Elimination of Violence Against Women: A Discourse Analysis of the Movie Bergen

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 321 - 366, 27.12.2023

Ayşe Kaya Göktepe

https://doi.org/10.21798/kadem.2023.138

Öz

Arabesque music and cinema have a strong connection. Contemporary films about the biography of arabesque singers primarily emphasize themes such as the struggle against violence, rather than delving into their authentic identities. This study seeks to examine the process of constructing a neo-arabesque identity through discourse. This identity has emerged as a result of the changes that arabesque identity has experienced over time, particularly in the context of addressing and preventing violence against women. Digital ethnography research design is used to analyze 112 posts from the official Instagram account of Bergen Movie. The critical discourse method developed by Teun van Dijk is used for the analysis. Based on the findings, it can be said that the film pushed the limits of Bergen's arabesque vocal artist persona. The neoarabesque identity, detached from the audience's preferences for arabesque songs, superseded the arabesque identity constructed around the discourse of women in distress. However, in the current context, the concept of a successful woman who perseveres despite adversity has assumed a more assertive and dynamic role. Neo-Bergen, reconstructed to align with contemporary requirements, now stands as a representation of the fight against violence targeting women, in contrast to the portrayal of women as victims in traditional arabesque song motives.

Anahtar Kelimeler

identity, violence against women, arabesque, discursive psychology

Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele: Bergen Filmi Söylem Çalışması

Öz

Arabesk müziğin sinema ile olan yakın ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda, arabesk şarkıcıların hayatını konu alan yakın dönem filmlerinde bu şarkıcıların gerçek kimliğinden ziyade şiddetle mücadele gibi farklı konulardaki söylemler üzerinden yeniden nasıl inşa edildiği ilgi çekmektedir. Bu araştırmanın amacı, arabesk kimliğin zaman içinde uğradığı değişime bağlı ortaya çıkan neoarabesk kimliğin söylem aracılığıyla inşa sürecini kadına şiddetle mücadele bağlamında araştırmaktır. Dijital etnografi araştırma deseninde kurgulanan bu çalışmada, Bergen filmi resmî Instagram hesabında yer alan 112 adet içerik Teun van Dijk’in eleştirel söylem metoduyla incelenmiştir. Araştırmada elde edilen bu bulgular ilgili literatür araştırmaları çerçevesinde tartışılmıştır. Bu araştırmanın sonuçlarına göre film, Bergen’in arabesk ses sanatçısı kimliğinin sınırlarını genişletmiş ve dinleyicilerin arabesk şarkı sevip sevmeme durumundan bağımsızlaşan neoarabesk kimlik, acıların kadını söylemiyle inşa edilen arabesk kimliğin yerine geçerek acılara rağmen başarılı kadın söylemiyle mücadeleci, aktif bir role bürünmüştür. Günümüz ihtiyaçlarına göre değişen neoBergen, arabesk şarkı temalarında yer alan kurban figürünün aksine kadına yönelik şiddetle mücadelenin sembolü olarak yeniden inşa edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kimlik, kadına şiddet, arabesk, söylemsel psikoloji

