İSLAM ÖNCESİ ARAPLARDAKİ AİLE KÜLTÜRÜNÜN HZ. PEYGAMBER VE HADİSLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 7, 237 - 271, 15.12.2017

Zeynep Canan Koçak

Öz

Kur’an’ın
ifade buyurduğu gibi, Hz. Peygamber’in, Arapların kendi içlerinden bir beşer
olması, O’nun belirli bir zaman ve zemin ile ilişkili olduğu anlamına gelir. O,
dünyaya göklerden inmiş ruhanî bir elçi olmadığı gibi, göklerde konuşulan ve
yerle ilgisi olmayan bir dil ile de hitap etmemiştir. Bu durum, Hz.
Peygamber’in de her insan gibi coğrafî, tarihî, kültürel bağlarının olduğu ve bu
bağların her insan gibi O’nun da kimliği ve yaşamı üzerinde etkili olduğu
anlamına gelir. Kanaatimizce bu coğrafî, tarihî, kültürel ilişkileri göz ardı
ederek Hz. Peygamber’i anlama imkanı yoktur. Bu sebeple, bu makale, söz konusu
arka plan ve bu arka planın Hz. Peygamber ve hadisleri üzerindeki etkilerini,
aile kültürüne dair örneklerle açıklamaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Hadis, Câhiliye, Aile, Kültür

