Kral Suud Üniversitesi Dil Enstitüsü Arapça Ders Kitabı Serisinde Toplumsal Cinsiyet

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 283 - 304, 28.06.2024

Emine Bağmancı

https://doi.org/10.21798/kadem.2024.153

Öz

Yabancı dil eğitiminin en temel materyali ders kitaplarıdır. Ancak bu kitaplar, sadece ilgili olduğu alana dair bilgi aktarmakla kalmayıp, söz konusu dilin konuşulduğu ülkenin unsurlarını da iletmektedir. Kitapların aktardığı mesajlardan biri de cinsiyet kalıplarıdır. Bu nedenle ders kitapları hem öğrenme ihtiyacını karşılama hem de aktarılan içeriğin niteliği açısından ele alınmalıdır. Bu makalede Türkiye’deki Arapça hazırlık sınıfı programına sahip bölümlerin büyük bir kısmında kullanılan Arapça ders kitabı Kral Suud Üniversitesi Dil Enstitüsü’nün hazırladığı Arapça ders kitabı serisindeki toplumsal cinsiyet durumu irdelenmiştir. Araştırmanın amacı serinin içeriğinde yer alan cinsiyet eşitsizliğine ilişkin ifadeleri belirleyerek ders kitaplarının hazırlanması sürecinde kadınerkek eşitliğine aykırı düşmeyen içerikler oluşturulmasını sağlamaktır. Çalışmanın yöntemi nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme tekniği olarak belirlenmiştir. Bu seri, görsel ögeler açısından son derece zayıf olduğu için söz konusu inceleme sadece metinsel içerik üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın içerik çözümlemesi sadece ana konu başlıkları altında yer alan metin, diyalog ve etkinlik cümleleri üzerinden yapılmıştır. Seride yer alan ayet, hadis, şiir ve ünite değerlendirme alıştırmaları bunun dışında tutulmuştur. Bu kısımlar, serinin sadece %10’unu oluşturup çalışmanın ana düşüncesini etkilemeyecek bir orana sahiptir. Serinin analizi yapılırken; metin ve etkinliklerde geçen kadın ve erkek isimlerinin nicel olarak yer alma sıklığı, ev içinde ve iş yaşamında kadın ve erkeğe biçilen roller, kadın ve erkeklerin mesleklere göre temsili gibi ölçütler dikkate alınmıştır. Yapılan analiz sonucunda; serinin, birçok yerde kadını erkek karşısında ikincil konuma düşüren cinsiyetçi söylemler taşıdığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arapça Öğretimi, Ders Kitabı, Kadın, Toplumsal Cinsiyet

Gender in the Arabic Series Textbook of King Saud University Language Institute

Öz

Textbooks are the fundamental resources for learning a foreign language. However, these books not only provide information about their respective fields, but also offer insights into the cultural aspects
associated with them. Books often communicate gender stereotypes. Hence, textbooks should be evaluated based on their ability to fulfill educational requirements and the caliber of the information they present. This article examines the gender in the Arabic Language series published by King Saud University Language Institute, which is commonly used in the departments offering Arabic preparatory class programs in Turkiye. The objective of the study is to highlight gender sensitivity by identifying expressions of gender inequality in the content of the series. The study’s methodology has been established as the document analysis technique, which falls under qualitative research methods. This Arabic book series has been evaluated solely based on content analysis, as the visual elements are of very low quality. The study’s content analysis was limited to the texts, dialogues, and exercise sentences pertaining to the main topics. The ayah, hadith, poems, and unit evaluation exercises in the series have been excluded. These components constitute 10% of the series and have no impact on the primary concept of the study. When analyzing the series, we considered criteria such as the frequency of including women’s and men’s names in the texts and activities, the roles assigned to women and men in domestic and professional life, and the representation of women and men based on their professions. Upon analysis, it has been determined that the series contains numerous sexist messages.

