THE EXPERIENCE OF TEACHING ARABIC AS A FOREIGN LANGUAGE: THE CASE OF INDONESIA

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 349 - 380, 30.06.2025

Ramazan Kılıç

https://doi.org/10.46353/k7auifd.1635306

Öz

The Arabic language is spoken by millions of people around the world and is a language in which the basic sources of the Islamic religion are written. Arabic is learned as a foreign language for cultural, academic and religious reasons. There is a strong memory accumulated in Turkey regarding the teaching of Arabic. Arabic, which has continued to exist in the curriculum for centuries starting from the madrasah system, continues to be taught in the formal context in different levels and programs within the Ministry of National Education, the Presidency of Religious Affairs and the Council of Higher Education. Educational activities carried out in Turkey have been criticized in some aspects. In the teaching of the Arabic language in Turkey, students, educators or the education system are generally criticized. On the other hand, it is also stated that the Arabic language is a difficult language to learn and therefore poses a special difficulty compared to other languages. Apart from Turkey, there are many countries that include Arabic as a foreign language in their education curriculum. The most striking of these is Indonesia with a population of 275 million. Indonesia, which is the most populous country in the world among Muslim countries in terms of population, today carries out the teaching of the Arabic language at a formal level at various levels of education. This study will examine the formal education activities carried out in Indonesia for teaching the Arabic language. Formal education includes the teacher, student and educational materials as a process. The increasing use of electronic devices, which is closely tied to technological advancements, brings significant conveniences. However, it is also clear that the need for written resources has not disappeared. This is because digitalization encompasses many features beyond education. Written resources, which do not include any features that would hinder the learning process, stand out in long-term activities like language learning. Written materials represent language learning activities in two aspects. The first is the input that will be taught to the target audience. The second is how the inputs are conveyed to the target audience under the guidance of methods and techniques. In this regard, it has been deemed appropriate to focus on the books used in Arabic language teaching in Indonesia for research. In addition to these, the most important issues to be addressed are the levels at which the Arabic language is taught, the status of the lesson hours in the curriculum, the ratio of basic language skills and the content of the books taught. In the textbooks, it has been observed that fundamental grammar topics necessary for sentence construction have been selected and examined under separate headings. The inclusion of a recommendatory view on not reading the irab symbols—one of the core grammar topics of Arabic—is particularly noteworthy. Themes in dialogues and reading passages related to reading skills reflect the cultural aspects of Indonesia. Beyond the texts, visuals with cultural nuances are frequently utilized in vocabulary and some exercises, which is valuable for activating visual memory. Additionally, it is noted that independent sections on vocabulary are placed at the beginning of each unit, accompanied by numerous exercises for reinforcement. Data on the statistics of exercises based on core skills and the variety of exercises are presented in tables using a descriptive statistical method. It is hoped that the results obtained will be beneficial for Arabic language teaching in Turkey. This study includes practices in which the Arabic language is taught formally. Documentary technique was used in data collection; qualitative research methods were used in data analysis. In addition, comparative method was used in the information to be given about the education systems of Turkey and Indonesia.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric , Indonesia , Language Teaching , Learning Strategies , Material Design

YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİM TECRÜBESİ: ENDONEZYA ÖRNEĞİ

