THE COUPS AND RELIGION IN THE REPUBLICAN PERIOD IN TURKEY

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 483 - 511, 29.06.2020

Muhammed Yamaç , Ejder Okumuş

https://doi.org/10.46353/k7auifd.723177

Cited By: 1

Öz

Anahtar Kelimeler

Religious Sociology, Religion, Ideology, Coup, Religious Instrumentalizaton, Religious Legitimization

TÜRKİYE’DE CUMHURİYET DÖNEMİNDE DARBELER VE DİN

Öz

Toplum, karşılıklı etki ve tepkiler bütünüdür. Bu bakımdan dinin, birçok alanla münasebeti bulunmaktadır. Bunlar, din sosyolojisinin ana konuları arasında yerini almaktadır. Söz konusu münasebetlerden biri de siyasettir. Türkiye bağlamında din-siyaset ilişkisini incelemek, Türk toplumunun belli dönemlerde kırılma noktasını oluşturan darbelerin etraflıca bilinmesini gerekli kılmaktadır. Cumhuriyet dönemi toplumsal, dinî ve siyasî yaşamında darbeler önemli bir yer tutmaktadır. Çalışma, bu münasebetin darbe ve din boyutunu ele almaktadır. Cumhuriyet dönemi darbe ve darbe girişimlerini analiz edebilmek, dönemin sosyal ve din konjonktürünü bilmeyi gerekli kılmaktadır. Esasen Türkiye’deki tüm darbeler, dinî ve toplumsal hayat üzerinde önemli ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Darbelerin sosyal ve dinî etkisinin dışında siyasî, kültürel, ekonomik, eğitimsel vb. birçok farklı boyutta da etkili olduğu bilinmektedir. Ancak incelemenin konusu gereği darbelerin sadece toplumun din boyutundaki etki ve tepkileri üzerinde durulacaktır. Darbe ve din boyutuyla öne çıkan bu çalışma, Cumhuriyet dönemindeki darbe ve darbe girişimlerini din ekseninde sosyolojik bir perspektifle ele almayı ve anlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

