Media, Religion and Religiosity in the Digital Age: Compilation

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 979 - 1017, 30.12.2024

Gülreyhan Şutanrıkulu

https://doi.org/10.46353/k7auifd.1518606

Öz

The rapidly advancing technologies of the digital age and the widespread use of the internet have significantly affected the perception of religion and belief, as in many aspects of society. Traditional religious practices and belief systems have gained a new dimension thanks to digital media channels, and the expression and dissemination of beliefs have changed in a way never seen before. This study aims to examine the effects of digital media on religion, changes in the definition and practices of religiosity, and the religious communities and practices developing in this new environment from a sociological perspective. Digital media has the capacity to influence both individual and social aspects of religion. People can access religious information more quickly through online platforms, compare different perspectives, and share their beliefs with a wide audience. This situation has necessitated religious authorities and organizations to reshape their functions and the methods of managing and distributing religious knowledge. While traditional religious organizations use the internet and social media to reach and interact with their followers, new generation religious movements and personal religious interpretations have also had the opportunity to reach large audiences through these platforms. With the digital era, religiosity has become a universal phenomenon, overcoming geographical limitations and cultural barriers. Virtual prayers, digital religious communities and religious sharing on social media demonstrate the diversity and flexibility of the modern understanding of religion. However, this change brought about by digitalization has also given rise to new discussions such as questioning religious authority and bringing individual belief to the fore.
The subject of “Media, Religion and Piety in the Digital Age” is a very broad and dynamic subject with many subheadings. Although many studies have been done on this subject, the rapid change of digitalization and media necessitates current studies. Due to the depth of the topics, existing publications are related to limited subheadings, giving way to a study containing more subheadings. In this study, the subject of "Media, Religion and Piety in the Digital Age" is discussed under various subheadings. For this purpose, "Google Akademik" based article scanning was conducted using keywords. The 100 articles found are divided into the following sub-topics according to their subject and content: 1) Pre-Digital Revolution and Digital Revolution, 2) Internet, Social Media, 3) Digitalization, Modernity and Religion, 4) Effects of Digitalization on Society, 6) Digital Communication and Digital Religion, 7) Digitalization and Religious Practices, 8) Digital transformation and religion values, 9) Mobile Applications, Youth and Pilgrims, 10) Religion in the Pandemic Period, 11) Positive and Negative Aspects of Social Media Use.
The conclusions obtained from the examination of the scanned sources are as follows: (1) The internet and media have a great impact on its users. It provides the opportunity for institutions, organizations, groups and individuals to share their religious understanding and practices freely and relatively unlimitedly in an environment that has no time or space limitations and has a participatory feature. (2) The Internet and the media strengthen religious practices by creating and disseminating religious communities. It provides the user with the freedom to dominate the shared content. It plays a role in reinforcing the bonds of religious communities. Thus, it functions as a religious transformer (3) The internet and the media provide a great opportunity to convey religious messages to other people, members of religious organizations and non-members. (4) the internet and the media provide new possibilities for forms of experience such as religious or spiritual devotion, abstinence, withdrawal, unity and community. (5) The Internet and media provide the opportunity for virtual-spirituality or religious practice. (6) The Internet and religious media are an environment where products, programs and services with religious content circulate freely, thus creating a common religious culture. (7) The media and the Internet protect children against other harmful factors by keeping them in the religious sphere. (8) The Internet plays an active role in pilgrimage organizations and communications between pilgrims.
