EXİSTENCE AND QUALİTİES OF GOD İN FÂRÂBÎ’S THOUGHT

Yıl 2017, Cilt 4, Sayı 6, 0 - 0, 15.06.2017

Mehmet KARAKUŞ

Öz

God is one of the most important subjects of religion and philosophy. Thorughout history various understandings as to God have been asserted. While some of these ideas take religion as their reference, others are propounded in a totally different perspective from the religous standpoint. It is quite unlikely for system philosophers to have not said anything about God’s existence and qualities. Fârâbî is one of them.

This study aims to study and reinterpret Farabi’s ideas on the qualities and existence of God, who is an important figüre in our cultural heritage. Fârâbî’s role in systematizing the existence of God in a rational manner within Islamic philosophy is of paramount importance. The reasons making Farabi’s ideas significant pertain to his knowledge of religous references and his competence in religion.

It is God which is central to the thinking of Fârâbî. He develops an original doctrine in assreting his understanding of God and he speaks of God with the language of philosophy within the Islamic culture. Believing in God as the obligatory existence, Farabi is the first philosopher to determine that no distinction of existence and quality in God. Endavoruing to introduce God with His most beautiful names, Farabi argues that God cannot be desribed. Because every description has limitations. In Farabi’s thinking the best name to be given to God is his “being excellent” in all respects.

Anahtar Kelimeler

Fârâbî, God, Existence, Competent

FÂRÂBÎ DÜŞÜNCESİNDE TANRI’NIN VARLIĞI VE NİTELİKLERİ

Öz

Dinin ve felsefenin en önemli konularından biri Tanrı’dır. Tanrı konusunda tarih boyunca birbirinden farklı anlayışlar ileri sürülmüştür. Bu anlayışların bir kısmı dini referans alırken diğer bir kısmı dini anlayıştan tamamen farklı bir tarzda ortaya konulmuştur. Tanrı’nın varlığı ve nitelikleri hakkında söz söylemeyen sistem filozofu yok gibidir. Bir sistem filozofu olan Fârâbî de bu filozoflardan biridir.

Bu çalışmada kültür havzamızın önemli filozoflarından biri olan Fârâbî’nin, Tanrı’nın varlığı ve nitelikleri konusundaki fikirlerini araştırmayı ve yeniden yorumlamayı amaç edindik. İslam felsefesinde Tanrı’nın varlığının rasyonel bir yolla sistemleştirilmesinde Fârâbî’nin rolü son derece önemlidir. Fârâbî’nin Tanrı konusundaki fikirlerini önemli kılan en temel unsur ise hem dini referansları bilmesi hem de ciddi anlamda felsefi birikime sahip olmasıdır.

Fârâbî felsefesinin temelinde Tanrı yer almaktadır. Fârâbî, Tanrı anlayışını ortaya koyarken kendine özgü bir öğreti geliştirmiş ve İslam kültürü içerisinde, Tanrı’dan, felsefenin diliyle bahsetmiştir. Tanrı’yı zorunlu varlık olarak gören Fârâbî, Tanrı’da varlık ve mahiyet ayırımı olmadığını belirleyen ilk filozoftur. En güzel isimlerle Tanrı’yı tanıtmaya çalışan Fârâbî’ye göre Tanrı’nın tanımı ise yapılamaz. Zira her tanımlamada bir sınırlama söz konusudur. Fârâbî düşüncesinde Tanrı’ya verilecek en uygun isim Tanrı’nın her bakımdan “en mükemmel” varlık olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Fârâbî, Tanrı, Varlık, Yetkin

