MEANING OF THE TASATTUR IN THE QURʾĀN

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 835 - 862, 30.12.2022

Ali Soylu

https://doi.org/10.46353/k7auifd.1169335

Öz

Tasattur (covering one’s body) entered the history of humanity with Adam and his wife Eve. First of all, tasattur, which expresses a natural need, is a form of behavior peculiar to human beings in the realm of existence. Tasattur which means to cover, to dress, to put a barrier between oneself and others, to hide in or behind something, metaphorically means shyness, shame and chastity. The reason why the tasattur is the subject of revelation; It is the concern that people's social relations with their spiritual structure may deteriorate by not complying with the veil. This sensitivity of the Qurʾān about tasattur is a result of its principled approach to protecting values such as privacy, chastity and modesty. In the most general sense, privacy can be given the meaning of living spaces belonging to the person, family and social groups. Therefore, protecting privacy, having chastity and modesty are a requirement of being human and living as a Muslim, a condition of being aware of one's responsibilities towards society. The Qurʾān has included a set of measures to be taken in order to protect these values for the well-being of the individual and the society, and to eliminate some negative behaviors that may push the limits determined by the revelation between men and women. For this reason, it is obligatory in the Qurʾān for men and women to avoid what is ḥaram, to cover the parts of their bodies that should be covered by religion, and to protect their privacy in every environment. Based on the Qurʾān and the Sunnah, Islamic jurists examined the issue of how and against whom Muslims should cover, that is, covering a man against a woman, a woman against a man, a man against a man, and a woman against a woman. In our article, we tried to prove the thesis that, according to the Qurʾān, tasattur, as it is known in the public eye, is not only an individual covering, but also has taqwā, familial and social dimensions and ultimately has a unique holistic meaning area. In this respect, tasattur has an innate character that starts from the world of belief and spirit and includes the physical realm of man and is not separate from human nature. When the verses related to the subject are examined, it is reported that taqwā, which is the main reason for tasattur, is like a spiritual dress that must be worn against all evil and negative behaviors before being covered. As a matter of fact, the Qurʾān not only corrects people's attitudes and behaviors, but also primarily aims to cleanse the heart of negative thoughts and emotions. Consequently, only after the inner extension of the covering, which is called the "tasattur as dimension of taqwā", is realized, it will be able to attain the meaning of the "tasattur as individual dimension", which means the covering of the whole body in accordance with its conditions. Although it differs according to the sects, the places where it is ḥaram to look at men are generally understood as between the navel and the kneecap. In women, it is the whole body except the face, both hands and feet. The Qurʾān has also stated the rules that we call the "tasattur as family dimension ", which family members should pay attention to when entering and leaving each other's rooms and private spaces in the home environment, and the rules that must be followed when entering and leaving the environments where foreigners outside the family live. These are the rules that show that you can only enter other people's places after getting permission from the inside and then greeting. Therefore, it is tasattur to protect family situations from the disturbing glances of strangers and to comply with the precautions to be taken when entering other people's spaces, just as it is tasattur to cover the body in order to prevent the body from being shown to strangers in public. In terms of the Qurʾān, there is no difference between the meaning and sensitivity of entering each other's rooms or the private spaces of strangers, and the meaning and sensitivity of the act of covering in a personal sense. In addition, it is a situation that should be evaluated in the context of tasattur that special designs and applications have been made in Islamic societies throughout history, taking into account the concerns of tasattur and privacy in home and city architecture. As a result, the protection of privacy, chastity and modesty in all these behaviors related to the tasattur is considered equally important. This research, which we believe will fill an important gap in the tafsīr literature, has been handled in the context of the relevant verses of Sūrah al-Nūr and Sūrah al-Aḥzāb, and has been tried to be concluded by utilizing the sources of tafsīr and hadīth, contemporary scientific works and scientific researches.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Privacy, Tasattur, Veiling, Modesty, Chastity