din sosyolojisi, din, darbe, ideoloji, dini meşrulaştırım

Kaynakça

• Akyaz, Doğan. “Ordu ve Resmî Atatürkçülük”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce 2 (Kemalizm). ed. Ahmet İnsel. 9 Cilt. 2/180–191. İstanbul: İletişim Yayınları, 6. Basım, 2009.
• Akyüz, İsmail. “Türkiye’de Uygulanan Din Politikaları İçin Bir Tipoloji Denemesi”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 5/1 (2017), 143–164.
• Apuhan, Recep Şükrü. 27 Mayıs’tan Yassıada Mahkemelerine Resmi Tarihi Değiştirecek Gerçekler (Menderes). İstanbul: Timaş Yayınları, 2007.
• Aydın, Mustafa. “Süleymancılık”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 6 (İslamcılık). ed. Yasin Aktay. 6/308–322, İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2005.
• Babacan, Abdurrahman. Binyılın Sonu (28 Şubat: Süreklilik ve Kopuş). 3 Cilt. 3. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• Dağ, Ahmet. “Çalınan Hakiki Bir Devrimin Hikâyesi”. Umran Dergisi 275 (2017), 62–65.
• Dursun, Davut. 12 Eylül Darbesi (Hatıralar/Gözlemler/Düşünceler). İstanbul: Şehir Yayınları, 2005.
• Erim, Nihat. 12 Mart Anıları. haz. Raşit Çavaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Evren, Kenan. Kenan Evren’in Anıları 1. 6 Cilt. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1990.
• Evren, Kenan. Kenan Evren’in Anıları 2. 6 Cilt. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1991.
• Evren, Kenan. Kenan Evren’in Anıları 4. 6 Cilt. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1991.
• Evren, Kenan. Kenan Evren’in Anıları 5. 6. Cilt. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1991.
• Evren, Kenan. Zorlu Yıllarım. 2 Cilt. 1. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1994.
• Evren, Kenan. Unutulan Gerçekler. Ankara: Tisamat Basım Sanayii, 1995.
• Evren, Kenan. Seçme Konuşmalar (12 Eylül 1980/ 6 Kasım 1989). İstanbul: Doğan Kitapçılık, 2000.
• Gözaydın, İştar. Diyanet (Türkiye Cumhuriyet’inde Dinin Tanzimi). İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Gündüz, Turgay. “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Öğretimi Kronolojisi (1923–1998)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (1998), 543–557.
• Harris, George S.. “The Role of the Military in Turkey in the 1980s”. State, Democracy and the Military: Turkey in the 1980s, ed. Metin Heper & Ahmet Evin. Berlin: Walter de Gruyter Yayıncılık, 1988.
• İbn Haldun. Mukaddime. Tah. Derviş el-Cüveydî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2. Baskı, 1996.
• Jenkins, Gareth. Political Islam in Turkey, Running West, Heading East?. New York: Palgrave Macmillan, 2008.
• Kara, Hüseyin. Siyasal, Toplumsal ve Ekonomik Değişim Sürecinde Türkiye’de Din-Devlet İlişkileri. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Kara, İsmail. Şeyhefendinin Rüyasındaki Türkiye. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1998.
• Kara, İsmail. “27 Mayıs Darbesi’nin Dini Var mı?”. Derin Tarih 2 (Mayıs 2012), 26–28.
• Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm 1. 2 Cilt. İstanbul: Dergâh Yayınları, 8. Basım, 2017.
• Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm 2. 2 Cilt. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Kara, İsmail. Zafer Değil Sefer. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Karatepe, Şükrü. Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme. İstanbul: İz Yayınları, 2. Baskı, 1997.
• Kırkpınar, Dilek. 12 Eylül Askeri Darbesi’nin Gençliğin Üzerindeki Etkileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Köker, Levent. Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1990.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler 3). der. Mümtaz’er Türköne & Tuncay Önder. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Mardin, Şerif. İdeoloji (Bütün Eserleri 3). İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
• Mardin, Şerif. Türkiye, İslâm ve Sekülarizm. çev. Elçin Gen & Murat Bozluolcay. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Nişancı, Şükrü. “İttihat Terakki Politikalarında Pozitivizmin Etkisi ve Eleştirel Bir Yaklaşım”. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2009), 19–49.
• Okumuş, Ejder. Dinin Meşrulaştırma Gücü. İstanbul: Ark Kitapları, 2005.
• Okumuş, Ejder. Siyasette Din İstismarı Tartışmaları. İstanbul: Ark Kitapları, 2011.
• Okumuş, Ejder. Din Sosyolojisi. Ankara: Maarif Mektepleri, 2018.
• Özçelik, Pınar Kaya. “12 Eylül’ü Anlamak”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi 66/1 (2011), 74–93.
• Özkan, Mustafa. “15 Temmuz Askerî Darbe Girişiminde Din İstismarı”. Uluslararası Darbe Sempozyumu Bildiri Kitabı. 3/1001-1010. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Özkır, Yusuf. “Darbe Bildirisinin İdeolojik Kaynağı Atatürkçülük”. SETA. Erişim 6 Kasım 2017. https://www.setav.org/darbe-bildirisinin-ideolojik-dayanagi-ataturkculuk/14/08/2016.
• Salkın, Mehmet Enes. Türkiye’nin 1983–2007 Tarihleri Arası Sivil-Asker İlişkileri: Klasik Darbeden E-Muhtıraya. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Subaşı, Necdet. “Ara Dönem Din Politikaları”. Toplum ve Bilim Dergisi 93 (Yaz 2002), 284-314.
• Taslaman, Osman Caner. Küreselleşme Sürecinde Türkiye’deki İslam. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Tek, Hayati. Darbeler ve Türk Basını. Ankara: Elips Kitap, 3. Basım, 2007.
• Toker, Metin. Solda ve Sağda Vuruşanlar. Ankara: Akis Yayınları, 1971.
• Weiker, Walter F.. 1960 Türk İhtilâli. çev. Mete Ergin. İstanbul: Cem Yayınevi, 1967.
• Yavuz, M. Hakan. “Bediüzzaman Said Nursî ve Nurculuk”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 6 (İslamcılık). ed. Yasin Aktay. 9 Cilt. 6/264–294. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2005.
• Yetkin, Çetin. 12 Eylül’de İrtica Niçin ve Nasıl Gelişti. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1994.
• Zürcher, Erik-Jan & Linden, Heleen Van Der. Medeniyetler Çatışması Işığında İslam Türkiye ve Avrupa Birliği. çev. Senem Polat. Ankara: Kadim Yayınları, 2011.