Kaynakça

• Ahmedov, Reşadet. “Hz. Peygamber’in Evlendirdiği Kişiler ve Evlendirilme Amaçları”, İhyâ Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, Cilt:3, Sayı:1, Yıl:2017, ss. 22-37.
• Akyüz, Vecdi - Ergin Nihat. “Asr-ı Saadet’te Kölelik ve Cariyelik”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, edt: Vecdi Akyüz, Beyân Yayınları, İstanbul, 2006, IV.
• Ali, Cevad. el-Mufassal fî Târîhi’l-‘Arabi Kable’l-İslâm, Câmiatu Bağdad, Bağdat, 1993, I-X.
• Altıntaş, Ramazan. Bütün Yönleriyle Câhiliye, Ribat Yayınları, Konya, ty.
• Âlûsî, Seyyid Muhammed Şükri. Bulûğu’l-Ereb fî Ma’rifeti Ahvâli’l-Arab, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut, ty.,I-III.
• Apak, Adem. Anahatlarıyla İslam Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2012.
• Ateş, Ali Osman. İslam’a Göre Câhiliye ve Ehl-i Kitap Örf ve Âdetleri, Beyân Yayınları, İstanbul, 1996.
• Ateş, Ali Osman. “Asr-ı Saadet’te Dinler ve Gelenekler”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, edt. Vecdi Akyüz, Beyân Yayınları, İstanbul, 2006, II.
• Aydın, Mehmet Akif. “Aile”, DİA, Ankara 1989, II.
• Azimli, Mehmet. “Hz. Âişe’nin Evlilik Yaşı Tartışmalarında Savunmacı Tarihçiliğin Çıkmazı”, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, Yıl:2003, ss. 28-37.
• Baran, Şafak. Felsefenin Gözüyle Kur’ân’da Kölelik ve Cariyelik, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Konya, 2006, ss. 339-366.
• Bebel, August. Hz. Muhammed ve Arap İslam Kültürü Dönemi, çev. Veysel Atayman, Bordo-Siyah yayınları, İstanbul, 2012.
• Bozkurt, Nebi. “Asr-ı Saadet’te Evler ve Ev Hayatı”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Editör: Vecdi Akyüz, Beyân Yayınları, İstanbul, 2006, IV.
• Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’us-Sahîh, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul, 1979, I-VII.
• Çağatay, Neşet. İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1957.
• Demircan, Adnan. “Câhiliye Araplarında Kız Çocuklarını Gömme Âdeti”, İstem, Sayı:3, Yıl:2004, ss. 9-30.
• Demircan, Adnan. “Câhiliye ve Hz. Peygamber Dönemi Uygulamalarıyla Nikâh”, Diyanet İlmi Dergi, Cilt:49, Sayı:3, Yıl:2013, ss. 21-42.
• Demircan, Adnan. “Câhiliye ve Hz. Peygamber Zamanında Çok Kadınla Evlilik”, İstem, Sayı:2, Yıl:2003, ss. 9-32.
• Demircan, Adnan. Câhiliye Arapları, Beyân Yayınları, İstanbul, 2015.
• Derveze, İzzet. Kur’ân’a Göre Hz. Peygamber’in Hayatı, çev. Mehmet Yolcu, Ekin Yayıncılık, İstanbul, 1998, I-II.
• Ebû Dâvûd, Süleyman İbn el-Eş'as es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992, I-V.
• Emin, Ahmet. Fecrü’l-İslâm (İslam’ın Doğuşu), çev. Ahmet Serdaroğlu, Kılıç Kitabevi, Ankara, 1976.
• Ertürk, Mustafa. “Çocuğun Dinî Eğitiminde Kullanılan Bir Hadis ve Tahlîli”, Marife, Sayı: 2, Yıl: 2002/2, ss. 53-79.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Âişe Kaç Yaşında Evlendi? Dokuz mu? On dokuz mu?”, İslâmî Araştırmalar, Cilt:19, Sayı:4, Yıl:2006, ss. 637-649.
• Fayda, Mustafa. “Abdullah b. Cüd’ân”, DİA, Ankara, 1988, I.
• Gökkır, Necmettin. “Mekke Toplumunun Sosyo-Kültürel Yapısını Kur’ân Lafızlarında Okuma veya Lafızları Anlamada Sosyo-Kültürel Bağlam”, Kur’ân’ın Anlaşılmasına
• Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu Tebliğler Kitabı, edt. Mevlüt Güngör, İBBKSİDB, İstanbul, 2011.
• Görgülü, Hasan Ali. “Câhiliye Devrinde Boşanma Çeşitleri ve İslam’ın Boşanmada Örfe İtibar Etmesi”, SDÜİFD, Sayı:6, Yıl: 1999, ss. 111-126.
• Günaltay, Şemsettin. İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sdl. M. Mahfuz Söylemez-Mustafa Hizmetli, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2013.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, Yeni Şafak, Ankara 2003, I-II.
• Hamidullah, Muhammed. Mecmu’atü’l-Vesâ’ikı’s-Siyâsiyye li-Ahdi’n-Nebevî ve’l-Hilâfeti’r-Râşide, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 1987.
• Hasan, İbrahim Hasan. Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi, çev. İsmail Yiğit-Sadrettin Gümüş, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 1985, I-III.
• Hatalmış, Ali. İslam Toplumunda Kölelik ve Cariyelik, Araştırma Yayınları, Ankara, 2012.
• İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed. Kitâbu’l-Muhabber, thk. İlze Lihten Şitinz, Dâru'l-Âfâkı'l-Cedîde, Beyrut, ty.