KUR’ÂN’DA TESETTÜRÜN ANLAM ALANI

Öz

Tesettür, insanlık tarihine Hz. Âdem ve eşi Hz. Havva ile girmiştir. Öncelikle doğal bir gereksinimi ifade eden tesettür, varlık âleminde insana mahsus bir davranış biçimidir. “Örtünmek”, giyinmek; kendisiyle diğerleri arasına engel koymak, bir şeyin içinde ya da gerisinde saklanmak anlamlarına karşılık gelen tesettür, mecâzi olarak “çekinme”, “utanma” ve “iffetli” manalarına gelmektedir. Tesettürün, bir diğer ifadeyle örtünmenin vahye konu olmasının nedeni; insanların tesettüre riayet etmeyerek manevi yapılarıyla sosyal ilişkilerinin bozulabileceği endişesidir. Kur’ân’ın tesettürle ilgili bu hassasiyeti, mahremiyet, iffet ve hayâ gibi değerleri korumaya ilkesel yaklaşımının bir sonucudur. Mahremiyete, en genel anlamıyla “kişinin”, “ailenin” ve “sosyal grupların" kendilerine ait yaşam alanları anlamı verilebilir. Bundan dolayı mahremiyeti korumak, iffet ve hayâ sahibi olmak, insan olmanın ve Müslümanca yaşamanın bir gereği, kişinin toplum karşısındaki sorumluluklarının bilincinde olmasının bir koşuludur. Kur’ân, ferdin ve toplumun iyiliği yönünde bu değerleri korumak, erkek ile kadın arasındaki vahiy tarafından belirlenen sınırları zorlayabilecek birtakım olumsuz davranışları bertaraf etmek için alınması gereken tedbirler manzumesini uhdesinde bulundurmuştur. Bunun için erkeklerin ve kadınların gözlerini haramdan sakınmaları, vücutlarının dinen örtünmesi gereken yerlerini örtmeleri ve mahremiyetlerini her ortamda korumaları Kur’ân açısından bir zorunluluktur. Fakihler, Kur’ân ve sünnetten hareketle müslümanların kimlere karşı ve nasıl örtünmeleri gerektiği hususunu, yani erkeğin kadına, kadının erkeğe, erkeğin erkeğe ve kadının kadına karşı örtünmesini incelemişlerdir. Makalemizde Kur’an’a göre tesettürün halk nazarında bilinen şekliyle sadece bireysel bir örtünmeden ibaret olmayıp, takvâ, ailevî ve toplumsal boyutlarının da bulunduğu ve nihayetinde kendine özgü bütüncül bir anlam alanına sahip olduğu tezi ispatlanmaya çalışılmıştır. Bu itibarla tesettür, insanın inanç ve ruh dünyasından başlayıp fiziki âlemini de içine alan, insan doğasından ayrı olmayan fıtrî bir karaktere sahiptir. Konuyla ilgili âyetler incelendiğinde, tesettürün temel nedeni olan takvânın, dış örtüye bürünmeden önce bütün kötülüklere ve olumsuz davranışlara karşı kuşanılması gereken manevi bir elbise hükmünde olduğu