As a result, the digital era has raised new questions and research areas in sociological studies on religion and religiosity. The effects of the media on religion, modern interpretations of traditional beliefs, and the relationship of digital platforms with religion are among the issues meticulously examined by today's sociology. The effects of this transformation process on the religious identities of individuals and the general religious structure of the society stand out as an important area worth researching in the future.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Internet, Religious Media, Religious Conversion, Religious Practices and Values

DİJİTAL ÇAĞDA MEDYA, DİN VE DİNDARLIK: DERLEME

Öz

Dijital çağın hızla ilerleyen teknolojileri ve yayılan internet kullanımı, toplumun birçok yönünde olduğu gibi din ve inanç algısını da önemli ölçüde etkilemiştir. Geleneksel dini uygulamalar ve inanç sistemleri, dijital medya kanalları sayesinde yeni bir boyut elde etmiş, inançların ifadesi ve yayılması daha önce hiç görülmemiş bir şekilde değişime uğramıştır. Bu çalışma, dijital medyanın din üzerindeki etkilerini, dindarlığın tanımı ve uygulamalarındaki değişimleri ve bu yeni ortamda gelişen dini topluluklar ile pratikleri sosyolojik bir bakış açısıyla incelemeyi hedeflemektedir. Dijital medya, dinin hem bireysel hem de toplumsal yönlerini etkileme kapasitesine sahiptir. İnsanlar, çevrimiçi platformlardan dini bilgilere daha çabuk ulaşabilir, farklı bakış açılarını karşılaştırabilir ve inançlarını geniş bir kitleyle paylaşabilir. Bu durum, dini otoritelerin ve kuruluşların işlevlerini, dini bilgiyi yönetme ve dağıtma yöntemlerini yeniden şekillendirmelerini zorunlu kılmıştır. Geleneksel dini kuruluşlar, takipçilerine ulaşmak ve etkileşim sağlamak amacıyla interneti ve sosyal medyayı kullanırken, yeni nesil dini hareketler ve kişisel dini yorumlar da bu platformlar aracılığıyla geniş kitlelere ulaşma fırsatı yakalamıştır. Dijital dönemle birlikte dindarlık, coğrafi sınırlamalar ve kültürel engelleri aşarak evrensel bir olgu haline dönüşmüştür. Sanal ibadetler, dijital dini topluluklar ve sosyal medya üzerinden yapılan dini paylaşımlar, modern din anlayışının çeşitliliğini ve esnekliğini sergilemektedir. Ancak dijitalleşmenin meydana getirdiği bu değişim, dini otoritenin sorgulanması ve bireysel inancın ön plana çıkması gibi yeni tartışmaları da doğurmuştur.
“Dijital Çağda Medya, Din ve Dindarlık” konusu” çok geniş, pek çok alt başlıklı ve dinamik bir konu olmaktadır. Bu konuda yüksek sayıda çalışma yapılmış olmasına rağmen, dijitalleşmenin ve medyanın hızlı değişimi güncel çalışmalar yapılmasını gerekli kılmaktadır. Konuların derinliği nedeniyle mevcut yayınların sınırlı alt konularla ilgili olması da daha çok alt başlıklı bir çalışmaya yol vermektedir. Bu çalışmada da “Dijital Çağda Medya, Din ve Dindarlık” konusu çeşitli alt başlıklar altında ele alınmıştır. Bu amaçla anahtar kelimeler kullanılarak “Google Akademik” tabanlı makale taraması yapılmıştır. Bulunan 100 makale konu ve içeriklerine göre şu alt konulara ayrıştırılmıştır:
1) Dijital Devrim Öncesi ve Dijital Devrim, 2) İnternet, Sosyal Medya, 3) Dijitalleşme, Modernite ve Din, 4) Dijitalleşmenin Topluma Etkileri, 5) Dijital İletişim ve Dijital Din, 6) Dijitalleşme ve Dini Pratikler, 7) Dijital dönüşüm ve dini değerler, 8) Mobil Uygulamalar, Gençlik ve Hacılar, 9) Pandemi Dönemin de Din, 11) Sosyal Medya Kullanımının Olumlu ve Olumsuz Yanları.
