Hanımlara Mahsus Gazete’nin 543-580 Arasındaki Sayılarda Kadın Kimliği Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 525 - 552, 31.12.2024

Kübra Koyun , Hilal Akça

Öz

Osmanlı Devleti’nde çağdaşlaşmanın gerçekleştirilmesi için bir araç olarak görülen basın yayın hareketi, değişim ve dönüşüm sürecindeki fikrî oluşumun özümsenmesinde önemli bir yapıyı teşkil etmiştir. Bu basın yayın hareketi içerisinde en uzun ömürlü kadın dergisi olma özelliğini taşıyan Hanımlara Mahsus Gazete, 1895-1908 yılları arasında faaliyet göstermiştir. Dergide birçok kadın yazarın kendi isimlerini kullanarak eserlerini yayımlamalarının yanı sıra erkek yazarların çalışmalarına da yer verildiği görülmektedir. Roman, şiir, hikâye, tiyatro, deneme, makale, gezi yazısı, hatıra, mektup türleri bu dergi aracılığıyla yayımlanma imkânı elde etmiştir. Kadının kamusal alandaki varlığı ve söz konusu dönemdeki faaliyetlere katılım düzeyi hakkında önemli veriler sunan dergi; güzellik, moda, eğitim, sağlık, aile, meslek, evlilik, edebiyat ve sanat konularıyla ilgilenmiştir. Hanımlara Mahsus Gazete, çeşitli konular aracılığıyla kadınların dünyasını okura aktarmakla birlikte dönemin sosyal yapısını göz önünde bulundurarak ideal kadının nasıl olması gerektiğiyle ilgili benimsetilmek istenen düşünceleri okuyucu kitlesiyle buluşturmuştur. Bu çalışmada söz konusu derginin 543-580 sayı aralığında bulunan metinlerden hareketle kadının farklı alanlardaki rolü, idealize edilen kadın kimliği ve bu kimliği inşa etmek için izlenen yollar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hanımlara Mahsus Gazete, ideal kadın, kimlik, rol

Study on Women’s Identity in Issues 543-580 of Hanımlara Mahsus Gazete

Öz

The publishing, seen as a tool for achieving modernization in the Ottoman Empire, constituted an important structure in internalizing the intellectual formation during a period of change and transformation. Of this press movement, Hanımlara Mahsus Gazete, the longest-running women’s periodical, operated between 1895 and 1908. The periodical featured works by numerous female authors under their own names, alongside contributions from male writers. Through this periodical, genres such as novels, poetry, stories, plays, essays, articles, travel notes, memoirs, and letters have had the opportunity to be published. The periodical addressed topics including women’s presence in the public sphere and their level of participation in activities during that period, covering beauty, fashion, education, health, family, profession, marriage, literature, and art. In addition to conveying the world of women through various topics, Hanımlara Mahsus Gazete aimed to acquaint its readership with the thoughts intended to shape the ideal woman considering the social structure of the time. In this study, the role of women in different fields, the idealized female identity and the ways followed to build this identity will be examined based on the texts in the 543-580 issue range of the periodical in question.