Kaynakça

• Altar-Yavuz, O. (2020). Sinema filmlerinin tanıtımında bir halkla ilişkiler aracı olarak Instagram’ın kullanılması: Müslüm filmi örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(2), 1262-1292.
• Angı, Ç. E. (2013). Müzik kavramı ve Türkiye’de dinlenen bazı müzik türleri. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2(10), 59-81.
• Avcı, F. & Güdekli, İ. A. (2018). Toplumsal cinsiyet ve medya ilişkisi: yazılı basında kadına şiddet ve kadın cinayetleri haberleri üzerine bir analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 475-506.
• Ayas, O. G. (2019). Türk oryantalizminin arabesk tartışmalarına etkisi: kendini şarklılaştırma, garbiyatçı fantezi ve arabesk müzik. Rast Müzikoloji Dergisi, 7(2), 2091-2121.
• Bayburtlu, A. S., Yılmaz, D. U. & Kal, F. K. (2021). Türkü sözlerinde şiddet çağrıştıran ifadeler: İç Anadolu Bölgesi örneği. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 475- 488.
• Beaulieu, A. (2004). Mediating ethnography: objectivity and the making of ethnographies of the internet. Social Epistemology, 18(2-3), 139-163.
• Beşiroğlu, Ş. (2003). Popülerleşme sürecinde bir bestekar Saadettin Kaynak. Popüler Müzik Araştırmaları Derneği Dergisi, 1, 105-113.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye'de kadınlık. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(33), 108-114.
• Bourdieu, P. (1984). Introduction. Distinction: A Social Critique of the İçinde Judgement of Taste (pp. 1-7). Harvard University Press.
• Bozkurt, S. S. (2018). Ortaokul öğrencilerinin duygu durumlarına göre dinledikleri müzik türlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Bükecik, E. & Özkan, B. (2018). Kadına yönelik şiddet: toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kadın sağlığına etkisi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 33-37.
• Büyükduman, B. (2020). Demokrat Parti döneminde uygulanan kültür politikalarının Türk makam müziğine yansımaları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Can, Y. (2013). Kadına yönelik şiddetin toplumsal cinsiyet temelleri: Niğde örneği. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 5(1), 203-216.
• Cebeci, G., & Esen, S. K. (2016). Netnografi yöntemi kullanılarak arabesk ve Türk sanat müziği sanal topluluklarının incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 129-142.
• Cengiz, R. (2011). Sosyolojik bir olgu olarak müzik (Tokat örneği). Journal of International Social Research, 4(18), 14-33.
• Çötok, N. A. (2015). Toplumsal cinsiyet rolü dâhilinde kadına şiddet olgusuna karşı kadın algısı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 778-790.
• Demir, O. (2010). Arabesk kültürün seçkinci kültüre uyarlanma çabalarının medyadaki örnekleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Demirkıran, G. K. (2014). 1990lı yıllar sonrası bir popüler kültür ürünü olarak arabesk müziğin değişimi/dönüşümü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Derrida, J. (1993). Structure and sign and play in the discourse of human sciences. In J. Natoli & L. Hutcheon (Eds.), A postmodern reader (pp. 223-242). State University of New York.
• Dilben, F. (2016). Varoşların sözü: Arabesk-rap” arabesk bağlamla rap müzik[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Dönmez, Y. E. & İmik, Ü. (2020). Ferdi Tayfur örnekleminde Türk sinemasında arabesk müzik. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6(2), 135-148.
• Dürük, F. E. (2011). Türk popüler müzik üretimi ve ürünlerindeki karma yapıyı hazırlayan toplumsal ve müziksel etkenler. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 3(1), 33-42.
• Erdal, B. (2015). Hissedilen ve algılanan duygular bağlamında arabesk müzik beğenisini etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Journal of Human Sciences, 12(1), 1016-1055.
• Erdem, S. C. (1989). Arabesk müzik endüstrisinin sosyolojik analizi[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Erol, D. D. (2013). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türkiye yazılı basınında şiddet haberleri ve haber fotoğrafları. Selçuk İletişim Dergisi, 8(1), 192-211.
• Erşanlı, B. (2012). Bir alt kültür yansıması olarak arabesk video müzik klipleri dilinin incelenmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 117-123.
• Genç, H. N. (2006). Kadın, şiddet ve bazı türkülerdeki yansımaları. Kadın/Woman 2000, 7(2), 99-128. Goertzen, C. (2001). Powwows and identity on the Piedmont and coastal plains of North Carolina. Ethnomusicology, 45(1), 58–88.
• Göktepe, A. K. (2020). Popüler müziğin sosyal kimlik inşasındaki rolü: Yerli 45’lik şarkılar örneği. Hitit İlahiyat Dergisi, 20(2), 547-588.