Öz

Arapça dünya üzerinde milyonlarca insan tarafından konuşulan ve İslam dininin temel kaynaklarının yazılı olduğu bir dildir. Kültürel, akademik ve dini sebeplerden ötürü Arapça pek çok insan tarafından yabancı dil olarak öğrenilmektedir. Türkiye, geçmişten günümüze Arapça eğitimine dair güçlü hafızaya sahip bir ülkedir. Medrese sisteminden başlayarak yüzyıllar boyunca müfredat içerisinde yer alan Arapçanın günümüzde de Millî Eğitim Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Yüksek Öğretim Kurulu bünyesindeki farklı kademe ve programlarda örgün olarak öğretimine devam edilmektedir. Genel anlamda Türkiye, yabancı dil öğretimi konusunda ciddi tartışmaların yaşandığı bir ülke olmuştur. Aynı durum yabancı bir dil olan Arapçanın öğretimi için de geçerlidir. Eleştirilerin odak noktasında genellikle öğrenciler, eğitimciler veya eğitim sistemi yer almaktadır. Arap dilinin öğrenilmesi zor bir dil olduğu, bu yönüyle diğer dillerden ayrıldığı söylenebilir. Her öğrenmenin kendi içinde bazı zorlukları barındırdığı şüphesizdir. Eğitim, bilgiye nasıl yaklaşılması gerektiğiyle ilgilenen bir alandır ve bu sebeple her bir tecrübe başarılı olduğu yönleriyle başkaları için örnek teşkil edecektir. Türkiye dışında Arapçayı örgün olarak eğitim müfredatında bulunduran ve bu alanda öğretim faaliyetleri yürüten pek çok ülke mevcuttur. Bunlar arasında 275 milyonluk nüfusuyla en dikkat çekeni Endonezya'dır. En çok Müslüman nüfusa sahip Endonezya’da çeşitli kademelerde Arapça eğitimi verilmektedir. Bu çalışma Endonezya'daki Arapça öğretim faaliyetleri hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda betimsel analiz yöntemi kullanılarak ülkede okutulan iki ders kitabı incelemeye alınmıştır. Örgün eğitim, süreç olarak içerisinde öğretici, öğrenci ve eğitim materyallerini barındırır. Yazılı materyaller öğrenme faaliyetlerinde en yaygın kullanım ağına sahip araçlardır. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak kullanımı giderek artan elektronik cihazlar, beraberinde her ne kadar ciddi kolaylıklar sağlamış olsa da yazılı kaynaklara duyulan ihtiyacın ortada kalmadığı yadsınamaz. Zira dijitalleşme, eğitim dışında içerisinde pek çok özelliği barındırmaktadır. Öğrenme dışında ve öğrenme faaliyetine ket vuracak herhangi bir özelliği bulundurmayan yazılı kaynaklar ise dil öğrenmek gibi uzun soluklu faaliyetlerde öne çıkmaktadır. Yazılı materyaller dil öğrenme faaliyetlerini iki açıdan temsil etmektedir. Bunlardan ilki, hedef kitleye öğretilecek girdilerdir. İkincisi ise girdilerin hangi yöntem ve teknikler ışığında hedef kitleye aktarıldığıdır. Bu bakımdan Endonezya’da yürütülen Arapça öğretimini anlama noktasında okutulan kitapların araştırmaya konu olması uygun görülmüştür. Farklı iki kademeyi temsil etmeleri bakımından ortaöğretim ve liseye dair birer adet kitap örneklem olarak seçilmiştir. Arap dilinin hangi kademelerde öğretildiği, ders saatlerinin müfredat içindeki ağırlığı, temel dil becerilerinin oranı, okutulan kitapların içerikleri çalışmanın odaklandığı dikkat çekilen temel hususlardandır. Araştırma sonucu ders kitaplarında cümle kurgusunu sağlayacak temel gramer konularının seçilerek ayrı başlıklar altında ele alındığı görülmüştür. Arapçanın temel gramer konularından birisi olan irab sembollerinin okunmaması gerektiği görüşü oldukça dikkat çekicidir. Okuma becerisine dair diyalog ve okuma parçalarındaki temalar Endonezya’nın kültürel yönünü yansıtır vaziyettedir. Metinler dışında kelime bilgisi ve bazı alıştırmalarda da kültüre ait görsellerden sıklıkla faydalanılması, görsel hafızanın aktif kullanımı için değerlidir. Kitapta kelime bilgisine özel bir önem gösterildiği anlaşılmaktadır. Ünite başlarında kelime bilgisine dair müstakil başlıklar açılmış, pekiştirmek amacıyla pek çok alıştırmaya ver verildiği görülmüştür. Yoğun şekilde yer alan alıştırmalar, betimsel istatistik yöntemiyle temel dil becerisi merkezli; yoğunluk ve çeşitlilik açısından incelenip tablolar halinde sunulmuştur. Çalışmanın evreni Arap dilinin örgün biçimde öğretildiği uygulamaları kapsamaktadır. Veri toplamada doküman tekniğinden; verileri çözümlemede ise nitel araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Ayrıca Türkiye ve Endonezya’nın eğitim sistemine dair verilecek bilgilerde karşılaştırmalı yöntem kullanılmıştır. Karşılaştırmalı yöntemde en az iki örneklem gerekmektedir. Bu çalışmada Türkiye’deki Arapça öğretimine dair bazı mülahazalar sunulmakla birlikte temelde Endonezya yer almaktadır. Araştırmanın, alanda gerçekleştirilecek karşılaştırmalı dil çalışmalarına ve Türkiye’deki Arap dili öğretimine fayda sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati , Endonezya , Dil Öğretimi , Öğrenme Stratejileri , Materyal Tasarımı