• İbn Hacer, el-Askalȃnî. el-İsȃbe fi Temyîzi’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415, I-VIII.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Siretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakka, İbrahim el-Ebyârî, Abdü’l-Hafiz Şiblî, Mısır, 1936, I-IV.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî. es-Sîre, thk. Süheyl Zekar, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1978.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail İbn Ömer. Hz. Peygamber’in Hayatı (es-Sîretü’n-Nebeviyye), çev. Hanifi Akın, Çelik Yayınevi, İstanbul, 2014.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail İbn Ömer. Tefsîru’l-Kur’ân’il-Azîm, thk. Sami b. Muhammed, Dâru Tayyibe, 1420/1999, I-VIII.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ, my., Dâru Sadır-Dâru Beyrut, Beyrut, 1957, I-VIII.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasan İzzeddin. Üsdü'l-Ğâbe fî Ma’rifeti's-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1994, I-VIII.
• Karacabey, Salih-Gül, Mutlu. “Fıkhî Hadislerin Rivâyet Özellikleri Bağlamında ‘Velîsiz Nikâh Olmaz’ Hadisinin Tahrîc ve Tenkîdi”, UÜİFD, Cilt: 21, Sayı: 1, Yıl: 2012, ss. 33-48.
• Keskin, Yusuf Ziya. “Poligamiyi Dörtle Sınırlayan Âyet ve Hadislerin Tahlili”, HRÜİFD, Sayı:6, Yıl:2000, ss. 5-26.
• Kırbaç, Selçuk. Dede Korkut, Şule Yayınları, İstanbul, 1999.
• Kurt, Abdurrahman. “Dinî Kaynakların Çokeşliliğe İlişkin Görüşleri ve Osmanlılarda Çokeşlilik”, UÜİFD, Sayı: 8, Cilt: 8, Yıl:1999, ss. 183-214.
• Masarwah, Nader. “Marriage in Pre-¬Islamic Arabia as Reflected in Poetry and Prose: The Social and Humane Relations Between Husband and Wife”, Sociology Study, November, 2013, Volume 3, Number 11, ss. 847-857.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâburî Müslim b. el-Haccac. el-Câmi’us-Sahîh, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1994, I-IX.
• Öğmüş Harun. Câhiliye Döneminde Araplar, İz Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• Özaydın, Abdülkerim. “Arap –İslam’dan Önce Araplarda Sosyal ve İktisadi Hayat-”, DİA, Ankara, 1991, III.
• Özdemir, Mehmet Nadir. “İnsan Hakları Bağlamında Hz. Peygamber’in Köleliğe Yaklaşımı”, Bilimnâme, XIX, 2010/2, ss. 75-98.
• Öztürk, Mustafa. “İslam Öncesi Arap Toplumunda Ahvâl-i Şahsiyye Hukuku”, Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu Tebliğler Kitabı, İstanbul, 2011, ss. 229-273.
• Öztürk, Mustafa. Câhiliyeden İslamiyet’e Kadın, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2013.
• Savaş, Rıza. “Asr-ı Saadet’te Hz. Peygamber’in Aile Hayatı ve Evlilikleri, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, edt. Vecdi Akyüz, Beyân Yayınları, İstanbul, 2006, I.
• Savaş, Rıza. “Hz. Muhammed’in Çok Evliliğinin Siyasî Boyutu”, SDÜİF VII. Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğler Kitabı, edt. İsmail Yakıt, SDÜİF Yayınları, Isparta, 2006, ss. 103-119.
• Şâtıbî, Ebû İshâk. el-Muvâfakât -İslamî İlimler Metodolojisi-, çev. Mehmet Erdoğan, İz Yayıncılık, İstanbul, 2010, I-IV.
• Şener, Abdulkadir-Sofuoğlu, Cemal-Yıldırım, Mustafa. Yüce Kur’ân ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli, TDV Yayınları, Ankara, 2014.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed İbn-i Cerîr. Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkîr, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1420/2000, I-XXIV.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünen, Dâru’l-Fikr, Beyrut, ty., I-V.
• Tuğlu, Nuri. Bireysel ve Aile İçi İlişkilerde İslam’ın Şiddet Karşıtlığı, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2016
• Uraler, Aynur. “Zeyneb”, DİA, İstanbul 2013, XLIV.
• Vâhidî, İmam Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmed. Esbâb-ü Nüzûli’l-Kur’ân, thk. Kemal Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1991.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Medine’de, çev. Süleyman Kalkan, KURAMER, İstanbul, 2016.
• Yakıt, İsmail. “Hz. Peygamber’in Evliliklerinin Sosyo-Kültürel ve Dinî Analizi”, SDÜİF IV. Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğler Kitabı, edt. Ali Çolak, SDÜİF Yayınları, Isparta, 2002, ss. 13-30.
• Yıldırım, Mustafa. “Nisâ Sûresi 3. Âyet Bağlamında Çok Eşlilik Meselesi”, İSAV Dinlerde Nikâh Sempozyumu Tebliğler Kitabı İstanbul, 2012, ss. 533-546.