ARAP DİLİNDE “LEV” EDATI, İŞLEVLERİ VE KUR’ÂN’DAKİ KULLANIMLARI

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 767 - 794, 30.12.2022

Fatih Yediyıldız

https://doi.org/10.46353/k7auifd.1161394

Öz

Arapça’da kelime isim, fiil ve harf şeklinde üç kısımdan meydana gelir. Harflerin birçok farklı tasnifi yapılmakla birlikte dil âlimlerince genellikle hurûfü’l-mebânî ve hurûfü’l-meâni şeklinde ikiye ayrılır. Harfler, kelimelerin oluşumunda yapı taşı mesabesinde olmalarından dolayı hurûfü’l-mebânî, isim ve fiiller arasında anlam ilişkisi kurulmasına vasıta olmaları sebebiyle hurûfü’l-meâni, terkip içersinde isim ve fiillere bağlandıkları için edevâtu’r-rabt gibi isimlerle anılır. Dilde ince anlamlar, belâgî ve beyânî nükteler, üslûp özellikleri büyük oranda hurûfü’l-meânîye dayandığı için tefsir ve belâgat âlimleri edatların (hurûfü’l-meânî) aslî ve tâlî anlamlarını incelemiş, gramer âlimleri i ‘rab ve amel durumları üzerinde durmuş, felsefe ve mantık âlimleri ise önerme ve hükümlerdeki işlevlerine değinmişlerdir. Edatların cümlelerin genel anlamını belirlemede ve metnin unsurlarını birbirine bağlamada, dilin eksiksiz ve yanlış anlaşılmasını önlemede önemli rolleri vardır. Bu yüzden Arapça’da tek başına bir manası olmayan edatlar cümle içinde birden çok işlev ve anlam kazanabilirler. Kelime ve cümleleri birbirine bağlama, teşbih, vurgu, istisnâ etme, anlamı genişletme ve daraltma (hasr/kasr), ilişki kurma (ta‘lik), şart, sebep-sonuç, tercih, temenni, teşvik, kınama, ihtimal, karşıtlama, birliktelik kurma, tasdik ve ret gibi bir takım anlamsal ilişki türleri bunlardan bazılarıdır. Edatlar, sözlükte delalet ettiği mana, sarf yapısı, nahvî işlevi, basit ve bileşik olup olmaması, tahsis edilip edilmemesi, âmil olup olmaması, belli şeylere özgü olup olmamaları gibi etkenler göz önünde bulundurularak klasik ve yeni dönem âlimler tarafından birçok farklı tasniflerinin yapılmış olması da edatların işlev ve anlam genişliğini göstermesi bakımından önemlidir. Arap gramer tarihinin ilk dönemlerinden günümüze edatları müstakil şekilde ele alan ve Hurûfu’l-me‘ânî, Me‘âni’l-hurûf, İlmü’l-hurûf, Meâni’l-edevât ve’l-hurûf, Kifâyetü’l-Meânî fî hurûfi’l-me‘ânî gibi adları taşıyan birçok çalışmanın yapılmış olması edatların önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada da mana incelikleri, işlevselliği ve anlam çeşitliliğiyle ön plana çıkan “Lev” edatının Arap dilindeki yeri, ifade ettiği manalar, işlevleri ve Kur’ân’daki kullanımları ele alınmaya çalışıldı. “Lev” edatının işlevleri ve mana incelikleri bilinmediği takdirde ayet, hadis ve şiir metinlerinin çevirilerinde, tefsir ve hadis çalışmalarında bâriz yanlışlar yapılabilmektedir. Bu yanlışların yapılmaması için “lev” gibi edatların bu özel durumlarının bilinmesi önem arzetmektedir. Gramer, usül ve belâgat kitaplarına müracaat edilerek bu edatın mana incelikleri ve işlevleri incelendi ve konu, tahlili bir metodla ayet, hadis ve Arap şiirlerinden örnekler üzerinden mukayeseli şekilde ele alınarak işlendi. Çalışma sonucunda “Lev” cezmetmeyen şart edatlarından olup şart ve cevap cümlelerini birbirine bağlaması yönüyle ta’lik ifade ettiği anlaşıldı. Mâzide ta’lik (ilişki kurma) için olması durumunda geçmişte olmamış ancak olması arzu edilen ya da olmadığından dolayı serzenişte bulunulan bir düşüncenin ortaya atılmasında kullanılması yönüyle imtinâ bildirdiği müşahede edildi. Gelecekte ta’lik için olması durumunda ise beklenti manası vermesi yönüyle mutlak şart ifade ettiği görüldü. “Lev” edatının asli işlevleri olan imtinâ ve şart bildirmesi yanında temenni, arz, masdariyye, vasliyye gibi anlamlar da ifade ettiği ve bu tâli anlamların Kur’ân’da da kullanımlarının bulunduğu bu çalışmada ortaya konulmaya çalışıldı. “Lev” edatı hem Kur’an-Kerim hem de Arap şiirlerinde temenni anlamında kullanılmakta olup bazı yerlerde gerçekleşmesi zor ama mümkün bazı yerlerde ise imkânsız şeylerin temenninin konusu olduğu müşahede edildi. “Lev” edatının mazi veya muzari fiilin başına gelerek nasbetmeyen masdar harfi olmasından dolayı kendinden sonra gelen cümlenin mastarla te’vil edildiği görüldü. “Lev” edatı, taleb üslublarından biri olan ve “birini bir şey yapmaya ve yapmamaya nazik ve kibarca isteklendirmek” demek olan arz üslûbu edatlarından biri olduğu tespit edilmiş olup ayet, hadis ve şiir metinlerinden örneklerle işlendi. “Lev” edatı, sözü söze katmak, manayı kuvvetlendirmek, zor olanı başarmak ve azlık bildirmek (Taklîl) için hal vav’ından sonra gelerek bazen de vasliyye edatı olarak kullanıldığı sonucuna varıldı.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Harf, Edat, Lev Edatı, İşlevleri