bildirilmektedir. Nitekim Kur’ân, insanların sadece tavır ve davranışlarını düzeltmekle yetinmemekte, aynı zamanda ve daha öncelikli olarak insanın kalbini olumsuz düşünce ve duygulardan temizlemeyi hedeflemektedir. Binaenaleyh “tesettürün takvâ boyutu” olarak isimlendirilen örtünmenin içsel uzanımı gerçekleştikten sonra ancak, bütün vücudun, şartlarına uygun bir şekilde kapanması demek olan “tesettürün ferdî boyutu” anlamına kavuşabilecektir. Mezheplere göre farklılık arz etmekle beraber, erkeğin bakılması haram olan yerleri, umumiyetle göbekle diz kapağı arası olarak anlaşılmıştır. Kadınlarda ise yüz, iki el ve ayaklar dışında kalan bütün vücuttur. Kur’ân, “tesettürün aile boyutu” olarak isimlendirdiğimiz, ev ortamında aile fertlerinin birbirlerinin odalarına girip çıkarken dikkat etmeleri gereken hükümlerle “tesettürün toplumsal boyutu” olarak adlandırdığımız, ailenin dışında kalan yabancıların yaşadıkları ortamlara girip çıkarken uyulması gereken kuralları da belirtmiştir. Bunlar; içerden izin aldıktan ve akabinde selam verdikten sonra başkalarının mekânına ancak girilebileceğini gösteren kurallarıdır. Dolayısıyla toplum içinde vücudun yabancılara gösterilmesini önlemek için şartlarına riayet edilerek örtünmek nasıl tesettür ise, aile içi durumları yabancıların rahatsız edici bakışlarından muhafaza etmek ve başkalarının mekânlarına girerken alınması gereken tedbirlere uymak da tesettürdür. Gerek aynı ev içerisinde yaşayanların birbirlerinin odalarına, gerekse yabancı kişilerin özel mekânlarına girme konusundaki anlam ve hassasiyetle kişisel anlamdaki örtünme eyleminin anlam ve hassasiyeti arasında Kur’an açısından bir fark bulunmamaktadır. Ayrıca tarih boyunca İslâm toplumlarında ev ve şehir mimarisi konusunda tesettür ve mahremiyet kaygıları dikkate alınarak özel tasarım ve uygulamalarda bulunulmuş olması da tesettür bağlamında değerlendirilmesi gereken bir durumdur. Sonuç olarak tesettürle alakalı bütün bu davranışlarda mahremiyetin, iffet ve hayânın korunması aynı şekilde önemli addedilmiştir. Tefsir literatüründe önemli bir boşluğu dolduracağına inandığımız bu araştırma, Nûr sûresi ile Ahzâb sûresi’nin ilgili âyetleri bağlamında ele alınmış, tefsir ve hadis kaynakları, çağdaş ilmi eserler ve bilimsel araştırmalardan yaralanmak suretiyle sonuçlandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Mahremiyet, Tesettür, Örtünmek, Hayâ, İffet