• Güleç, İ. Ş. (2018). Flamenko ve arabesk müziğin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Güngör, N. (1990). Arabesk: sosyo-kültürel açıdan arabesk müzik. Bilgi Yayınları.
• Hazır, I. K. (2014). Bourdieu sonrası yeni eşitsizlik gündemleri: Kültürel sınıf analizi, beğeni ve kimlik. Cogito, 76, 230-265.
• Hıdıroğlu, İ. & Kotan, S. (2015). Sinemada eril söylem ve Atıf Yılmaz filmlerinde kadın sorunu. Atatürk İletişim Dergisi, (9), 55-76.
• Işık, C. & Erol, N. (2002). Arabeskin anlam dünyası: Müslüm Gürses örneği. Bağlam Yayınları.
• Işıktaş, B. & Tanar, M. (2015). Kimlik oluşumu sürecinde popüler müziğin etkisi. Istanbul Journal of Sociological Studies, (51), 31-49.
• İslamoğlu, G. & Ateşçi, E. (2023). Bergen filminin şiddet motifi çerçevesinde göstergebilimsel analizi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 613-625.
• Juslin, P. (2016). Emotional reactions to music. In S. Hallam, I. Cross & M. H. Thaut (Eds.), Oxford handbook of the psychology of music (pp. 197-214). Oxford University.
• Karadaş, N. (2020). Türk sinemasında arabesk: Müslüm filmi üzerine bir izleyici çalışması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 431-460.
• Kaymal, C. (2017). Kırdan kente göçün kültürel sonuçları: Gecekondulaşma ve arabesk. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 1499-1519.
• Kılınçer, Z. & Sönmez, B. M. (2013). ‘Kültürel kimlik’ ve ‘kültürel adaptasyon’ kavramları çerçevesinde Malatya romanlarının müzik pratikleri. Folklor/Edebiyat, (74), 9-45.
• Kırık, A. (2014). Türk sineması’nda arabeskin doğuşu ve gelişimi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(3), 90-117.
• Kırlıoğlu, H. İ. K., Kırlıoğlu, M., Akpınar, B., Şenel, D. ve Demirel, R. (2016). Şarkılarda kadına yönelik şiddetin izleri: Niteliksel bir çalışma. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 6-30.
• Kızılkaya, Z. Z. (2019). Bir politik anlatı olarak Ahmet Kaya şarkıları: açık yaranın sesi (İlkay Kara). İçtimaiyat, 5(1), 153-154.
• Konyar, H. (2011). Yeni müzik kültüründe hâkim küresel kültür ile “öteki” kültürler arasında kurulan yeni ilişkilerle Türkiye’deki yeni pop müzik kültürünün değerlendirilmesi. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Kitabı II, 38, 435-455.
• Köseoğlu, M. (2018). Kadına yönelik şiddette sosyalleşme süreci ve toplumsal cinsiyet rollerinin etkisinin değerlendirilmesi. Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi, 19(42), 77-96.
• Köten, E., & Akdemir, H. E. (2021). Rap müzikte toplumsal cinsiyet temsilleri: Toplumsal cinsiyet klişeleri, hegemonik erkeklik ve cinsiyetçilik. Lectio Socialis, 5(1), 43-59.
• Kuyucu, M. (2014). Eğlence endüstrisinde kadına şiddet ve medya: müzik sanatçısı Bergen örneği. İdil, 3(12), 53-78.
• Kuzucanlı, G., & Çelikiz, E. (2019). Türk Sineması’nda arabesk müzik ve sahne dönemi: “Batan Güneş” filmi örneği”. Ulakbilge, 37(Haziran), 399-406. doi: 10.7816/ulakbilge-07-37-01.
• Küçükkaplan, U. (2012). 1930lardan bugüne Türkiye’de arabesk müziğin kültürel zemini ve toplumsal müzikal analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk: toplumsal ve müzikal analiz. Ayrıntı Yayınları.
• Kürkçüoğlu, H. (2021). Melodramatik imgelem ve Müslüm filmi. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 6(2), 92-104.
• Lüleci, Y. (2020). 1970’lı Yıllarda Türkiye’de iktidar ve sinema ilişkileri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(36), 495-528.
• Manuel, P. (1994). Puerto Rican music and cultural identity: creative appropriation of Cuban sources from Danza to salsa. Ethnomusicology, 38, 249–80.
• Meydan, A. (2018). Ferdi Tayfur şarkılarında coğrafi unsurlar. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 79-100. Orkestra İçerik. (t.y.). Projeler. 20.01.2023 tarihinde http://orchestracontent.com/projects.php?lang=en adresinden erişilmiştir.
• Öge, S. (2014). Arabesk kader algısı -Orhan Gencebay örneği. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41, 47-76.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33), 93-112.
• Özbek, M. (1991). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski (12. baskı). İletişim.
• Özdemir, (2012). Batı müziğinin Türkiye’ye girişi ve etkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Özer, Ö. (2011). Haber söylem ideoloji, eleştirel haber çözümlemeleri. Literatürk Yayınları.
• Özkaya, A. (2020). Postmodern perspektiften bakıldığında arabesk kültür, kimlik ve liminal mekân ilişkisi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 8(49), 711-721.
• Özsöz, C. (2008). Kültürel feminist teori ve feminist teorilere giriş. Sosyoloji Notları, 6, 51-55.
• Polat, O. (2004). Kriminoloji ve kriminalistik üzerine notlar. Seçkin Yayınları.
• Rice, T. (2014). Ethnomusicology: A very short introduction. Oxford Press.
