Rivâyete Dayalı Tefsir Yönteminin Gelişimi Açısından İbnu’l-Cevzî’nin Zâdu’l-Mesîr Adlı Eseri

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 7, 273 - 294, 15.12.2017

Murat Oral

Öz

Müslümanlar, Kur’ân âyetlerinin tefsirinde ilk önce çoğunlukla
rivâyet tefsîr yöntemini kullanmışlardır. Bu açıdan ilk tefsîr örneklerinin,
rivâyetlerle dolu olduğu görülmektedir. Bu tefsîr yöntemi, her ne kadar
peygamberin âyetlere getirdiği açıklamaları içermesi açısından çok önemli ve
güvenilir olsa da; farklı sebeplerden dolayı uydurma ve bâtıl hadisler ile
isrâîliyyât’a dayalı haberlerin yayılması sonucunda güvenilir olma özelliğini
zedelemiştir.

            Bununla
birlikte Rivâyete dayalı tefsîr yöntemi, geçen zamanla birlikte yazılan yeni
rivâyete dayalı tefsîr eserleriyle birlikte eski güvenilirliğini yeniden
kazanmaya çalışmıştır. Bu bağlamda et-Taberî ile İbn Kesîr’in dönemlerine göre
orta bir dönemde yaşamış olan İbnu’l-Cevzî’nin Zâdu’l-Mesîr adlı eserini bu
açıdan incelemenin, söz konusu yöntemin gelişimi açısından bir fikir
oluşturacağını düşünerek bu makâleyi kaleme aldık

Anahtar Kelimeler

İbnu’l-Cevzî, Rivâyet, Yöntem, Zâdu’l-Mesîr

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (v.241/855), Musnedu’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, Thk.: Şu’ayb el-Erna’ût ve diğerleri, Sûriye, 1999, Yay.: Muessesetu’r-Risâle, 2.baskı, 50 cilt.
• Ebû Dâvud, Suleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî, (v.275/889), Sunenu Ebî Dâvud, Beyrût, bty., Yay.: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 4 cilt.
• el-’Alûcî, Abdulhamîd, Muellefâtu İbni’l-Cevzî, Bağdâd, 1965, Yay.: Şirketu Dâri’l-Cumhûriyye, 1 cilt.
• el-Buğâ, Mustafa Dîb, el-Vâdihu fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Dimaşk, 1998, Yay.: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyîb, 2.baskı, 1 cilt.
• el-Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî, Thk.: Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır, Beyrût, h.1422, Yay.: Dâru Tavki’n-Necât, 1.baskı, 9 cilt.
• el-Cermî, İbrâhîm Muhammed, Mu’cemu ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Dimaşk, 2001, Yay.: Dâru’l-Kalem, 1.baskı, 1 cilt.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekir (v.911/1505), el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Thk.: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, byy., 1974, Yay.: el-Heyetu’l-Mısriyyetu’l-‘Âmmetu li’l-Kitâb, 4 cilt.
• et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Musnidu’d-Dunya Suleymân b. Ahmed b. Eyyûb (v.360/971), el-Mu’cemu’l-Evsat, Thk.: Târık b. ‘Avdilleh b. Muhammed ve Abdulmuhsin b. İbrâhîm el-Huseynî, Kâhire, h.1415, Yay.: Dâru’l-Haremeyn, 10 cilt.
• et-Tirmizî, Ebû ‘Îsa Muhammed b. ‘Îsa (v.279/892), el-Câmi’u’s-Sahîh, Thk.: Ahmed Muhammed Şâkir ve diğerleri, Beyrût, bty., Yay.: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 5 cilt. İbn Hibbân, Ebû Hâtem Muhammed b. Hibbân b. Ahmed (v.354/965), Sahîhu İbni Hibbân, Thk: Şu’ayb el-Ernaût, Beyrût, 1993, Yay.: Muessesetu’r-Risâle, 2.baskı, 18 cilt.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v.273/887), Sunenu İbni Mâce, Thk.: Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî, Beyrût, bty., Yay.: Dâru’l-Fikr, 2 cilt.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî (v.597), el-Mevdû’ât, Thk.: Abdurrahmân Muhammed Osmân, Medine, 1966, Yay.: Mektebetu’s-Selefiyye, 1.baskı, 3 cilt.
• …………….. Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr, Thk.: Zuheyr eş-Şâvîş, Beyrût, 2002, Yay.: Dâru İbni Hazm, 3.baskı, 1 cilt.
• Mennâ’u’l-Kattân, Mebâhisun fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, byy., 2000, Yay.: Mektebetu’l-Me’ârif, 3.baskı, 1 cilt.
• Muhammed Abdulcevvâd, Abdulcevvâd Halef, Medhalun ila’t-Tefsîri ve ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Kâhire, bty., Yay.: Dâru’l-Beyâni’l-‘Arabî, 1 cilt.
• Muslim, Ebu’l-Hasan Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (v.261/875), el-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtasar, Thk.: Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî, Beyrût, bty., Yay.: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 5 cilt.
• Yıldırım, Enbiya, “İbnu’l-Cevzî’nin Hadisçiliğine Genel Bir Bakış”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas, 2006, cilt X/1, s. 73-125.