Taranan kaynakların incelenmesinden elde edilen sonuçlar şunlardır: 1) İnternet ve medya kullanıcıları üzerinde büyük etkiye sahiptir. Zaman ve mekân sınırlamalarının olmaması, bağlantıların dağılmış bir şekilde saklanması, kurumlar, kuruluşlar, gruplar ve bireyler tarafından din anlayışlarını ve kayıtlarını özgürce ve sınırsızca paylaşılabilecekleri imkânı sağlamaktadır. (2) Internet ve medya dini toplulukları oluşturarak ve yaygınlaştırarak dini pratikleri güçlendirir. Kullanıcıya paylaşılan içerik üzerinde hâkim olma özgürlüğünü sağlar. Dini toplulukların bağlarını pekiştirici rol oynar. Böylece dini dönüştürücü işlev görür. (3) Dini mesajları başka insanlara, dini örgütlerin üyelerine ve üye olmayanlara ulaştırma açısından internet ve medya çok büyük bir imkân sağlar. (4) İnternet ve medya, adanma, zevkten uzaklaşma, çekilme, birlik ve cemaat gibi deneyim biçimleri için yeni seçenekler dini veya manevi açıdan sunar. (5) İnternet ve medya, sanal-maneviyat veya dini pratik imkânı sağlar. (6) İnternet ve dini medya, dini içerikli ürün, program ve hizmetlerin serbestçe dolaştığı bir ortam olmakta ve bu yolla ortak dini kültür oluşturmaktadır. (7) Medya ve İnternet çocukları din çerçevesinde tutarak diğer zararlı etkenlere karşı korur. (8) İnternet hac organizasyonlarında ve hacılar arası iletişimlerde etkin rol oynar.
Sonuç olarak, dijital dönem, din ve dindarlık konusundaki sosyolojik çalışmalarda yeni sorular ve araştırma alanları ortaya çıkarmıştır. Medyanın din üzerindeki tesirleri, geleneksel inançların modern yorumları ve dijital platformların dinle olan ilişkisi, günümüz sosyolojisi tarafından titizlikle incelenen meseleler arasındadır. Bu dönüşüm sürecinin bireylerin dini kimlikleri ve toplumun genel dini yapısı üzerindeki etkileri, gelecekte araştırılmaya değer önemli bir alan olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, İnternet, Dini Medya, Dini Dönüşüm, Dini Pratikler ve Değerler

Kaynakça

• Aduragba, Olanrewaju Tahir vd. “Religion and Spirituality on Social Media in the Aftermath of the Global Pandemic”. 5704-5713. IEEE International Conference on Big Data (BigData)., 2023. https://doi.org/DOI:10.48550/arXiv.2212.11121
• Åhman, Henrik- Thoren, Claes. “When Facebook Becomes Faithbook: Exploring Religious Communication in a Social Media Context”. Social Media + Society 7/3 (2021), 1-12. https://doi.org/DOI:10.1177/20563051211041644
• Akgül, Mehmet. “Dijitalleşme ve Din”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 17/2 (2017), 191-207.
• Akram, Muhammad- Nasar, Asim. “Systematic Review of Radicalization through Social Media”. Ege Academic Review 23/2 (2023), 279-296. https://doi.org/10.21121/eab.1166627
• Altawil, Abdulaziz. Digitalizing Religion in the Age of COVID-19: A Uses and Gratifications Perspective, Dissertation Syracuse University December. Syracuse Üniversitesi, Doktora Tezi, 2022.
• Al-Zaman, Md. Sayeed. “Religious Communication in Digital Public Sphere”. Jurnal Penelitian 17/1 (2020), 29-42. https://doi.org/DOI:10.28918/jupe.v17i1.2450
• Aslan, Esra vd. (ed.). “Dijitalleşme Değerler ve Din Sempozyumu”. Daiyarbakır: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları No: 51, 2021.
• Aunul S. ve Handoko D. “Digital religion: How digital immigrants access religious content during pandemic”. Islamic Communication Journal 7/1 (2022). https://doi.org/10.21580/icj.2022.7.1.10088
• Battista, Daniele. “The Digital as Sacred Space: Exploring the Online Religious Dimension”. Academicus International Scientific Journal. 29 (2024), 21-37. https://doi.org/DOI:10.7336/academicus.2024.29.02
• Berk, Selver- Çetin, Beyzade Nadir. “Dijital Çağda Dini Ritüel Algısının Dönüşümü”. Sosyolojik Bağlam Dergisi 4/3 (2023), 248-272. https://doi.org/10.52108/2757-5942.4.3.3
• Bernice, Mart’in. “Religions of Modernity: Relocating the Sacred to the Self and the Digital.” Journal of Contemporary Religion 28/2 (2013), 309-311. https://doi.org/10.1080/ Mart’in, B. (2013).