• Rice, T. (2007). Reflections on music and identity in ethnomusicology. Musicology, (7), 17-37.
• Sağır, A., & Öztürk, B. (2015). Sosyolojik bağlamda müzik ve kimlik: Karabük Üniversitesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 121-154.
• Sallan-Gül, S. & Kâhya-Nizam, Ö. (2021). Sosyal bilimlerde içerik ve söylem analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42(1), 181-198.
• Say, A. (1985). Arabesque. İçinde Müzik ansiklopedisi, (ss. 79-87) Odak Ofset. Sipahioğlu, H. (2020). Siyasal iletişimde şarkı kullanımı: 2019 yerel seçimlerinde AK Parti örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Galatasaray Üniversitesi.
• Soydan, E. (2015). Televizyonun arabesk müziğin soylulaşmasındaki rolü. Marmara İletişim Dergisi, (23), 61-73.
• Söğüt, F. (2020). Türk sineması ve şiddet: Son dönem Türk filmlerinde şiddetin sunumu üzerine bir araştırma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(44), 246-257.
• Stokes, M. (1992). The Arabesk debate: music and musicians in modern Turkey. The Clarendon. Stokes, M. (1994). Introduction: Ethnicity, identity, and music. In M. Stokes (Ed.), Ethnicity, identity, and music: the musical construction of place(pp. 1-27). Berg Publications.
• Stokes, M. (2012). Aşk cumhuriyeti: Türk popüler müziğinde kültürel mahrem (H. Doğrul, Çev.). Koç Üniversitesi. (Orijinal baskı tarihi: 2010, orijinal adı: The Republic of Love: Cultural Intimacy in Turkish Popular Music).
• Stokes, M. & Eryılmaz, H. (1998). Türkiye'de arabesk olayı. İletişim Yayınları.
• Şahin, Ç. (2014). Türkiye'de arabesk müzik kültürü ve TRT sansür kararlarının etkisi: “Sen benim içimde bir korkulu rüya...” Umut Vakfı Araştırma Merkezi, 5, 1-11.
• Şen, M. E., & Kaplan, B. (2020). Alt kültürün bir yansıması olarak arabesk müziğin sosyolojik boyutları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6(2), 45-50.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayınları.
• Şenel, O. (2014). Problem müzik kavramı ve bir problem müzik türü olarak arabesk. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 209-214.
• Şentürk, B. (2017). Şiddet ve erkeklikler: Av mevsimi ve gönül yarası filmleri üzerinden Türkiye’deki erkeklik biçimlerine bakmak. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 27-44.
• Tanrıvermiş, Ş. (2022). Sinema ve televizyonda yeni bir kadın hareketi; arabeskin âşık kadınları. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Sanat Araştırmaları, 1(2), 46-54.
• Tatar, B., & Aydın, S. (2017). Müzik ve iktidar ilişkisi: kuramsal ve tarihsel bir analiz. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (43), 5-30.
• Taydaş, O., & Sert H. (2021). Bir popüler kültür ögesi olarak arabesk müziğin çevreden merkeze yolculuğu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 210-222.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Arabesk müzik. 11.11.2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• Toprak, M. A. (2021). Müzik coğrafyasında temel yaklaşımlar: Anglo Amerikan ve Türkiye coğrafya gündeminin karşılaştırılması, Ege Coğrafya Dergisi, 30(2), 429-445.
• van Dijk, T. A. (2001a). Critical discourse analysis. İçinde D. Tannen, D. Schiffrin & H. Hamilton (Eds.), Handbook of discourse analysis (pp. 352-371). Blackwell.
• van Dijk, T. A. (2001b). Multidisciplinary CDA: A plea for diversity. İçinde G. Weiss & R. Wodak (Eds.), Critical discourse analysis: theory and interdisciplinary (pp. 95-120). Sage.
• van Dijk, T. A. (2006). Discourse, context, and cognition. Discourse Studies, 8(1), 159–177.
• van Dijk, T. A. (2009). Critical discourse analysis: A socio-cognitive approach. In. R. Wodak ve M. Meyer (Eds.), Methods of critical discourse analysis (pp. 62-84). Sage.
• Yağışan, N. (2013). Üniversite öğrencilerinin müzik tercihleri ve saldırganlıkla ilişkisi. SED-Sanat Eğitimi Dergisi, 1(2), 96-113.
• Yarar, B. (2008). Politics of/and popular music: An analysis of the history of arabesk music from the 1960s to the 1990s in Turkey. Cultural Studies, 22(1), 35-79.
• Yarar, F. N. (2018). Sosyal ağlar ve dijital etnografi: Bir araştırma sentezleme çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi. Yaşartürk, G. (2010). Türkiye Sineması’nda kadın yönetmenlerin gözünden aile içi şiddet: benim sinemalarım, aşk ölümden soğuktur ve parçalanma. Fe Dergi, 2(1), 32-42.
• Yavuz, R. A. (2016). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ekseninde kadın istihdamı ve ekonomik şiddet. Journal of Life Economics, 3(3), 77-100.
• Yıldız, A. (2020). Arabesk müziğin sinemada gösterimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Yıldız, T. (2021). Kadına şiddet teması üzerinden ‘Halam Geldi’filminin içerik analizi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(3), 929-950.