Kaynakça

• Adıgüzel, Sani. “Yabancılara Türkçe Öğretimi ve Gramer-Tercüme Metodu”, Bilig 16 (Kış 2001), 25-43.
• alDyab, Ahmed. el-Meşâkilül elletî Tevâcehe’l-Etrâk Fî Ta‘lîmi’l-Lugati’l-Arabiyyeti ve’l-Mukterahât. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksel Lisans Tezi, 2012.
• al-Attas, Syed Muhammad Naquıb. “Endonezya / 2. Bölüm: Tarih”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/194-197. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Cendani, Ayudya Arum. Endoneyza Dili. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Lisans Tezi, 2020.
• Erinç, Sırrı. “Endonezya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/192-194. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Göçen, Gökçen – Okur, Alpaslan. “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi: Ne Kadar Öğreteceğiz?”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/3 (Eylül 2018), 2180-2203.
• Göksoy, İsmail Hakkı. “Endonezya’da Din Eğitimi Kurumları ve Tarihi Gelişimleri”, Dini Araştırmalar, 5/15 (Ocak-Nisan 2003), 37-64.
• Göksoy, İsmail Hakkı. “Endonezya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/197-203. İstanbul: TDV Yayınları, 1995, 11/198.
• Tuncer, Eyyüp. “Klasik Malayca Tefsir Çalışmalarında Arapçadan Ödünç Alınan Kelimelerin Kullanım Biçimi”, Dilbilim ve Karşılaştırmalı Edebiyat, ed. Ahmet Kırkan - Yunus Cengiz. 116-150. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2023.
• Haj Mohammad, Majed. Arap Dili Öğretiminde Karşılaşılan Dilsel Zorluklar - Yüzüncü Yıl ve Hakkari Üniversitesi İlahiyat Fakülteleri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma-. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Harisca, Rodhy – Muslim, Ahmad Bukhari – Shariif, Abdulahi Hussein Moalim. “Arabic Teaching Curriculum for Indonesian General Educational Stages in the Society Era 5.0”, Jurnal Al Bayan Jurnal Jurusan Pendidikan Bahasa Arab 15/1 (2023), 100-117. http://dx.doi.org/10.24042/albayan.v15i1.11101
• el-Himyerî, Neşvân. Şemsü’l-‘ulûm. thk. Hüseyin b. Abdullah el-Amrî – Mutahher b. Ali – Yusuf Muhammed Abdullah. 11 Cilt. Dimeşk: Dârü’l-Fikr, 1999.
• Hussain, Sajjad – Khan, Haji Karim. “The Role of Images in the Teaching and Learning of English: Practices, Issues, and Possibilities”, Pakistan Languages and Humanities Review 6/4 (Ekim-Aralık 2022), 338-348.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. et-Takrîb li-haddi’l-mantık ve’l-medhal ileyhi bi elfâzi’l-âmiyyeti ve’l-emsileti’l-fıkhiyyeti. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayâti, 1900.
• Jalal, Sururi Abdul. Pelajaran Bahasa Arab Untuk SMA Kelas XII Bahasa. Cakarta: Kementerian Pendidikan Nasional, 2011.
• Karatay, Halit. Okuma Eğitimi Kuram ve Uygulama. Ankara: Pegem Akademi, 2. Basım, 2014.
• Kılıç, Ramazan. “Pedagojik Bakımdan Arapça Okuma Dil Becerisinde Materyal Tasarımı”. Artuklu Akademi 6/1 (2019), 35-65.
• Memiş, Muhammet Raşit – Erdem, Mehmet Dursun. “Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılan Yöntemler, Kullanım Özellikleri ve Eleştiriler”, Turkish Studies 8/9 (Yaz 2013) 297-318.
• Saydı, Tilda Navaro. Yabancı Dil Öğrenmede Başarı Şifreleri: Öğrenme Stratejileri. İstanbul: Bileşim Yayınları, 2007.
• Sodik, Syamsul – Alindah, Lutfiyah. “The Hidden Indonesian Language Literacy Curriculum In Arabic Language Textbooks For Islamic Junior High School”, Ijaz Arabi Journal of Arabic Learning 7/1 (Şubat 2024), 388-389. https://doi.org/10.18860/ijazarabi.v7i1.25049
• Tüfekçioğlu, Burak. “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Kelime Öğretimi”. ed. Faruk Yıldırım – Burak Tüfekçioğlu, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretilmesi Kuramlar - Yöntemler – Beceriler - Uygulamalar. 267-287. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Polat, Hüseyin. “Öğretmen Adaylarının 2-8 sınıflardaki Arapça Ders Kitaplarına İlişkin Görüşleri”, Journal of Human Sciences, 16/4 (2019), 938-950.
• Unesco, United Nations Educational Scientific and Cultural Organization. “Unevoc”, Erişim 20 Ekim 2024. https://unevoc.unesco.org/home/Dynamic+TVET+Country+Profiles/country=IDN
• Yıldız, Musa – Çilek, Ersin. “Arapça Konuşma Öğretiminde Öğrenci Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 40/1 (2020), 159-181.