ŞER’Î KAİDE VE DÂBITLARIN İSLAMİ FİNANS İŞLEMLERİNDE UYGULANMASI

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1121 - 1157, 31.12.2020

İsmail Halitoğlu

https://doi.org/10.46353/k7auifd.800861

Öz

Fıkıhçılar, yeni meseleler için fıkhi hükümler ortaya koymaya büyük çaba sarf etmişlerdir. Modern dönemlerde ortaya çıkan bazı fıkhi problemlere ve fıkıhçıların bunların hükmü noktasında nasıl hareket ettiklerine bakacak olursak bu noktada fıkıh konseylerinin önemli bir görev icra ettiğini görürüz. Yakın dönemlerde ortaya çıkan bu yeni meselelere ibadetler alanında bir örnek olarak, gece ve gündüz vakitlerinin 24 saati aştığı yerlerde bölgelerde namaz vakitlerinin belirlenmesi meselesi zikredilebilir. Malî muâmelât alanı da bankaların artması, ticareti işlemlerin çeşitlenerek çoğalması sebebiyle günümüzde fıkıh alanında ortaya çıkan yeni meselelerin başında gelmektedir.
Fıkıh kuralları, İslam hukukunun genel hatlarını oluşturmaktadır. Bu kurallar, fıkıhçılar tarafından şerî kaynaklardan çıkartılarak özlü kelimelerle formüle edilmiş, İslam hukuk düşüncesinin veciz ifade biçimleridir. Öyle ki bu kuralların birçoğu hem İslam hukuku alanında hem de kanun alanında emsal teşkil edecek delil değerine ve bilinirliğe sahip olmuştur. Aynı zamanda hukukçular nezdinde de fıkhi kaidelerin birçoğu hukuk ilkesi olarak muteberdir. Çünkü bu kaideler; kanun, insanlar arası ilişkiler, hukuk ve yargı nezdinde sabit değerlere sahip hukuki ve zihinsel bir düşüncenin meyveleridir. Bu fıkıh kurallarından mali muâmelât alanına dair olanlardan bazıları şunlardır: “Ameller niyetlere göredir.” “Zarar vermek de zarara zararla karşılık vermek de yoktur.” “Mazarrât, menfaat mukabelesindedir.” “Menfaat tazmin karşılığındadır.” “Muâmelelerde karşılıklı rıza esastır.” “Müslümanlar öne sürdükleri şartları yerine getirirler.” “Davacıya delil, davalıya ise yemin gerekir.” “Ödünç alınan mal iade edilir.” “Borçlar emsalleriyle ödenir.” “Mal borçları kendileriyle ifa edilir.” “Akitlerde itibar maksat ve meâniye göredir, elfâz ve mebâniye göre değildir.” “Meşakkat teysîri celb eder.” “Muâmelelerde aslolan mübahlıktır.” “Muâmelelerde aslolan sıhhat, akitlerde aslolan geçerliliktir.” “Azının aksine garârın çoğu akdi ifsâd eder.” “İnsanların mallarını batıl yolla yemek haramdır.” “Asıl sakıt oldukta fer’i dahi sâkıt olur” ve diğerleri.
Külli kaideler, genel fıkıh ilkelerini ve hükümlerini güzel bir şekilde tasvir etmektedir. Bu külli kurallar, ameli hükümleri tespit etmeyi kolaylaştıran teorik yol ve yöntemlerin ortaya çıkarılması olarak ifade edilir. Çeşitli fikhi hükümler, konuları ve mevzuları farklı olsa bile bu kaideler aracılığıyla açıklanabilmektedir. Nitekim fıkıh kuralları olmasaydı, fıkhi hükümler dağınık bir şekilde kalırdı. Bu kurallar, fıkıh ilminde o kadar önemli ve bunların faydaları çoktur ki bunlara hâkim olmak, fıkıhçının ilmi otoritesini arttırır, fetva yolları bu kurallarla belirginleşir, âlimler arasında fazilet sahibi olanlar bunlar sayesinde anlaşılır. Bununla birlikte, fıkhın kural ve kaidelerle anlatılması, bilgileri külli olarak gruplandırdığı ve başkalarına dağınık gelen bilgileri birleştirdiği için cüzî meselelerin hepsini ezberleme lüzumunu ortadan kaldırır.
Fıkıh âlimleri, külli kural ve kaidelere şer’î kaynaklara bakarak ve onlardaki cüz’î nitelikli hükümleri okuyarak ulaşmışlardır. Bu külli kural ve kaideler, Kuran'ın vahyine ve sünnetin ortaya çıkmasına eşlik eden cüz’î ayrıntılar ve meselelerle sınırlı olmayan kapsamlı şer’î hükümleri ve dini sorumluluk sahibi/mükellef kişilerin hayatlarında karşılaşabilecekleri olayların benzerlerini içermektedir. Bu kural ve kaideler ile fıkıhçılar, insanların hayatlarındaki yenilikleri ve gelişmeleri kavrayabilmektedirler. Bu nedenle onlar, bu kurallara her zaman dikkat çekmiş, çeşitli akli ve nakli delillere dayanarak bunları genişletmiş ve farklı mezheplerde bu kural ve kaidelere dair telif çalışmaları yapılmıştır.
Fakihlerin sözleri çerçevesinde fıkhi kural ve kaidelere çok büyük bir önem verildiğini, fıkıh ilminin gerek usul gerek füru alanıyla uğraşan her kişinin bu kurallardan müstağni kalamayacağını görmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Kaide, Dâbıt, Muâvaza, yakîn, İbrâ, İstisna’, Garar