Preposition “Lav”and Its Functions in Arabic Language and Its Uses in the Qur'an

Öz

In Arabic, the word consists of three parts: noun, verb and letter. The letter is divided into two as hurûfü'l-meânî and hurûfü'l-meâni. Letters are called by names such as hurûfü'l-mebânî because they are the building blocks in the formation of words, hurûfü'l-meâni because they are a means of establishing a meaning relationship between nouns and verbs, and edevâtu'r-rabt because they are connected to nouns and verbs in the composition. Since subtle meanings in language, eloquent and declarative wit, and stylistic features are largely based on hurûfü'l-meânî, scholars of tafsir and rhetoric have examined the primary and secondary meanings of prepositions (hurûfü'l-meânî), grammar scholars focused on their practice, and philosophy. and logic scholars have mentioned their functions in propositions and judgments. Prepositions play an important role in determining the general meaning of sentences and connecting the elements of the text, preventing complete and misunderstanding of the language. Therefore, prepositions that do not have a single meaning in Arabic can acquire more than one function and meaning in a sentence. Connecting words and sentences, simile, emphasis, exception, expanding and narrowing the meaning (hasr/kasr), establishing a relationship (ta'lik), condition, cause-effect, preference, wish, encouragement, condemnation, possibility, opposition, togetherness. some types of semantic relations such as establishment, approval and rejection are some of them. Many different classifications of prepositions have been made by the scholars of the classical and new era, taking into account the factors such as the meaning they signify in the dictionary, their usage structure, their syntax functions, whether they are simple and compound, whether they are allocated or not, whether they are a factor or not, and whether they are specific to certain things. It is important in terms of showing the breadth of function and meaning. Hurûfu'l-me'ânî, Me'ânî'l-hurûf, İlmü'l-hurûf, Meânî'l-edevât ve'l-hurûf, Kifayetü'l-Meânî and The fact that many studies with names such as fî hurûfi'l-me'ânî have been carried out reveals the importance of prepositions. In this study, the place of the preposition "Lev", which stands out with its functionality and variety of meanings, in the Arabic language, the meanings it expresses, its functions and its uses in the Qur'an were tried to be discussed. If the functions and subtleties of the meaning of the preposition "lev" are not known, obvious mistakes can be made in the translations and tafsir studies of verses, hadiths and poetry texts. In order not to make these mistakes, it is important to know these special cases of prepositions such as lev. By referring to grammar, method and rhetoric books, the meaning of the preposition was examined, and the subject was studied in a comparative way, with an analysis method, through examples from verses, hadiths and Arabic poems. As a result of the study, the following conclusions were reached: "Lev" is one of the conditional prepositions that does not attract, and it expresses ta'lik in terms of connecting condition and answer sentences. If it is for ta'lik (relationship) in the past, it refrains from using it in raising an idea that has not happened in the past but is desired or reproached because it is not. If it is for ta'lik in the future, it expresses an absolute condition in terms of expectation. In this study, it has been tried to reveal that the preposition "lev" also expresses meanings such as wish, supply, masdariyye, vasliyya, in addition to declaring the essential function of rejection and condition. The preposition "lev" is used in the meaning of wish in both Qur'an-Karim and Arabic poems, and in some places it is difficult but possible, and in some places impossible things are seen as the subject of wish. Since the preposition "lev" is an infinitive letter that does not come before a past or future verb, the sentence that comes after it is interpreted with an infinitive.The preposition "lev" is one of the demand style prepositions, which means "to encourage someone kindly and politely to do or not do something". The preposition "lev" is sometimes used as a preposition of vasliyya, coming after hal vav in order to add the word to the word, to strengthen the meaning, to achieve the difficult and to report scarcity (Taklîl).