• Bezáková, Z. “Onlıne And Offlıne Communıtıes Communıcatıon As Part Of Relıgıous Lıvıng”. European Journal of Science and Theology 16/2 (Nisan 2020), 95-102.
• Bingaman, Kirk A. “Religion in the Digital Age: An Irreversible Process Religions”. Religions 14/1 (2023), 108. https://doi.org/10.3390/rel14010108
• Bodur, Hüsnü- Korkmaz, Sezai. “İlahiyat Öğrencilerinde Sosyal Medya Kullanımı ve Dindarlık İlişkisi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2017), 329-351.
• Campbell, Haidi. “Understanding the Relationship between Religion Online and Offline in a Networked Society”. Journal of the American Academy of Religion 80/1 (2012), 64-93. https://doi.org/DOI:10.2307/41348770
• Campbell Heidi. “Religion and the Internet”. Communication Resaerch Trends Volume 25 (2006) No. 1, 1-43, 2006.
• Campbell, Heidi. “Religion and the Internet”. Journal of computer-mediated communication 12/3 (2017), 1043-1062.
• Campbell, Heidi А. Digital Religion: Understanding Religious Practice in New Media Worlds. London: Routledge, 2013.
• Catalá, Raquel Martínez. “Christian Values in the Digital Society. Initiatives Seeking Communion Between the Digital Age and Religion”. Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie 15/1 (2022), 163-172. https://doi.org/10.32084/tkp.4463
• Cheong, Pauline Hope. “Religion and the Internet”: Religion and the Internet: Understanding digital religion, social media and culture. 1215-1236. An Encyclopedia of Traditions, Diversity and Popular Expressions: Religion and American Cultures: An Encyclopedia of Traditions, Diversity and Popular Expressions, Santa Barbara, 2014.
• Chernova, E. N. “Digitalization of religion: İslam”. Humanitarian bulletins of the TSPU named after. LN Tolstoy, (4 (40)), 70-82., 2021.
• Chesnova, E. N. “Digitalization of religion: Islam”. Islam. Humanitarian Bulletins of the TSPU Named After. 4/40 (2021), 70-82.
• Chukwuma, Okechukwu. “An Exploratory Analysıs Of Relıgıous Communıcatıon And Practıces In The Eraof Dıgıtal Communıcatıon Platforms”. International Journal of Information Technology Insights & Transformations 2/1 (2018), 8-21.
• Çuhadar, Mustafa. “Postmodernizm, Dijitalleşme ve Hibrit Dindarlık”. Tevilat Selçuk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/1 (2021), 67-88. https://doi.org/DOI:10.53352/tevilat.994404
• Demir, İsmail. “Dijitalleşen Dünyada Din Eğitiminin Yeri”. The Journal of Academic Social Science Studies 15/90 (2022), 207-216. https://doi.org/DOI: 10.29228/JASSS.62357
• Dmitrieva, Elena. “Religion in Russia in the Age of Digitalization (On the Example of Orthodoxy and Islam).” Russia and the Muslim World 2 (2023), 129-136. https://doi.org/DOI: 10.31249/rimm/2023.02.10
• Dobrovie-Sorin; Garmen- GIURGEA, Lon. “Majority quantification and quantity superlatives: A crosslinguistic analysis of most.” Oxford University Press 77 (2021).
• Dossi, Francesca vd. “Association Between Religiosity or Spirituality and Internet Addiction: A Systematic Review.” A systematic review. Front. Public Health, 1-16.
• Ehlebracht, Mark. Exploring the Impact of Social Media on the Religious and Spiritual Beliefs of Emerging Adults. College: Mart’in Luther University, Doktora Tezi, 2022.
