). Kişilik Özelliklerinin Finansal Risk Toleransı Üzerindeki Etkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe Ve Finansman Dergisi(87), 203-224. https://doi.org/10.25095/mufad.756296.
• İlgaz, S., & Özdemir, E. (2024). Bireylerin Kripto Para Kullanmaya Yönelik Niyetlerinin Teknoloji Kabul Modeli İle İncelenmesi ve Çoklu Grup Analizi. Muhasebe Ve Finansman Dergisi(102), 79-108. https://doi.org/10.25095/mufad.1416542
• İnanç Y.B., Yerlikaya E.E. (2011). Kişilik Kuramları, Pegem Akademi, İzmir.
• İnceoğlu, M. (2011). Tutum Algı İletişim (6. baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi
• John O. P., Srivastava S. (1999). “The Big-Five Trait Taxonomy: History, Measurement, And Theoretical Perspectives”, Handbook Of Personality: Theory And Research, (edit. L. A. Pervin & O. P. John), 2, 102–138, New York: Guilford Press.
• Muharrem, Ş., & Kesbiç, C. (2022). Kripto Para Kullanımı Üzerine Bir Araştırma: Manisa Örneği. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 632-651. https://doi.org/10.29106/fesa.1136679.
• Nakamoto, S. (2008) Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System. https://bitcoin.org/bitcoin.pdf
• Kendir, E., & Aslantaş Ateş, B. (2024). Kripto Para Piyasası ve Yatırımcı Eğilimleri Analizi. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 1-24. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1372062
• Koç E. (2012). Tüketici Davranışı ve Pazarlama Stratejileri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Kotler P., Armstrong G. (2016). Principles of Marketing, Pearson, Edinburgh.
• Kroesen, M., Handy, S., & Chorus, C. (2017). "Do attitudes cause behavior or vice versa? An alternative conceptualization of the attitude-behavior relationship in travel behavior modeling." Transportation Research Part A, 101(7): 190- 202
• Kukman, T., & Gričar, S. (2025). Blockchain for Quality: Advancing Security, Efficiency, and Transparency in Financial Systems. FinTech, 4(1), 7. https://doi.org/10.3390/fintech4010007
• Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2011). “Financial Literacy Around The World: An Overview”,Journal Of Pension Economics & Finance,10(4), 497-508.
• Luo, D., Tapas, M., Yarovaya , L., & Zhang, Z. (2021). Investing in times of fintech revolution: ambiguity and return. Sustainable Financial Innovation Centre (SFiC) Annual Conference University of Birmingham, 1–38.
• McCrae R.R., Costa, P.T. (2006). Personality in Adulthood, New York, Guilford.
• McCrae R.R., Costa, P.T. (2008). “The Five-Factor Theory of Personality”, (Edit. Oliver P. John Richard W. Robins Lawrence A. Pervin), Handbook of Personality, 3Th Edition, Chapter. 5,159-181, Guilford Press, London.
• McCrae R.R., Sutin A.R. (2009). “Openness To Exprience”, (Edit. Mark R. Leary, Rick H. Hoyle), Handbook of Individual Differences in Social Behavior, Chapter. 17, 257-273, Guilford Press, London.
• Morgan C.T. (2010). Psikolojiye Giriş, (çev: Sirel Karakaş, Rükzan Eski), Eğitim Kitabevi Yayınları, Konya.
• Morgan G.A., Leech N.L., Gloeckner G.W., Barrett K.C. (2011). IBM SPSS For Introductory Statistics Use and Interpretation, 4th Edition, Routledge, New York.
• Nandan, T., & Saurabh, K. (2016). Big-five personality traits, financial risk attitude and investment intentions: Study on Generation Y. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 12, 28–43. https://doi.org/10.1016/j.jbef.2016.07.001
• Namlı, S., & Kaya, A. (2018). Lisans öğrencilerinin finansal tutum ve davranışlarının ölçülmesi: Spor bilimleri fakültesi örneği. 3.Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi, Şanlıurfa.
• Normawati, R. A., Rahayu, S. M., & Worokinasih, S. (2021, May). Financial Knowledge, Digital Financial Knowledge, Financial Attitude, Financial Behaviour and Financial Satisfaction on Millennials. In ICLSSEE 2021: Proceedings of the 1st International Conference on Law, Social Science, Economics, and Education, ICLSSEE 2021, March 6th 2021, Jakarta, Indonesia (p. 317). European Alliance for Innovation.
• Onur, N., & Nazik, M. H. (2014). Öğretmenler İçin Bireysel Finans Alanında Finansal Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi (FTÖ): Geçerlik Ve Güvenilirlik Çalışması Özet. E-Journal of New World Sciences Academy, 54.
• Pankow, Debra. (2003). Financial, Values, Attitudes and Goals. North Dakota State University Fargo. North Dakota 58105.
• Pittenger D. (2004). “The Limitations of Extracting Typologies From Trait Measures of Personality”, Personality and Individual Differences, 37, 779-787.
• Robbins S.P., Judge T.A. (2013). Organizational Behavior, (15th Edition), Pearson, Edinburgh.
• Raymaekers, W. (2015). Cryptocurrency bitcoin: Disruption, challenges and opportunities. Journal of Payments Strategy & Systems, 9(1), 30-46.
• Robbins, S. (1994) Örgütsel Davranışın Temelleri (Çev: Sevgi Ayşe Öztürk) Eskişehir ETAM Basım Yayın.
• Sarı Özgün, H. (2024). Kripto Para Kavramına Farklı Bakışlar ve İncelemeler. Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-19.
• Sezici, E. (2022). Nevrotik Kişilik Özelliğinin Rol Davranışı Üzerindeki Etkisinde İşyerinde Dışlanmanın Aracılık Rolü. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 51-64. https://doi.org/10.55107/turksosbilder.1066350
• Solomon M.R. (2013). Consumer Behavior Buying, Having and Being, (10th Edition), Pearson, Edinburgh.
• Şimşek Ş. M., Akgemci T., Çelik A. (2010). Davranış Bilimleri, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Tunç, H., Bozkurt Çetinkaya, Ö.,- Gürbüz, H. (2018), “Banka Çalışanlarının Bilgi Teknolojileri Kullanımının Teknoloji Kabul Modeli (TKM) İle İncelenmesi”, Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 2(6), ss. 28-42.
• Tuygun, İ. (2022). Kripto Para Yatırımcı Tutumlarının Sosyo-Demografik Değişkenler Üzerinden İncelenmesi. Erişim adresi:https://acikerisim.aksaray.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12451/10092/tuygun-ismail2022.pdf?sequence=1
• Ünal, G., & Uluyol, Ç. (2020). Blok Zinciri Teknolojisi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(2), 167-175. https://doi.org/10.17671/gazibtd.516990
• Ünsal, E., & Kocaoğlu, Ö. (2018). Blok Zinciri Teknolojisi: Kullanım Alanları, Açık Noktaları ve Gelecek Beklentileri. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi(13), 54-64. https://doi.org/10.31590/ejosat.423676.
• Yanardağ, N. (2019), Cryptocurrency Investment Decısıons And Behavıoral Bıas Effect, Master’s Thesis, Istanbul Bılgı Unıversıty, İstanbul.
• Zengin, E. (2024). Yatırımcı Eğilimlerinin Davranışsal Finans Bağlamında İncelenmesi: Kripto Para Piyasaları Ve Pay Piyasaları Yatırımcıları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Doktora Tezi, Düzce Üniversitesi. Düzce Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. https://acikerisim.duzce.edu.tr/items/421ec93d-7318-4839-af33-b5fa198f1e61