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Letter, Preposition, Preposition Lav, Functions

Kaynakça

• Abbas Abdullah Abbas. “Meânî lev beyne mu‘cemiyyîn ve’n-nahviyyîn”. Mecelletü’l-Câmiati’l-İslâmiyye. 3/26 (Ağustos ts.), 324-350.
• Ahtal, Ebû Mâlik Gıyâs b. Gavs b. es-Salt, Dîvânü Ahtal, nşr. Mehdi Muhammed Nâsuriddin, (Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1994),138.
• Alkan, Hasan. Akkirmânî’nin Hadis Şerh Metodu-Şerhu’l-ehâdîsi’l-erba’în Adlı Eseri Özelinde. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Antâkî, Muhammed. el-Minhâc. İstanbul: Tebliğ Yayınları, 1985.
• Cüveynî, Ebu’l-Meâli Abdullah b. Yûsuf. el-Burhân fî usûli’l-fıkıh. thk. Muhammed Hasan Edîb. y.y., 1999.
• Durmuş, İsmail. “Harf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/158-163. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Galâyînî, Mustafa. Câmiu’d-durûsi’l-Arabiyye. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2005.
• Hacibekiroğlu, Abdullah. Arap Dilinde Edatların Cümle İçinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler. Ankara: Yıldırım Beyazıd Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-Ayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Hasan, Abbas. en-Nahvu’l-vâfî. Kahire: Dâru’l-me ‘ârif. 9-10.Basım. ts.
• Hassân, Temmam, el-Lügatü’l-’Arabiyye Ma‘nâhâ ve Mebnâhâ, Mağrib: Dâru’s-Sakâfe, 1994.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî el-Bağdâdî. el-Hasâis. thk: Muhammed Ali Neccâr. 3 Cilt. Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1376.
• İbn Fâris, Ebu'l-Hüseyn Ahmed. es-Sâhibî fî Fıkhi'l-Lugati'l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Suneni'l-Arab fî Kelâmihâ. thk: Ömer Faruk et-Tabbâ‘, Beyrut: Mektebetu'l-Meârif, 1993.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr. Bedâiu’l-Fevâid. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, ts.
• İbn Hişam el-Ensârî el-Mısrî, Muğni’l-lebîb, Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 2009.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. nşr. Salih b. Abdülaziz b. Muhammed. Riyad: Dâru’s-Selam, 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâr-u Sâdır, ts.
• İbn Yaîş, Ebü’l-Bekā Muvaffakuddîn Yaîş b. Alî b. Muhammed. Şerhu’l-mufassal. thk. Muhammed Münîr. Kahire: el-Matbaatü’l-Münîriyye, 1928.
• İbrahim Muhammed Ebu Yezid Hafâce. “Meayîrü’t-tasnîf fi’n-nahvi’l-Arabiyye”. Mecelletü’d-Dırasetü’l-Lügaviyye. Riyad: 9/4 (October-December 2007), 50-105.
• İbrahim Mustafa vd. Mu‘cemu’l-vasît. 2 Cilt. Kahire: Mecma‘u’l-Lugati’l-Arabiyye, Dâru’d-da‘vet, 1960.
• Karapınar, Mustafa. “Belâgatta Temenni Üslubu”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/2 (2011), 167-171.
• Kazvînî, Celâleddin Muhammed b. Abdurrahman. et-Telhîs fî ‘Ulûmi’l-Belâga. şrh. Abdurrahman el-Berkûkî, Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1932.
• Kebîsî, Abdulhamid Câsim. “Ahvâlü lev ve mevâ‘idühe ve meânîhe ‘inden nahviyyin”. Mecelletü Dirâsâtü’l Arabiyye. el-Minye: Câmiatü Minye, Külliyetü Dâru’l-Ulûm, ts.
• Mesut Muhammed Ziyad. el-Müstaksa fi meani’l-edevât en-nahviyye ve i’râbihe. Kahire: es-Sahve, 2009.
• Meydânî, Ahmed b. Muhammed. thk. Muhammed Fadl İbrahim, Mecmau’l-emsâl, 4 Cilt, Kahire: Matbaatü İsa el-Bâbî, 1978.
• Muhammed Antâkî, el-Minhâc, İstanbul: Tebliğ Yayınları, 1985.