• Ergin, Yunus. “Framing the Study of Digital Religion: Waves of Academic Research, Theoretical Approaches and Themes”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 6/2 (2023), 137-166. https://doi.org/DOI:10.47951/mediad.1363608
• Evolvi, Giulia. “Religion and the Internet: Digital Religion, (Hyper)Mediated Spaces, and Materiality”. Z Religion Ges Polit 6/2 (2022), 9-25. https://doi.org/DOI:10.1007/s41682-021-00087-9
• Fedorova, Marina- Rotanova, Mira. “Communication Strategies of Professional Communication of Religious Organizations in Modern Digital Society”. Communication Strategies in Digital Society Workshop (ComSDS), 18-21.
• Foltz, Franz- Foltz, Frederick. “Religion on the Internet: Community and Virtual Existence”. Bulletin of Science, Technology & Society 23/4 (2023), 321-330. https://doi.org/DOI:10.1177/0270467603256085
• Fomina, M. N.- Emich, N. A. “Fomina, M. N.- Emich, N. A. ‘Digitalization of religious space: a philosophical view of the problem.’ News of Irkutsk State University. Series: Political science. Religious Studies, 43, 116-123., 2023. - Google’da Ara”. News of Irkutsk State University. Series: Political science. Religious Studies, 43 (2023), 116-123.
• Fomina, Marina. “Digitalization of Religious Space: A Philosophical View of the Problem”. Izvestiya Irkutsko Gosudarstvennogo Universiteta. Seriya Politologiya Religiovedeniye 43 (Haziran 2023), 116-123. https://doi.org/10.26516/2073-3380.2023.43.116
• Fröh, Johannes- Robinson, Matthew. “Digital Religious Communication and the Facilitation of Social Resilience, Part 1: Theoretical Model and Proposal”. Journal of Religious & Theological Information 23/5 (2023), 1-27. https://www.researchgate.net/publication/372631920_Digital_Religious_Communication_and_the_Facilitation_of_Social_Resilience_Part_1_Theoretical_Model_and_Proposal
• Gezginci, Gamze- Işıklı, Şevki. “Dindar Facebook Etkisi: Türk Kullanıcılar Üzerine Bir Analiz”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 1/1 (2018), 111-133.
• Giannelia, Tanya. “Digital Religion: How Religious Organizations Derive Value from Technological Innovations”. India, 2020.
• Gökbayrak, Hilal- Işıklı, Şevki. “Dijital Din Teorisi: Dijital Din, Geleneksel Dine Karşı”. Yapay Zeka, Transhümanizm ve Din. 105-145. Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara: Muhammed Özdemir, Editör, Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, ss.105-145, 2021.
• Gürsoy, Sema- Çoştu, Yakup. “Dijital Oyunlarda İslamofobik Unsurlar”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2022), 107-129. https://doi.org/10.34085/buifd.1096738
• Haberli, Mehmet. “Dinlerin İnternet Ortamındaki Temsili ve Dağılımı”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/1 (2013), 859-873.
• Hashmi, Umair Munir - Ab Rashid, Radzuwan. “The Representation of Islam Within Social Media: a Systematic Review”. Information, Communication & Society 24/13 (2021), 1962-1981. https://doi.org/10.1080/1369118X.2020.1847165
• Helland, Christopher. “Online Religion as Lived Religion: Methodological Issues in the Study of Religious Participation on the Internet”. Heidelberg Journal of Religions on the Internet 1/1 (2005), 1-16.
• Hocaoğlu, Neslihan. Dijital Dünyada Değişen Din Anlayışı. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Hoover, Stewart M. “Dijital Çağda Çocuk Medyası (ve Din): Zorluklar ve Koşullar”. Çocuk ve Medeniyet 6/12 (15 Aralık 2021), 197-206.
• İslam, Muhammed Tarık. “The Impact of Social Media on Muslim Society: FromIslamic Perspective.” International Journal of Social and Humanities Sciences 3/3 (2019), 95-114.
• İvanov, Andrey Valeryeviç. “Tsifrovaya Religiya”. İzvestiya Saratovskogo Universiteta 18/4 (2018), 377-381.
