İLK DÖNEM TEFSİR VE HADİS LİTERATÜRÜNDE İSMET İNANCI

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 28, 15.01.2017

Fatma Günaydın

Öz

Kelam ilminde peygamberlerin sıfatları arasında sayılan ismet bütün mezheplere göre vaciptir. Allah’ın peygamberlerine verdiği bu sıfat peygamberliğin eda edilebilmesi için ve peygamber göndermedeki faydanın yok olmaması için gerekli addedilmiştir. Bütün mezheplerce benimsenen bir inanç olmakla beraber ismetin gerçekleştiği alan, niteliği, zamanı, kapsamı gibi hususlarda bir takım tartışmalar mevcuttur. Ayrıca erken dönemde ismetle ilgili detaylı mâlûmâtın bulunmayışı ve bu konuda sonraki dönemde oldukça geniş bir literatürün oluşmuş olması, ismetin İslâm inançları arasına sonradan dâhil edilmiş olduğu şeklinde bir ithama gerekçe olarak gösterilmektedir. Bu makale, ilk dönem tefsir ve hadis kaynaklarında peygamberlerin korunmuşluğu inancına dair verileri ortaya çıkarmayı ve bu iddiayı yanlışlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

İsmet, masumiyet, günah, ilk dönem, tefsir, hadis

Kaynakça

• el-Bâcî, Ebü’l-Velid Süleyman b. Halef b. Sa‘d et-Tücibi, el-Müntekā, Kahire:Dârü’l-fikri’l Arabî 1913.
• el-Bağdâdî, Abdülkāhir, Usûlü’d-Dîn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye,
• Beyrut 1981.
• el-Basrî, Ebû Saîd Hasan b. Yesar Hasan Hasan, Tefsirü'l-Hasan el-Basri, haz.Muhammed Abdürrahîm, Kahire: Dârü’l-hadîs, 1992.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul:Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Bulut, Mehmet, ‚İsmet‛, TDV İslam Ansiklopedisi ( DİA), XXIII, 134-136.
• Cerrahoğlu, İsmail, ‚Süddî‛, TDV İslam Ansiklopedisi ( DİA), XXXIIX, 17-18.
• Claude Gilliot, ‚Mukatil, Grande Exegete Traditionniste et Theologien Maudit‛, Journal Asiatique, CCLXXIX (1991), s. 39-92
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn, el-İrşâd ila Kavâtı’ıl-Edilleti fî Usûli’l-İtikad, haz. Esad Temim, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1985/1405.
• Çınar, Mahmut‚ Peygamberi Diğer İnsanlardan Ayıran Üç Özellik: Vahiy, Mucize ve İsmet‛ , Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 21, ( 2011), s. 95-127
• Fîrûzâbâdî, Ebü't-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed Tenvîrü’l Mikbâs min Tefsiri İbn Abbâs, Tahran: İntişârât-i İstiklâl, ts.
• Günaydın, Fatma ‚İmam Matüridi’nin Kelam Sisteminde Peygamberlerin İsmeti‛, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• el-Hadîdî, M. Ebü’n-Nur, İsmetü’l-Enbiyâ’ ve’r-Red ale’ş-Şübehi’l-Müveccihi ileyhim, Kahire: Matbaatül-Emâne, 1979.
• Hasan, Ahmed ‚The Consept of Infallibility in Islam‛, Islamic Studies, XI/1 (1972):1-11.
• Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani Ahmed bin, el-Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir, el-Mesâlik fî Şerhi Muvattai Mâlik, haz. Muhammed b. Hüseyin es-Süleymânî – Âişebint Hüseyin es-Süleymânî, Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1428/2007.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b.Ömer, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, haz. Mustafa es-Seyyid Muhammed, Kahire : Müessesetu Kurtuba ; Mektebetü’l-Evladi’ş-Şeyh li’t-Türas, 2000/1421.
• İbn Manzur, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânü’l-Arab, ( Beyrut: Daru Sadr, ts.)
• Kandemir, M. Yaşar, ‚Muhammed‛, TDV İslam Ansiklopedisi ( DİA), XXX, 424-428.
• Madelung, W. ‚Isma‛, Encyclopaedia of Islam, New edition, Edited by E. Van Donzel<, Leiden: Brill 1978, IV,183-184
• Mâlik, Ebû Abdullah el-Asbahi el-Himyeri Malik, el-Muvatta’, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Matüridi, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Muhammed,
• Te’vîlâtü’l-Kur’ân, haz. Halil İbrahim Kaçar, İstanbul : Mizan Yayınevi, 2006)
• Mukātil b. Süleyman, Ebü'l-Hasan Mukatil b. Süleyman b. Beşir, Tefsîru Mukātil b. Süleymân, haz. Abdullah Mahmûd eş-Şehhâte, Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmmeli’l-Kitâb, 1979.
• Mutrafî, Uveyyid b. Ayyâd, Âyâtü İtâbi’l-Mustafâ fî Dav’i’l-İsmeti ve’l-İctihâd, Kahire: Dârü’l-fikri’l-Arabî, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. el-Haccac, Sahih-i Müslim, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünenü’l-Kübra, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1412/1992.
• en-Nîsâbûrî, Hâkim, el-Müstedrek ale’s-Sahihayn, haz. Hamdî Demirdaş Muhammed, Beyrut: MektebetüNizâr Mustafa el-Bâz, 1420/2000.
• es-Sâbûnî, Ebû Muhammed NuruddinAhmed b. Mahmûd b. Ebî Bekr, Matüridiye Akaidi = el-Bidaye fi Usuli'd-din, haz: Bekir Topaloğlu, Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 1979.
• es-Sâbûnî, Muhammed Ali, en-Nübüvve ve’l-Enbiyâ, Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1985.
• es-Semerkandî, Nasuriddin Muhammed b. Ahmed, Tefsirü Semerkandi, Beyrut, Daru’l-Fikr, 1997.
• es-Sicistânî, Ebû Dâvûd , es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992. Süddî, Ebû Muhammed İsmâîl b. Abdirrahmân b. Ebî Kerîme A‘ver , Tefsîru Süddî el-Kebîr , haz. M. Atâ Yûsuf, Mansûre: Dârü’l-Vefâ, 1414/ 1993.
• et- Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid, Câmiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, haz. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Riyad : DâruÂlemi’l-Kütüb, 2003
• Teftâzânî, Sa'deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah , Şerhü'l-Akaidi'n-Nesefiyye, haz. M. Adnân Derviş, ts.yy.
• Tirmizi, Ebû İsa Muhamed b. İsa b. Sevre es-Sülemî, el-Câmiü’lkebir= Camiü’s-sahih=Sünenü’t-Tirmizi, İstanbul: Çağrı Yayınları,1992. Türker, Ömer, ‚Mukâtil b. Süleyman‛, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXI, 134-136.
• Wensinck, A. J. v.dğr., el-Mu’cemü’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî, Leiden 1936-69.
• Yavuz, Yusuf Şevki, ‚İsmetü’l-Enbiyâ‛, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXIII, 141-142.
• Zürkānî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbaki b. Yusuf, Şerhu Muvattai’l-Mâlik, haz. İbrâhim Atve İvaz, Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1987.