Kaynakça

• Adıvar, Adnan, “Fârâbî “ mad. MEB İslam Ansiklopedisi, C.4.
• Albayrak, Mevlüt, Tanrı-Âlem İlişkisi ve Kötülük Problemi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2001.
• Altıntaş, Hayrani, “Fârâbî ve İbn Sina Düşücesinde Vacibu’l Vücud’un Nitelikleri”, Uluslararası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri içinde, Elis Yay. Ankara 2005.
• Arslan, Ahmet, Felsefeye Giriş, Vadi Yay. Ankara 2002.
• Atay, Hüseyin, “Fârâbî’nin Yaratılış Nazariyesi”, Diyanet Dergisi, C.16, S.3, 1977.
• ------, Hüseyin, Fârâbî ve İbni Sina’ya Göre Yaratma, T.C.K.B.Yay. Ankara 2001.
• ------, Hüseyin, “İslam Felsefesinde Yaratma”, Kelam Araştırmaları 1,1 (2003).
• Aydın, Hüseyin, Yaratılış ve Gayelilik, DİB Yay. Ankara 1996.
• Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay. İzmir 1990.
• Aydınlı, Yaşar, Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi, İz Yay. İstanbul 2000.
• Çubukçu, İbrahim Agâh, Türk-İslam Düşüncesi Hakkında Araştırmalar, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 1992.
• El-Ati, İbrahim, el-İnsan fi Felsefeti’l Fârâbî, Dar en-Nubuğ, Beyrut 1998.
• El-Isfahani, Rağıb, el-Müfredat, Thk. Muhammed Seyyid Kilani, Daru’l-Marife, Beyrut Trs.
• Fahri, Macit, İslam Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, İklim Yay. İstanbul 1992.
• Fârâbî, İhsa’ül–Ulûm, Tak. Ali Bu Mülhim, Dâr ve Mektebetü Hilal, 1.B. Beyrut 1996.
• ---------, Kitabu Siyaseti’l-Medeniyye, Tah: Ali Bu Mülhim, Dâr ve Mektebetü Hilal, Beyrut 1994.
• ---------, Kitâbü Arâi Ehli'l-Medîneti'l-Fâzıla ve Mudaaddatiha, Takdim: Ali Bu Mülhim, Dâr ve Mektebetü Hilal, 1.B. Beyrut 1995.
• ---------, el-Medinetü’l-Fazıla, çev. Ahmed Arslan, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 1990.
• ---------, es-Siyâsetü’l-Medeniyye, çev. Mehmet Aydın-Abdulkadir Şener-M. Rami Ayas, Kültür Bakanlığı Yay. İstanbul 1980.
• ---------, Fusulu’l-Medeni, çev. Hanifi Özcan, DEÜ Yay. İzmir 1987.
• ---------, Kitabu’l Mille, Din üstüne, çev. Yaşar Aydınlı, Arasta Yay. Bursa 2004.
• ---------, Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gereken Konular, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri içinde, çev. Mahmut Kaya, Klasik Yay. İstanbul 2003.
• ---------, İhsa’ül-Ulûm, İlimlerin Sayımı, çev. Ahmed Ateş, Maarif Basımevi, İstanbul 1955.
• ---------, Uyûnu’l-Mesâil, Felsefenin Temel Meseleleri, çev. Mahmut Kaya, Felsefe Arkivi, S.25, İstanbul 1984,
• ---------, “Kitabu’l Vahid ve’l-Vahde”, “Bir ve Birlik”, çev. Cevdet Kılıç, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.13, 2 (2008), ss. 377-402.
• ---------, “Mufârık Varlıkların İspatı Hakkında Risâle”, çev. Nuri Adıgüzel, CÜİFD, C.2. S.1 Sivas 1998.
• ---------, Soyut Varlıkların İspatı, çev. Hüseyin Aydın, UÜİFD, C.1, S.1, Bursa 1986.
• Gazali, Makasıd el-Felasife, Felsefenin Temel İlkeleri, çev. Cemaleddin Erdemci, Vadi Yay. Ankara 1997.
• Izutsu, Toshıhıko, İslam Mistik Düşüncesi Üzerine Makaleler, çev. Ramazan Ertürk, Anka Yay. İstanbul 2002.
• İbn Rüşd, Faslu’l-Makal, Felsefe-Din İlişkisi, çev. Bekir Karlığa, İşaret Yay. İstanbul 1992.
• Kaya, Mahmut, İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, Ekin Yay. İstanbul 1983.
• Kılıç, Cevdet, “Felsefi Düşüncede Bir Kavramı (Aristoteles ve Plotinus Felsefelerindeki Bir Kavramının İbn Sina Felsefesine Yansımaları)” Dini Araştırmalar, C.8, S. 25, 2006.
• -------, Cevdet, “Varlık Probleminin Zihinsel Gelişimi”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9,1 (2004) .
• Koç, Turan, Din Dili, Rey Yay. Kayseri 1995.
• Plotinus, Enneadlar, Türkçesi, Zeki Özcan, Asa Kitabevi, Bursa 1996.
• Reçber, M. Sait, “Fârâbî ve Tanrı’nın Basitliği Meselesi”, Uluslararası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri içinde, Elis Yay. Ankara 2005.
• Sunar, Cavit, İslam’da Felsefe ve Fârâbî I, AÜİF Yay. Ankara 1972.
• Taylan, Necip, İslam Düşüncesinde Din Felsefeleri, MÜİF Vakfı Yay. İstanbul 1997.
• Topaloğlu, Bekir, Allah’ın Varlığı, DİB Yay. Ankara 2001.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Felsefesi, Cem Yayınevi, İstanbul 1993.