• Jang, Yujin- Ko, Bomin. “Online Safety For Children And Youth Under The 4Cs Framework—A Focus On Digital Policies in Australia, Canada, And The UK”. Children 10/8 (2023), 1-16. https://doi.org/DOI:10.3390/children10081415
• Kandemir, Sibel- Toprak, Hicret K. “Gençlerin Dini Referans Dünyası ve Dijital Medya”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 64/2 (30 Kasım 2023), 557-590. https://doi.org/10.33227/auifd.1320301
• Karaca, Mehmet. “İnternet Gençliği: Yeni Bir Gençlik Tiplemesi Denemesi”. Humanities Sciences 2/4 (01 Mayıs 2007), 419-136. https://doi.org/10.12739/10.12739
• Khabibullina, Z. R. “Practices of using digital technologies in the Muslim community (using the example of Hajj)”. Chelovek i Kultura [Man and Culture] 6 (2019), 54-58.
• Kirtiş, A. Kazım- Karahn, Filiz. “To Be Or Not To Be in Social Media Arena as the Most Cost-Efficient Marketing Strategy After the Global Recession”. Procedia Social and Behavioral Sciences 24/13 (2011), 260-268. https://doi.org/DOI:10.1016/j.sbspro.2011.09.083
• Knudsen, Gry Høngsmark. “Exploring the Mediatization of Organizational Communication By Religious Communities in Digital Media.” MedieKultur Journal of Media and Communication Research 35/66 (2019), 101-121. https://doi.org/DOI:10.7146/mediekultur.v35i66.106274
• Kowalczyk, Oliwia vd. “Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19”. Journal of religion and Health 59/6 (2020), 2671-2677. https://doi.org/10.1007/s10943-020-01088-3
• Lorea C.E, Mahadev N, Lang N ve Chen N. “Religion and the COVID-19 pandemic: mediating presence and distance”. Religion, 52 2 (2022), 177-198. https://doi.org/10.1080/0048721X.2022.2061701
• Luchen, Kseniya. “İnternet i Religioznıye Kommunikatsii v Rossii”. Internet-Jurnalistıka 1 (2008).
• McClure, Paul K. “Tinkering with Technology and Religion in the Digital Age: The Effects of Internet Use on Religious Belief, Behavior, and Belonging.” Journal for the Scientific Study of Religion 56/2 (2017), 481-497. https://doi.org/DOI:10.1111/jssr.12365
• Mitra, Barbara vd. “The Role of Religion, Spirituality and Social Media in the Journey of Eating Disorders: A Qualitative Exploration of Participants in the ‘TastelifeUK’ Eating Disorder Recovery Programme.” Journal of Religion and Health 62/6 (2023), 4451-4477. https://doi.org/DOI:10.1007/s10943-023-01861-0
• Mónika, Andok. “Trends in Online Religious Processes during the Coronavirus Pandemic in Hungary-Digital Media Use and Generational Differences”. Religions 12/10 (12 Ekim 2021), 808. https://doi.org/10.3390/rel12100808
• Morgan, David. “Religion and Media: A Critical Review of Recent Developments”. Critical Research on Religion 1/3 (2013), 347-356. https://doi.org/DOI:10.1177/2050303213506476
• Morrisson, Mark vd. “Modernism, Science and Technology”. A Journal forHistory, Philosophy, &SociologyofScienceIssue 5 (2017), 89-92.
• Muaremi, Amir- Bexheti, Agon. “Understanding Aspects of Pilgrimage Using Social Networks Derived From Smartphones”. Pervasive and Mobile Computing 15 (2014), 166-180. https://doi.org/DOI:10.1016/j.pmcj.2014.06.006
• Narmanlıoğlu, Haldun. “Tarikat ve Cemaatlerin Alternatif Medya Stratejileri”. Medya VE Din. ed. Mete Çamdereli. 165-203. İstanbul: Köprü Kitapları, 2014.
