Bir Dindarlaşma ve Muhafazakârlaşma Örneği: Sonradan Tesettüre Giren veya Başörtüsü Takan Kadınlar Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 177 - 212, 28.06.2024

Harun Tunç , Ceydanur Ünlü

https://doi.org/10.21798/kadem.2024.150

Öz

Modernleşme süreciyle ‘din’ kavramı daha durağan konumlandırılırken ‘sekülerleşme’ ise akışkan ve dalgalı bir süreç olarak konumlandırılmıştır. Buna bağlı olarak da sosyolojik literatürde sürekli sekülerleşme örnekleri çalışılmıştır. Örneğin, sonradan başörtüsü takmayı bırakan örneklem üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Fakat bu süreçte dinin de akışkan ve gelgitli olabileceği, dindarlaşma ve muhafazakârlaşmaya dair çeşitli örneklerin de olabileceği genellikle göz ardı edilmiştir. Bu çalışmada sonradan tesettüre giren veya başörtüsü takan kadınların dindarlaşma ve muhafazakârlaşma eğilimleri sosyolojik perspektiften ele alınmıştır. Toplam 25 kadın ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Örneklemin çoğunluğu lisans öğrenimi düzeyindeki örneklerden oluşmaktadır. Örneklemin ilk kez tesettüre girme veya başörtüsü takma yaş ortalaması da 26’dır. Çalışma böyle bir örneklem grubunu ilk kez ele alan bir çalışma olması dolayısıyla da ayrı bir özgünlüğe sahiptir. Araştırmanın elde edilen bulgularına göre sonradan tesettüre giren kadınlarda dini hayatın merkezine alan bir dindarlaşma biçimi ve gündelik yaşam pratiklerinde meydana gelen değişimlere bağlı bir muhafazakârlaşma biçimi kendini açıkça göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dindarlaşma , Muhafazakârlaşma , Kadın , Tesettür , Başörtüsü

An Example of Religiousization and Conservatization: A Sociological Research on Women Who Later Weared Hijab or Headscarf

Öz

With the process of modernization, the concept of “religion” has been positioned as something more “static”, while “secularization” has been positioned as “fluid” and “wavy” process. Accordingly, examples of secularization have been constantly studied in the sociological literature. For example, many studies have been conducted on samples of women who later stopped wearing the headscarf. However, in this process, it is generally neglected that religion can be fluid and ebb and flow and that there may be examples of becoming religious and conservatism. In this study, the religiosity and conservative tendencies of women who later wore a hijab or a headscarf have been discussed from a sociological perspective. In-depth interviews were conducted with a total of 25 women. The majority of the sample consists of undergraduate level participants. The average age of the sample wearing hijab or headscarf for the first time is 26. The study has a distinct originality as it is the first study to examine such a sample group. According to the findings of the research, women who wear headscarves later clearly exhibit a form of conservatism due to the changes occurring in their everyday life practices and, become religious due to the centrality of religion in their lives.

Anahtar Kelimeler

Religiousization , Conservatization , Woman , Hijab , Headscarf

Kaynakça

• Akşit, B., Şentürk, R., Küçükural, Ö. & Cengiz, K. (2012). Türkiye’de Dindarlık: Sosyal Gerilimler Ekseninde İnanç ve Yaşam Biçimleri (2 b.). İstanbul:İletişim Yayınları.
• Apaydın, H. (2016). Din Psikolojisi Terimler Sözlüğü. İstanbul: Bilimkent Yayınları.
• Apaydın, H.Y. (2011). Tesettür. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/tesettur#1.
• Bauer, T. (2020). Müphemlik Kültürü ve İslâm: Farklı Bir İslâm Tarihi Okuması (3b.). (T. Bora, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bodur, H.E. (2018). Modern Dünyada Din Sosyolojisi. Antakiyat, 1(2), 179-190.
• Casanova, J. (2014). Modern Dünyada Kamusal Dinler. (Çev. M. M. Şahin) Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Çapcıoğlu, İ. (2016). Tanzimattan Günümüze Muhafazakâr Kadın Algısındaki Değişimler. Dini Araştırmalar Dergisi, 19(49), 271-293.
• Dellaloğlu, B.F. (2022). Zamanın İçinden Zamanın Dışından: Gelenek ve Modernlik Arasında. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ertit, V. (2015). Endişeli Muhafazakârlar Çağı: Dinden Uzaklaşan Türkiye. Ankara: Orient Yayınları.
• Ertit, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi. Ankara: Liberte Yayınları.
• Göle, N. (2011). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme (11 b.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Güçlü, İ. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Gürkan, S.L. (2011). Tesettür. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/tesettur#2-diger-dinlerde
• Kara, H. K. (2022). Başörtüsü Çıkarma Deneyimi: Nitel Bir Çalışma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü Travma ve Afet Çalışmaları Uygulamaları Ana Bilim Dalı.
• Kaya, C.İ. (2019). Türkiye’de Kadınların Başörtüsü Mücadelesinden Başörtüyle Mücadelesine Görünür Olma Çabası ve Pratikleri. International Journal of Social and Humanities Sciences, 3(2), 61-84.
• Kirman, M. A. (2005). Din ve Sekülerleşme. Adana: Karahan Yayınları.
• Kirman, M. A. (2016). Din Sosyolojisi Sözlüğü. Adana: Karahan Yayınları.
• Kirman, M.A., & Özbolat, A. (2017). İslam, Kutsal ve Seküler. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 19-41.
• Koca, S. (2020). The Changing Dynamics Of The Headscarf Question In Turkey: The Women’s Struggle To Take Off The Headscarf. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sabancı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Bilim Dalı.
• Konda. (2019). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Raporu: Hayat Tarzları 2018 Araştırması. İstanbul: Konda Araştırma ve Danışmanlık Yayınları.
• Konda. (2022). Türkiye 100 Kişi Olsaydı. https://interaktif.konda.com.tr/rapor/turkiye-100-kisi-olsa/1.
• Köse, A. (2008). Neden İslam’ı Seçiyorlar? Müslüman Olan İngilizler Üzerine PsikoSosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: İz Yayınları.
• Köse, A., & Ayten, A. (2021). Din Psikolojisi (12 b.). İstanbul: Timaş Yayınları. Neuman, W. L. (2022). Toplumsal Araştırma Yöntemleri (2 b., Cilt 1). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Nişancı, Z. (2023). Sayılarla Türkiye’de İnanç ve Dindarlık. İstanbul: Mahya Yayınları.
• Okumuş, B. (2022). Bilişsel Çelişki ve Sekülerleşme Teorileri Işığında Başörtüsünü Çıkarma Davranışının İncelenmesi. Hitit İlahiyat Dergisi, 21(1), 281-307.
• Özcanlı, S. (2022). Türkiye’de Başörtüsünü Çıkaran Kadınların Direniş Motivasyonları Üzerine Bir İnceleme. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Bilim Dalı.
• Öztürk, M. (2016). Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın (5 b.). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Sağırlı, M.N. (2021). Başörtüsü Giymeyi Bırakan Üniversite Mezunu ve Çalışan Kadınlar Üzerine Nitel Bir Araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı.
• Tunç, H. (2022). Sekülerleşme Toplumsal Cinsiyet ve Beden. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Yalçın, İ. (2008). Saç. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/sac.
• Yalçi, A. (2023). Türkiye’de Başörtüsünü Çıkaran Kadınlar: Fenomenolojik Bir Durum Çalışması. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yapıcı, A. (2013). Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık (2 b.). Adana: Karahan Yayınları.