APPLICATION OF SHARIA RULES AND DABITS IN ISLAMIC FINANCE TRANSACTIONS

Öz

Fiqh scholars made great efforts to develop fiqh judgments on new issues. If we look at some of these issues and how fiqh scholars judge them, we see that fiqh councils were established for this. For example, as one of these new issues in the field of prayers, the issue of restriction of prayer times in places where day and night times exceed 24 hours can be mentioned. The field of financial transaction is the field of fiqh, where most new issues are encountered today due to the widespread use of banks, trade and other issues in this field.
Fiqh rules constitute the general lines of Islamic Sharia law. These rules are concise forms of expression of Islamic legal thought, which have been formulated with concise words, extracted from Islamic sources by fiqh scholars. So much so that many of these rules have evidentiary value and recognition that will set a precedent both in the field of Islamic law and in the laws of many countries. Many of them express legal principles that are credible by jurists. Because these rules; They are the fruits of a legal and mental thought with fixed values before the law, inter-human relations, law and judiciary. Some of these fiqh rules regarding financial transactions are as follows: "Actions are based on intentions", "documentation", "both causing harm and retaliation to it with another harming act are prohibited", "benefit is in return for compensation", "benefit is in return for responsibility", "mutual consent in transactions" , "Muslims fulfill their conditions", "evidence to the plaintiff and oath to the defendant", "the return of the borrowed property", "the protection of the aims of the Islamic law", "the debts are paid by their precedents", "the debts of the property are fulfilled by themselves", " recognition of agreements is based on purpose and meanings, not wordings and building blocks”,“ hardship invites ease ”,“ what is essential in transactions is permissibility ”,“ what is essential in transactions is completeness and, it is validity in contracts ”,“ too much of gharār (danger, risk, unknowingly endangering life or property) ruins the contract contrary to the lesser, “It is haram to exploit one’s goods in invalid ways ”,“ when it is essential is invalid, even the secondary becomes invalid ”and others.
Fıqh rules beautifully depict general fiqh principles and decrees. These fiqh rules are expressed as revealing the theoretical ways and methods that make it easier to identify the branches of practical fiqh judgments. Various judgements in different fields can be explained through these rules, even if the subjects and subjects of various practical judgements are different. As a matter of fact, if there were no fiqh rules, fiqh judgments would remain scattered. These rules are so important and useful in the discipline of fiqh that being able to master these rules increases the value of the fiqh scholars, the ways of fatwā become clear with these rules, and those who are virtuous among scholars are understood thanks to them. However, comprehending fiqh with rules and rules eliminates the need to memorize all of the minor issues as it groups the information collectively and combines the information that is scattered to others.
Fiqh scholars have reached the general rules and precepts by looking at Shariah sources and by reading the partial decrees in them. These general rules and precepts include the comprehensive religious decrees that are not limited to the partial details and issues that accompany the revelation of the Qur'an and the emergence of the Sunnah, and similar events that may be encountered in the lives of those who have religious responsibility. With these rules and precepts, fiqh scholars can grasp the innovations and developments in people's lives. For this reason, they have always paid attention to these rules, expanded them on the basis of various logical and transmitted evidences, and showed the level of care to make copyright studies on these rules and rules in different sects.
We see that, within the framework of the words of fiqh scholars, a great deal of importance is attached to fiqh rules and principles, and that anyone dealing with the discipline of fiqh, either in the field of principles and methodology or in the field of djuzz al-fiqh, can not abstain from these rules.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Precept, Dabit, Release of Debt, Exchange, Precise Information, Exception, Gharār

