DEYLEMÎ’NİN ALLAH İLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLARA YAKLAŞIMI

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 7, 215 - 236, 15.12.2017

Mehmet Mübarek Çelik

Öz

Bu çalışmada, VI. asırda yaşamış,
tasavvuf ehli bir müfessir olan Ebu Sabit Muhammed b. Abdulmelik ed-Deylemî’in
bazı görüşleri-özellikle de Allah ile ilgili görüşleri- ele alınmıştır.

VI. asırdaki kelamî/tasavvufî
kavramlar etrafındaki fikri yaklaşımların tamamı inceleme konusu yapılmamış,
sadece o çağa mensup bir âlim olan Deylemî’nin yaklaşımı sunulmuştur.

Etrafında tartışmaların yapıldığı Allah’ın
Sıfatları, Mekân, İstiva, Rü’yetullah gibi bazı kavramlar hakkında
Deylemî’nin görüşlerinin tespiti yapılmıştır. Böylece yaşadığı çağda tartışılan
kavramların neler olduğu hakkında bir fikir sahibi olma imkânı sağlanmış, aynı
şekilde bir müfessir-mutasavvıfın adı geçen kavramlara yaklaşımı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deylemî, Allah’ın sıfatları, mekân, istiva, Rü’yetullah

Kaynakça

• İbn-i Kesîr, Ebû’l-Fidâ’ İsmâîl b. ‘Umer el-Kureşî el-Basrî el-Dimaşkî (ö. 774/1373), Tefsîru’l-Kur’ân el-Âzîm, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Tahkik: Muhammed Hüseyn Şemsuddin, 1. Baskı, Hicri 1419. İbn-u Mâce, Ebu Abdillah Muhammed, Sünen, Dâru’r-Risâletu’l-‘Alemiyye, Tahkik: Şuayb el-Arnavûtî, Adil Murid, Muhammed Kâmil Karabilelî/Karabolulu, Abdullatif Hirzullah, 1. Baskı, 2009. el- İsfarâyinî, Ebu Mansûr ‘Abdulkadir b. Tâhir b. Muhammed b. ‘Abdullah el-Bağdadî (ö. 429), el-Fark beyne’l-Firak ve beyne’l-Firkati’n-Nâciyyeh, Nşr: Dâru’l-Evkâfu’l-Cedîde, 2. Baskı, Beyrut, 1977. el-Kurtubî, Ebu Abdillâh Muhammed Ahmed b. Ebîbekr b. Ferah el-Ensârî el-Hazrecî Şemsuddîn (ö. 671/1272), el-Câm‘ li Ehkâmi’l-Kur’ân, Kâhire, Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Tahkik: Ahmed el-Berdûnî ve İbrâhîm Atfîş, 2. Baskı, 1964. el-Maturîdî, Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Ebu Mansûr (ö. 333), Kitâbu’t-Tevhîd, Dâru’l-Câmi‘âtu’l-Mısriyyeh, İskenderiye, Tahkik: Fethullah Halîf. er-Râzî, Fahruddîn Ebu Abdillah Muhammed, Mefâtihu’l-Ğayb, Beyrut, Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, 3. Baskı, Hicrî 1420. Renard, John, The A to Z of Sufism, USA, The A to Z Guide Series 44, the Scarecrow Press, Inc. 2009. et-Taberânî, Suleymân b. Ahmed b. Eyyûb b. el-Mutayyir el-Lummî, eş-Şâmî Ebu’l-Kâsım (ö. 360/971), el-Mu‘cemu’l-Kebîr, Kahire, Mektebetu İbn-i Teymiyye, Muhakkik: Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî, 2. Baskı, 1994. et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Cami‘u’l-Beyân fi Te’vîli’l-Kur’ân, Müessestü’r-Risâle, Tahkik: Ahmed Muhammed Şâkir, 1. Baskı, 2000. et-Taftâzânî, Sa‘deddin Mesûd b. Ömer b. Abdillah et-Taftâzânî (ö. 792/1390), Şerhu’l-Mekâsid fi İlmi’l-Kelâm, Pakistan, Dâru’l-Ma‘ârif en-Nu‘mâniyye, 1981. et-Tahavî, Ebu Ca‘fer, Metn-u Tahaviyye (bi ta‘liki’l-Elbânî),Şerh ve Ta‘lîk: Muhammed Nasıruddin el-Elbânî, Beyrut, el-Mektebetu’l-İslâmî, Hicrî 1414. et-Tirmizî, Muhammed b. ‘Îsâ b. Sevre b. Mûsâ b. el-Dahhâk Ebû ‘Îsâ (ö. 279/892), Sunenu’t-Tirmizî, Mısır, Şeriketu Mektebe ve Matba‘a Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, Tahkik ve Ta‘lîk: Ahmed Muhammed Şâkir ve Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî ve İbrâhîm ‘Utva, 2. Baskı, 1975. Uludağ, Süleyman, BÂHARZÎ, Seyfeddin, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1991. el-Vâsıtî, İmâduddîn Ahmed, en-Nasîha fi Sifâtı’r-Rabbi Celle ve ‘Âlâ, Tahkik: Züheyr eş’Şâvîş, Beyrut, el-Mektebetu’l-İslâmiyye, H. 1394. el-Yemenî, Yahyâ b. Ebu’l-Hayr el-İmranî, el-İntisâr fi’r-Reddi ala’l-Mu‘tezileti’l-Kadariyyeti’l-Eşrâr, Tahkik: Suûd b. Abdilazîz el-Halef, Riyad, Neş: Edvâi’s-Selef, 1999. ez-Zeccâc, İbrahîm b. es-Sırrî b. Sehl Ebu İshâk (ö. 311/923), Me’âni’l-Kur’ân ve İ‘râbuh, Beyrut, ‘Alemu’l-Kutup, Tahkik: Abdulcelil Abduh Çelebî, 1. Baskı, 1988. ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmûd b. ‘Amr b. Ahmed (ö. 538/1143), el-Keşşâf ‘an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 3. Baskı,