• Muhammed Hân. “Arap Dilinde Edatların Yapı ve Fonksiyonları”. çev. Abdullah Hacıbekiroğlu. Hitit Ünv. İlahiyat Fak. Dergisi. 14/28 (2015/2), 129-140.
• Muhammed Hasan Şürrâb. Kitabu şerhü’ş-şevâhidi’ş-şi’riyye fî emâti kütübi’n-nahviyye. 3 Cilt. Beyrut: Müessesütü’r-risâle, 1427/2007. https://almaktaba.org/book/33588/826#p1 E.T: 15/5/2022.
• Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Tuhfetü’s-seniyye, Dımaşk: Mektebetü Dâru’l-Fecr, ts. Muhammed Tayyib İbrahim, İ‘râbu’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2002.
• Murâdî, Hasen b. Kâsım. el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-me‘ânî. thk. Fahreddin Kabâve -Muhammed Nedîm Fâdıl. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-‘İlmiyye, 1. Baskı, 1413/1992.
• Mustafa Fuad Ahmet. “İsti‘mâlâtü lev”. Mecelletü Mecma‘u’l-Lugatü’l-Arabiyye. 6 (December 1436/2014), 408-456.
• Mûsulî, el-Mübârek İbn Halil el-Hâznüdâr el-Bedrî. Edebü’l-mulûki bi’l-adl. thk. Şeyh Kesruvî Hasan. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye 1971. https://books.google.com.tr/ E. Tarihi: 16/5/2022.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. “Kitâbu’z-Zekât”, 116. https://www.hadisveritabani.info/ Erişim Tarihi: 07/05/2022.
• Özafşar, Mehmet Emin vd. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2014.
• Paksu, Ömer Faruk. Arap Dilinin Temel Kâideleri. 2 Cilt. Kahramanmaraş: Kalkan Matbaacılık, 2017.
• Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih. Kitâbu meâni’n-nahv. Amman: Dâru’l-Fikr, 2000. https://al-maktaba.org/book/33593/1200. Erişim Tarihi: 23/12/2021.
• Serahsî, Ebû Sehl Muhammed b. Ahmed. Usûlu’s-Serahsî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1414/1993.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber. el-Kitâb. 5 cilt. thk: Abdüsselam Muhammed Harun. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman, el-Kitâb, nşr. Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 3. Baskı, 1408/1998.
• Sübkî, Ebû Hâmid Bahâüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâfî. Arûsu’l-efrâh fî şerhi telhîsi’l- miftâh. thk: Halil İbrahim Halil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şimşek, M. Ali Şimşek. Arapçada zaman Kalıpları: Kullanım Alanları ve Türkçedeki zamanlarla karşılaştırılması. Elektironik kitap: Oku okut yay., 2021, 20. https://yayin.okuokut.org / E. Tarihi: 8/8/2022.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn. Muhtasaru’s-sa‘d şerhu telhisi kitâb-i Miftâhi’l-ulûm, thk. Abdulhamid Hindâvî, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2013.
• Temmâm Hassân. el-Lugatu’l-‘Arabiyye Maʻnâhâ ve Mebnâhâ. Mağrib: Dâru’s-Sekâfe, 1994.
• Ürün, Ahmet Kasım. Arapça’da Bağlaçlar, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
• Yüksel, Ahmet. “Arap Dilinde Me‘âni’l-Hurûf İlmine Dair Literatür Çalışmaları”. EKEV. 8/20, (Yaz 2004), 295-306.
• Yüksel, Ahmet. Arapça’da Bağlaçlı Cümle Yapıları. Samsun: Üniversite Yayınları, 2019.
• Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İshak. Hurûfu’l-Me‘ânî. thk. Ali Tevfik el-Hamed. İrbid: Dâru’l-Emel, 1403/1983.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed. el-Mufassal fî San‘ati’l-İ‘râb. thk. Ali Ebû Mulhim. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1. Baskı, 1993.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 3. Baskı, 1407.