Kaynakça

• AAOIFI, Hey'eti'l-Muhasebe ve'l-Muraca'a lil-Muessesâti'l-Maliyyeti'l-İslâmiyye. el-Me'âyîri'l-Şer'iyye, Bahreyn, 2015.
• Ali Haydar, Hoca Emin Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm,, tar. Fehmi’l-Hüseynî, Beyrût, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. Bereketî, Muhammed Amîm el-İhsân el-Müceddidî. Kavâidü’l-fıkh, Karaçi, Sadf Bibilşerz, 1986.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâ'il. el-Câmi'u'l-Müsnedi's-Sâhîhi'l-Muhtasar min Umûri Rasulillâh Sallallahu 'aleyhi ve selleme ve Sunenihî ve Eyyâmihî, Beyrut, Dâr Tûku'l-Necât, 1422.
• Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Salihuddin İbn Hasan b. İdris. Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’, Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf, Kitâbu’t-Ta’rîfât. Beyrût, Dâru’l-Kitâbu’l-Arabî, 1405.
• Cessas, Ahmed b. Ali Ebubekir er-Râzî el Hanefî. Şerhu’l-Muhtasarı’t-Tahâvi, thk. Muhammed Ubeydullah Han, Dârü’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Darîr, el-Sıddîk Muhammed el-Emin. el-Ğurar ve Eseruhû fi'l-'Ukûd fi'l-Fıkhi'l-İslâmî, Cidde, Mecmû'at Delleti'l-Bereke, 1995.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. el-Arefe. Haşiyet el-Desûkî 'alâ el-Şerhi'l-Kebîr, Tahkik: Muhammed İllîş, Beyrut, Dârü'l-Fikr.
• Ebu’l-Berekât, Zeynüddin el-Müneccâ b. Osman b. Es’ad et-Tenûhî. el-Mumti’ fî Şerhi’l-Mukni’, thk. Abdülmelik b. Abdillah b. Dehîş, Mekke, Mektebeti’l-Esedî, 2003.
• Esyûtî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Ali b. Abdulhalik. el-Menhâciyyü’ş-Şâfii, thk. Mesud Abdülhamid Muhammed es-Sudani, Beyrut 1996.
• Feyyûmî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Alî el-Mukrî. el-Miṣbâḥu’l-münîr fî ġarîbi’ş-şerḥi’l-kebîr, Beyrût, el-Mektebetü’l-İlmiyye.
• Hacvî, Muhammed b. el-Hasan b. el-Arabî b. Muhammed. el-Fikrü's-Sâmî fi Târihi'l-Fıkhi'l-İslâmî, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1995.
• Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Ġamzü ʿuyûni’l-beṣâʾir ʿalâ meḥâsini’l-Eşbâh ve’n-neẓâʾir, Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1985.
• Hüseynî, Ebû Bekir Takiyyürddin b. Muhammed el-Hüseynî. Kifâbetü'l-Ahyâr fî Halli Ğayeti'l-İhtisâr, thk. Muhammed Vehbi Süleyman, Şam, 1994.
• Hüseynî, Abdüsselâm b. İbrâhîm b. Muhammed. el-Kavâidu ve’d-Davâbitu’l-Fıkhiyye inde İbn Teymiyye, Kâhire, Dârü’t-Te’sil, 2002.
• İbn Abdilberr. Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed. en-Nemerî el-Kurtubî, el-İstizkâr, thk. Sâlim Muhammed ‘Atâ, Beyrût, Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• İbn Abdilberr. el-Kâfî fî fıkhi Ehli’l-Medîne, thk. Muhammed Uheyd el-Moritânî, Riyad, Mektebetü’-Riyâd el-Hadîse, 1980.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdül’aziz. Reddü’l-Muhtâr ‘ala’d-Derrü’l-Muhtâr, Beyrût Dârü’l-Fikr, 2000.
• İbnü’l-Arabî, el-Kâdî Ebû Bekir Muhammed b. Abdillah. el-Kabes Şerhu Muvatta' Malik b. Enes, thk. Muhammed Abdullah Velîd Kerîm, Beyrut, Dârü'l-Garbı'l-İslâmî, 1992.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tahir bin Muhammed bin Muahmmed et-Tahir. Makâsidü’ş-Şerîati’l-İslamiyye, thk, Muhammed el-Habib ibn’l-Hoca, Katar, Evkaf ve Din İşleri Bakanlığı, 2004, 411/2.