• Okumuş, Selman. “Dijitalleşme ve Dini Pratikler: Bir Literatür Taraması”. TAM Akademi Dergisi 2/1 (2023), 101-122. https://doi.org/10.58239/tamde.2023.03.006.x
• Panaitova, Pelageya- Solovyev, Artem. “Key Trends in the Transformation of Religious Consciousness in the Digital Society”. Online Journal of Communication and Media Technologies 9/4 (2019). https://doi.org/DOI:10.29333/ojcmt/6277
• Peters, Uchenna vd. “Meta for Faith -How Digital Technology is Reconfiguring Faith-Based Institutions”. ICIS 2021 Proceedings. 1. Austin, USA, 2021.
• Ragheb, Omar Walid. “Digital Transformation and Its Effects on The Value System in Islamic Societies.” NTU Journal for Administrative and Human Sciences (JAHS) 2/2 (2022), 196-212.
• Randolph, Kluver- Cheong, Pauline Hope. “Technological Modernization, the Internet, and Religion in Singapore.” Journal of Computer-Mediated Communication 12/3 (2007), 1122-1142. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00366.x
• Reyes, A. “Virtual Communities: Interaction, Identity and Authority in Digital Communication”. Text & Talk- An Interdisciplinary Journal of Language Discourse Communication Studies 39/1 (2018), 99-120. https://doi.org/DOI:10.1515/text-2018-2020
• Ridgway, M. “Modernism, science, and technology”. Textual Practice 32/10 (2018), 1778-1781.
• Thomas, J. vd. “Religious Practice and Wellbeing”. Cyberpsychology, Behavıor, And Socıal Networkıng 27/1 (2024), 57-63.
• Toron, Vinsensius Bawa vd. “Integration of Digitial Media in religious activities; Potentials and Challenges for Catholic Education”. Religió Jurnal Studi Agama-agama 13/2 (2023), 165-187. https://doi.org/DOI:10.15642/religio.v13i2.2481
• Tsuria, R., Yadlin-Segal, A. Digital Religion and Global Media: Flows, Communities, and Radicalizations. 157-175. In: Ward, S.J.A. (eds) Handbook of Global Media Ethics. Springer, Cham., 2021. https://doi.org/10.1007/978-3-319-32103-5_10
• Túlio de Sousa, Marco vd. “Media, Religion And Religiosity in the Digital Age”. Tropos. Comunicação, Sociedade e Cultura 10/1 (2021), 1-14.
• Türkkan, Zeynep. Kimliğin Oluşumunda ve Korunmasında Dinin Rolü. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Umut, Ruhan (ed.). “Dijital Çağda İnsan Kalmak”. DİJİTAL ÇAĞDA İNSAN KALMAK. İstanbul: KADEM Yayınları, 2020.
• Uzun, Ruhdan. “Protectıng Chıldren From Harmful Content In New Medıa: Aa Ethical Approach”. Etkileşim 1 (2018), 30-43. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2018.1.9
• Ünür, Ece- Duman, Didem Doğanyılmaz. “Sosyal Kimlik Olarak İslamın Soayal Meyaya Yansıması: Gerçek İslam”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/3 (2016), 37-61.
• Varsak, Osman. “Sosyal Medyanın Dinî Yaşantıya Etkileri: Bursa İl Merkezindeki Lise Öğrencileri Örneği”. Din ve Bilim- Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 5/1 (2022), 87-108. https://doi.org/10.47145/dinbil.1116438
• Yankın, Fahri Bilal. “Dijital Dönüşüm Sürecinde Çalışma Yaşamı”. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi 7/2 (2019), 1-38.
• Yazar, Ömer Faruk. İletişim ve Sosyal Medya Çağında Din Eğitiminin Dönüşüm ve Etkileri. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Yiğitoğlu, Mustafa. “Relıgıous Vırtual Lıvıng And Metaverse On The Real World”. Afro Eurasian Studies 10/1 (2021), 5-14.
• Yorulmaz, Bilal. “Dijital Oyunlarda Müslüman Temsili”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 1/2 (2018), 275-286.
• Yuldashev, M.J. vd. “The Attitude of Representatives of the Main Religious Movements Towards the Digitalization of Religion”. Vestnik Universiteta 11 (2022), 214-221. https://doi.org/10.26425/1816-4277-2022-11-214-221