Anahtar Kelimeler

Hanımlara Mahsus Gazete, ideal women, identity, role

Kaynakça

• Akgün, B. (2018). Osmanlı kadın kimliğinin inşasında Terakki-i Muhadderat (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Akça, H. (2022). Ataerkilliğin manevi kızları. Kimlik Yayınları.
• Argunşah, H. (2013). Ahdiye ile Ceylan arasında bir Jön Türk: Ahmet Mithat Efendi’nin Feminizmi. Electronic Turkish Studies, 8(9).
• Berktay, F. (2006). Tarihin cinsiyeti. Metis Yayınları.
• Berktay, F. (2021). Tek Tanrılı dinler karşısında kadın. Metis Yayınları.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. Aşina Kitaplar Yayınları.
• Budak, A. (2014). Osmanlı modernleşmesi gazetecilik ve edebiyat. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Çakır, S. (2010). Osmanlı kadın hareketi. Metis Yayınları. (haz.) Çiçekler, M. ve Andı, F. (2009).Yeni harflerle Hanımlara Mahsus Gazete (1895-1908) seçki. Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi.
• De Beauvoir, S. (2019). İkinci cinsiyet-II. (G. A. Savran, Çev.) Koç Üniversitesi Yayınları.
• Demirdirek, A. (2011). Osmanlı kadınlarının hayat hakkı arayışının bir hikayesi. Ayizi Yayınları.
• Elçi, D. (2020). Anneliğin toplumsal inşası ve anne olamayan kadınlar (Yayımlanmamış doktora tezi). Mersin Üniversitesi.
• Ertuğ, H. R. (1985). Türkiye’de yabancı dilde basın. İstanbul Üniversitesi Yayınları. Gece, İ. (2014). Hanımlara Mahsus Gazete’de edebî faaliyet (Yayımlanmamışyüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 573, 3 Ağustos 1322.
• İsimsiz. Petersburg kadınları, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 545, 12 Kânun-i Sani 1321.
• İsimsiz. Amerika’da işçi kadınlar,Hanımlara Mahsus Gazete, S. 579, 14 Eylül 1322.
• İsimsiz. Avrupa Kadınları, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 569, 6 Temmuz 1322, 4-5.
• İsimsiz. Dalgıç kız, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 574, 10 Ağustos 1322.
• İsimsiz. Düğünlerimiz, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 548, 9 Şubat 1321.
• İsimsiz. Hanımlara ait: lazıme:3 okuyup yazmak, lazıme 4: mütalaa, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 544, Kânun-i Sani 1321.
• İsimsiz. Kadın avukat, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 556, 7 Nisan 1322.
• İsimsiz. Kadın zabit kâtibi, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 569, 6 Temmuz 1322.
• İsimsiz. Kızımın çeyizi, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 554, 23 Mart 1322.
• İsimsiz. Madam Curie çocukluğunda, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 562, 18 Mayıs 1322.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 544, Kânun-i Sani 1321.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 551, 2 Mart 1322.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 556, 7 Nisan 1322.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 559, 27 Nisan 1322, 1-2
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 566, 15 Haziran 1322.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 571, 20 Temmuz 1322.
• İsimsiz. Muhavere-i nisaiye, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 574, 10 Ağustos 1322.
• İsimsiz. Tahammül-i nisvan, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 548, 9 Şubat 1321.
• İsimsiz. Valideler ve şefkat maderane, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 545, 12 Kânun-i Sani 1321.
• İsimsiz. Viyana’da işçilik mektebi, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 565, 8 Haziran 1322. Kanter, B. (2021). “Terakki-i Muhadderât ve Hanımlara Mahsus Gazete’de öteki ya da rol model: Avrupalı ve Amerikalı kadınlar. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 13(26), 29-56.
• Koç, H. (2019). Hanımlara Mahsus Gazete’deki hikâyeler ve temaşa fikri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 59( 2), 333-361.
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de basın. İletişim Yayınları.
• Kurnaz, Ş. (1991).Cumhuriyet öncesinde Türk kadını(1839-1923). T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Öztürk, G. (2014). Osmanlı kadın hareketi öncülerinden Hanımlara Mahsus Gazete’de ideal evlilik ve aileye bakış (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Namık Kemal Üniversitesi.
• Saadet. Bir gazete muhabiresinin sergüzeşti, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 569, Temmuz 1322.
• Tanpınar, A. H. (2018). 19. Asır Türk edebiyatı tarihi. Dergâh Yayınları.
• TDK, (Türk Dil Kurumu). https://sozluk.gov.tr/ erişim 14 Haziran 2024.
• Victor. Hıfzı Sıhha-i etfal, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 551, 2 Mart 1322