Kaynakça

• Akyüz, Vecdi. “İslami Açıdan Bilgi Veya Olgunun Bildirilmesi ve Açıklanması”. İş Ahlakı Dergisi 4/8 (Kasım 2011), 129-140.
• Apaydın, H. Yunus. “Tesettür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/538-543. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Âsım Efendi, Mütercim (öl. 1235/1819). el-Okyânûsü’l-basît fî tercemeti’l-Kāmûsi’l-muhît. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Baalbaki, Rohi. Al-Mawrid. 7. Baskı. Beyrût: Dâru’l-ʿİlmi’l-Melâyîn, 1995.
• Beşer, Faruk. Hanımlara Özel İlmihal. İstanbul: Nun Yayıncılık, 2006.
• Böke, Emine Gümüş. “İslâm Hukuku’nda Kıyafet-Örtünme ve Kıyafetler Üzerindeki Resim ve Yazıların Durumu”, Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi S 3 (2017), 19-44.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail (öl. 256/870). Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1990.
• Çelebi, İlyas. “Hicâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/429-430. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Demircan, Ali Rıza. İslam’a Göre Cinsel Hayat. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Devlin, Patrick. Enforcement of Morals. USA: Oxford University Press, 1975.
• (DİB), Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksel Kurulu Başkanlığı”. Erişim 15 Mart 2022. https://kurul.diyanet.gov.tr
• Duman, Nesrin. “Parafililer ve DSM’lerdeki Seyri”. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 9/16 (Aralık 2018), 1285-1306.
• Ebû Dâvûd, Süleyman İbnü’l-Eş‘as İbn İsḥâk el-Ezdî es-Sicistânî (öl. 275/889). Sünenü Ebî Dâvûd. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Erem, Faruk ve Toroslu, Nevzat. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Ankara: AÜHF Yayınları, 1975.
• Ferâhîdî (Fürhûdî), Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm (ö. 175/791). Kitâbü’l-ʿAyn. Thk.. Abdulhamid Hindâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed (ö. 817/1415). el-Ḳâmûsü’l-muḥîṭ. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Garaudy, Roger. İslam ve İnsanlığın Geleceği. Ter. Cemal Aydın. İstanbul: Pınar Yayınları, 1995.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed (öl. 505/1111). İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife, 1982-83.
• Görmez, Mehmet vd., Hadislerle İslam. ed. M. Emin Özafşar vd. 7. Cilt. İstanbul: DİB yayınları, 2020.
• Gürkan, Salime Leyla. “Tesettür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/543-545. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Iṣfahânî, Râgıb (öl. 502/1109). el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳur’ân. Beyrut: Dâru’l-Maʿrifeh, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir (öl. 543/1148). Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. Beyrût: Daru’l Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Cevzi, Ebu’l-Ferec (öl. 597/1201). Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrût: el-Mektebu’l-İslâmî, 1404/1983.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Zekeriyyâ (öl. 395/1004). Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. 6 Cilt. Thk.. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1979.
• Kâdî, Abdülfettah. Esbâb-ı Nüzûl. çev. Salih Akdemir. Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Kahraman, Abdullah. “Mahremiyetin Tanımı ve Sınırı”. Din, Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd. Samsun: Ordu Üniversitesi Yayınları, 2016. 29-52.
• Kara, Mustafa. “Kur’ân-ı Kerîm’in Tesettüre Bakışı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/23 (Aralık 2019), 684-717.
• Karaman, Hayrettin vd.. “Kur’an Yolu Türkçe Kur’an ve Tefsir”. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• Kemal Sayar. İnsana Dair. Erişim 25 Ağustos 2022. https://kemalsayar.com/insana-dair/cocuk-ve-mahremiyet
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 2003.
• Koç, Zeynep. Kur’an-ı Kerim’de Libas Kavramı. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Ali Özek vd.. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed (öl. 671/1273). “el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân.” Thk.. Hişam Semîr el- Buḫârî. 20 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Köse, Saffet. "Helaller-Haramlar". İslâm ibadet Esasları. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Merğînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn (öl. 593/1197). el-Hidâye. 8 Cilt. Pakistan: İdâretü’l-Kur’ân ve Ulûmü’l-İslamiyye, ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd (öl. 683/1284). el-İḫtiyâr li-taʿlîli’l-Muḫtâr. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Mustafa, İbrahim vd., el-Muʿcemü’l-vasîṭ. 4. Baskı. Kahire: Mektebetü’Şurûku’d-Devliyyeh, 2004.
• Mukātil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen (öl. 150/767). Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî (öl. 261/875). Ṣaḥîḥu Müslim. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Özaydın, Abdülkerim ve Bozkurt, Nebi. “Harem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/132-135. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn (öl. 606/1210). Mefâtîḥu’l-ġayb. 20 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Revâiʿu’l-beyân tefsîru âyâti’l-aḥkâm mine’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü Menâhili’l-ʿİrfân, 1981.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (öl.483/1090). el-Mebsûṭ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Sönmez, Zekiye. “Kur'an, Tefsirler ve Hadisler Açısından Mekânın Mahremiyeti ve Selamla İlişkisi”. Din, Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu II. ed. Yavuz Ünal vd. Samsun: Ordu Üniversitesi Yayınları, 2016, 460-484.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn (öl. 911/1505). Lübâbü’n-nuḳūl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrût: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 2002. Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali (öl.476/1084). el-Müheẕẕeb. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2003.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (öl. 310/923). Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l -Ḳurʾân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1420/2000.
• Taneri, Gökhan. “Müstehcenlik Suçu”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 561-624. 13/1. (2018), 561-624.
• (TDK), Türk Dil Kurumu. “Online Sözlük”. Erişim 15 Mart 2022. https://sozluk.gov.tr.
• Tarhan, Nevzat. Kadın Psikolojisi. İstanbul: Nesil Yayınları, 2008.
• Yeniçeri, Celal. Hz. Peygamber’in Giyim Kuşamı ve Mutfağı. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî (öl. 538/1144). el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife, 2009.