• İbnü’l-Cellâb, Ebû’l-Kâsım Ubeydullah b. Hüseyin b. Hasan. et-Tefrî’ fî fıkhi’l-İmâm Mâlik b. Enes, thk. Seyyid Kesrevi Hasan, Beyrut Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2007.
• İbn-i Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Sa’îd. el-mahlâ bi’l-âsâr, thk. Abdulğaffâr Süleyman el-Bendârî, Beyrût, Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemseddin Muhammed b. Ebî Bekir b. Eyyub. İ'lâmü’l-muvakki'în 'an Rabbi'l-'âlemîn, thk. Taha Abdurrauf Sa'd, Beyrut, Dârü'l-Cîl, 1973.
• İbn Kudâme, Şemseddîn Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî. eş-Şerhu'l-Kebîr ala'l-Mukni’, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî ve Abdulfettâh Muhammed el-Hulvî, Kahire, Hicr li't-Tibâ'a ve'n-Neşr, 1995.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî, Beyrut, Dârü’l-Fikr, 1405.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Beyrût, Dârü İhya-i’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-ʿArab, Beyrût, Dârü Sâdir.
• İbnü’n-Neccâr, Takıyyüddîn ebü’l-Beka Muhammed b. Ahmed b. Abdulaziz el-Futûhi. Muhtasaru’t-Tahrir Şerhu’l-Kevkebi’l-Münîr, tahkik Vehbe Ez-Zuhayli ve Nezih Hamad, Suudi Arabistan, Mektebet’ül Ubeykân, 1997.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed. el-Eşbâh ve’n-nezâir, thk. Muhammed Mutî’ el-Hâfız, Beyrût, Dârü’l-Fikr, 1403.
• İbn Nüceym. el-Bahru’r-Râik Şerh-u Kenzi’d-Dekâik, Beyrut, Dârü’l Ma’rife.
• İbn Receb, Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Takrîru'l-Kavâ'id ve Tahrîru'l-Fevâid, Mekke, Mektebetu Nizâr Mustafâ el-Bâz, 1999.
• İbn Rüşd, Ebû'l-Velî Muhammed b. Ahmed. el-Mukaddimâtü'l-Mümehhidât, thk. Muhammed Hiccî, Beyrut, Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1992.
• İbn Teymiye, Takiyyüddîn Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalîm b. Abudusselâm b. Abdullâh. el-Kava'idü'l-Nurânîyyetü'l-Fıhkiyye, thk. Ahmet b. Muhammed el-Halîl, Suudi Arabistan, Darü İbnî'l-Cevzî, 1422.
• İbrâhîm Mustafâ ve Ahmed ez-Ziyât. el-Mu’cemu’l-Vasît, el-İskenderiyye, Dârü’d-Da’ve.
• İlîş, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Malikî. Minehu’l-celîl ‘alâ Muhtasar’ş-Şeyh Halîl, Beyrut, Dârü’l-Fikr, 1989.
• İmâm Ahmed, ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilâl eş-Şeybânî. el-Müsned, Tahkîk Şuayb el-Arnavût ve Âdil Mürşed, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 2001.
• İmam Şâfi’î, ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. el Um, Beyrût, Dârü’l-Ma’rife, 1393.
• Kâdî Iyâd, Ebu’l-Fadl Iyâd b. Mûsâ b. Iyâd b. ‘Amrûn el-Yahsubî es-Subtî. Mezâhibu’l-Hukkâm fî Nevâzili’l-Ahkâm, thk. Muhammed b. Şerîfe, Beyrût Dârü’l-ğarbi’l-İslâmî, 1997.
• Kâmil, Ömer Abdullah. El-Kavâidü’ş-fıkhiyyeti’l-kübrâ ve eseruhâ fi muâmelâti’l-mâliyye, Kahire, Dârü’l-Kütbâ.
• Karadâğî, Ali Muhyiddin. el-Te'mînu'l-İslâmî: Dirasetün Fıkhiyye Te'siliyye, Beyrut, Dârü'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, 2005.
• Karâfî, Ebû'l-Abbâs Ahmed b. İdrîs el-Sanhâcî. Envâru'l-Burûk fî Envâi'l-Furûk, thk. Halil el-Mansûr, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1998. Karâfî. el-Furûk, thk. Halil el-Mansûr, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Kâsânî, Ebû Bekr ‘Alâu’d-dîn b. Mes’ûd b. Ahmed el Hanefî. Bedâi’u’s-Sanâi’ fî Tertîbu’ş-Şerâi’, Beyrût, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Mâverdî, Ebû'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Bağdâdî. el-Hâvîyyu'l-Kebîr fî Fıkhi'l-Mezhebi'l-İmami'l-Şafi'i, thk. Ali Muhammed el-Muavvid, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1999.