Anahtar Kelimeler

Textbook, Teaching Arabic, Gender, Woman

Kaynakça

• Abu Nasr, J., Lorfing, I., & Mikati, J. (1983). Identification and Elimination of Sex Stereotypes in and from School Textbooks. Eric, 1-72. https://eric.ed.gov/?id=ED378104
• Aguilar, J. (2021). Gender Representation in EFL Textbooks in Basic Education in Mexico. Mextesol Journal, 45(1), 1-9.
• Al-Abiky, W. (2019). Gender Role in Saudi Arabia Female High School Textbooks “Traveller 1and Traveller 2”. English Language Teaching, 12(4), 96-104.
• es-Suʿūdiyyat Yedḫulne ʿAṣra Ḳıyadeti’s-Seyyare. (2018, Haziran 24). Al-Jazeera News Arabic. Erişim Adresi: https://www.aljazeera.net/news/arabic/2018/6/24/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88%- D8%AF%D9.
• Aratemur Çimen, C., & Bayhan, S. (2018). Değişen Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, (36), 72-102.
• Asan-Tezer, H. (2010). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik ve Öğretmenlerin Cinsiyetçilik Algılarının Saptanması. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 2(2), 65-74.
• Bağlı, M. T. & Esen, Y. (2002). İlköğretim Ders Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Resimlerine İlişkin Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
• Bardakçı, Ş. & Oğlak, S. (2022). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ve Türkiye. Toplumsal Politika Dergisi, 3(1), 71-90.
• Beauvoir, S. (2019). İkinci Cinsiyet. (G. Acar Savran, Çev.). İstanbul Koç Üniversitesi Yayınları. Bostancı, A. (2005). İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminde Kullanılan Ders Kitapları ve Diğer Araç-Gereçlerin Tespit ve Analizi. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(11), 1-30.
• el-Cubûrî, İ. Z. (2011). Ṣūratu’l-Mer’e fī Kutubi’l-Medresiyye. Mecelletu’l-Bāḥis̠i’l-İʿlāmī, 3(14), 147-165.
• Çağmar, E. (2011). el-Kavâ’idu’l-Arabiyyetu’l-Muyessere Adlı Eserde Anlatılan Gramer Kurallarının Değerlendirilmesi. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, (6), 27-52.
• Davarcı, Y. & Zengin, Z. S. (2021). Din Dersi Kitapları Görselinde Toplumsal Cinsiyet Üzerine Bir Analiz. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (12), 283-300.
• Güneş, Ö. (2008). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Ayrımı. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 19(2), 81-95.
• Kablan, S. (2018). Dil Öğretim Seti İnceleme Kriterleri ve Türkiye’de Kullanılan Arapça Setler (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karakaya, H. (2018). Görünmez Emek ve Eve kadınları. Fırat Üniversitesi İİBF İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 73-94.
• Karataş, Y. (2008). Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretiminde Bir Ders Kitabı İncelemesi. İçinde S. Ağıldere & N. Ceviz (Ed.), Türkiye’de Yabancı Dil Eğitimi Ulusal Kongresi (ss. 562-569), Ankara Bizim Büro Basımevi.
• Kan-Ülkü, G. (2018). Konutun Cinsiyeti. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 3(2), 63-80.
• Kınar, K. (2014). Arap Dilinde Cinsiyet Olgusu ve Diğer Dillerle Bir Mukayesesi. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(19), 7-28.
• Kükrer, M. & Kıbrıs, İ. (2017). Cedaw Öncesi ve Sonrası Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Faktörünün Değerlendirilmesi. Abant
• İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1369-1383.
• Misra, N. (2013). Impact Of Gender And Education On Gender Role Identity, Gender Role Perception And Psychological Mindedness Of College Students. The International Journal’s Research Journal of Social Science and Management, 2(12), 91-98.
• Özcan, A. (2012). Toplumsal Cinsiyet Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rol Tutumlarına Etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kayseri Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öner, Y. & Atsız, H. (2022). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Mekân Bağlamında Analizi: Feminist Yaklaşımlar ve Özen Etiği Perspektifi. Kaygı Dergisi, 21(2), 530-559.
• Özel, H. & Çiftçi, F. (2022). el-ʿArabiyya li’l-Hayât İsimli Kitapta Yer Alan Eşdizim Uygulamalarının Arapça Öğretimine Katkısı. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 14(1), 184-198.
• Ṣīnī, M. İ., ʿAbdu’l-ʿAzîz, N. M. & Sâlih, M. (2018a). el-ʿArabiyyetu lī’l- Hayāt. (C.1-3). Cantaş Yayınları.
• Ṣīnī, M. İ., es-Seyyid, İ. Y. & eş-Şeyh, M. R. (2018b). el- Ḳavāʿidu’l-ʿArabiyyetu’l-Muyessera. (C. 1-3). Cantaş Yayınları.
• Ṣīnī, M. İ., Fadlullah, M. F. & Şaban, M. A. (2018c). el-Ḳırāetu’l-Muyessera. (C. 1-3).
• Ṣīnī, M. İ. (2014). Arap Dilini Yaymada Arabistan’ın Rolü. (Y. Kahyaoğlu, Çev.) Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(31), 323-341.
• Şaban, İ. & Batkitar, F. (2016). Arap Dili Bölümlerinin Hazırlık Programlarında Arapça Öğretiminin Dersler, Kitaplar ve Yöntemler Açısından Mevcut Durumu. İçinde A. Yerinde, K. Açık, N. Karahan, S. Şimşek & A. N. al-Ruhban (Ed.), II. Uluslararası Arapça Öğretimini Geliştirme Sempozyumu (ss. 36-69), Akdem Yayınları.
• Yatkıl Oğuz, G. (2010). Güzellik Kadınlar İçin Nasıl Vaade Dönüşür: Kadın Dergilerindeki Kozmetik Reklamları Üzerine Bir İnceleme. Selçuk İletişim Dergisi, 6(3), 184-195.
• World Economic Forum. (2023) Global Gender Gap Report. Erişim Adresi: https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2023.pdf.