• Mevâk, Ebû Abdillah Muhammed b. Yûsuf. et-Tâc ve’l-İklîl li Muhtasari Halîl, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1977.
• Merdâvi, Alauddin Ebu’l-Hasan Ali b. Süleyman b. Ahmed. El-İnsâf fi marifeti’r-râcih mine’l-hilâf, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî ve Abdulfettah Muhammed, Kahire, Hicr littabâa ve’n-neşr ve’l-ilân, 1995.
• Müslim, Ebu’l-Hasen Müslim b. el-Haccâc el-Kuşayrî en-Nîsâbûrî. el-Müsnedü’s-Sahîh el-Muhtasar binaklil’adli ‘ani’l-‘adli ilâ Rasûlillah sallallahu aleyhi ve sellem, thk. Muhammed Fuâd ‘Abdu’l-Bâkî, Beyrût, Dârü İhyâ-i’t-Turâsü’l-Arabî.
• Nedvî, Alî Ahmed. Mevsûatü’l-Kavâid-i ve’d-Davabiti’l-Fıkhiyyeti’l-Hâkime li’l-Muâmelati’l Mâliyye fi’l-Fıkhi’l-İslamî, Sudi Arabistan, Dârü’l-Âlemi’l-Ma’rifeti, 1999.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Mecmu’, Şerhu’l-Mühezzeb, Beyrût, Dârü’l Fikr, 1997.
• Nevevî. Ravdatu’t-Tâlibîn ve ‘Umdetü’l-Müftîn, Beyrut, el-Mektebü’l-İslâmî, 1405.
• Nevevî. Şerhu Sahîh Muslim, Beyrut, Dârü İhyâi’l-Turâs al-Arabî, 1392. Pakistani, Zekeriya bin Gulam Kadir. Min Usûli’l-Fıkh ala menheci ehli’l-Hadis, Darü’l-Hiraz, 2002.
• Rabıtatü’l-âlemi’l-İslâmî. Karârâtu Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî. Mekke, Rabıtatü’l-âlemi’l-İslâmî, 1982.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdü’l-Kâdir. Muhtâru’s-Sıhâh, thk. Mahmûd Hâtır, Beyrût, Mektebet-i Lübnân Nâşirûn, 1995.
• Raysûnî, Ahmet. Nazariyyetü’l-Makasıd ‘inde’l-İmamü’ş-Şâtıbi, Beyrut, Darü’l-Alemiyye li’l-Kitabi’l-İslami, 1992.
• Saâde, Yusuf. El-Muhasebe fi’l-fikri’l-İslâmî, Ürdün, Târik fi’l-hidmâti’l-mektebiyye, 2010
• Serahsi Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût, Beyrut, Dâru’l-Ma’rife.
• Sübkî, Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Takıyyuddîn. el-Eşbâh ve’n-nezâir, Beyrût, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Eşbâh ve’n-nezâir, Beyrût,Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403.
• Siğnâkî, Husameddin el-Hüseyin b. Ali b. Haccâc b. Ali. el-Kafî Şerhu'l-Pezdevî, thk. Fahreddin Seyyid Muhammed Kanit, Riyad, Mektebetü'l-Rüşd li'l-Neşr ve'l-Tevzi, 2001.
• Şâtıbî, İbrâhim b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvafakât, thk. Abdullah Derâz, Beyrût, Dârü’l Ma’rife.
• Şirbînî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni'l-Muhtâc ilâ Marifeti Me'ânî Elfâzi'l-Minhâc, Beyrut, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ, Muhammed b. Îsâ b. Sevre b. Musa b. ed-Dahhâk. es-Sünen, thk. Ahmed Şâkir ve Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Mısır, Matbaat-i Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• Zerkâ, Ahmed b. eş-Şeyh Muhammed. Şerḥu’l-ḳavâʾidi’l-fıḳhiyye, tsh. Mustafa Ahmed ez-Zerkâ, Dımeşk, Dârü’l-Kalem, 1989.
• Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedreddîn Muhammed b. Abdillâh b. Bahadır. el-Mensûr fî'l-Kavaidi'l-Fıkhiyye, thk. Teysir Faik Ahmet Mahmut, Kuveyt, Vizâratu'l-Evkâf ve'l-Şu'ûnu'd'Dîniyye, 1405.