İngiliz Erken Dönem Şiîlik Çalışmaları ve Thomas Herbert Örneği

Yıl 2018, , 484 - 503, 31.12.2018

İbrahim Babur Gündoğdu

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.455336

Öz

İngilizler,
Oryantalizm alanında önemli çalışmalar ortaya koymuşlardır. Geçmişte İngilizler
ilk dönemlerinden itibaren İslamiyet hususunda bilgi birikimleri üst seviyelere
ulaştığı halde, Şiîlik çalışmaları işin içine dâhil olduğunda daha geç
tarihlere rast gelmiştir.

  İngilizlerin Şiilik alanında çalışmalarının
hayata geçmesiyle ilginç hususiyetler kendini göstermiştir. Bilgi-siyaset,
siyaset-bilgi denklemleri İngilizlerin Orta Doğu coğrafyasındaki etki ve
icraatlarında değişmeyen hareket noktası olmuştur. Safevîler döneminden
başlayarak, Dünya savaşları sürecinde saha hâkimiyetlerinin arka planında
yüksek bilgi birikimi kendini göstermiştir. Ortadoğu bugün bile bu etkiden hala
kurtulamamıştır. Çalışmamızın ana ekseni olan İngiliz erken dönem Şiilik
çalışmalarının genelinde göze çarpan hususları arz ettikten sonra bu alanda
zirveye noktaya ulaşmış İngiliz Araştırmacı Thomas Herbert’i incelemeye çalıştık.
Herbert, dönemin Şia düşüncesini, sokakta yaşayan hayatını ve bizzat kendi
gözlemlerinden aktarması bakımından oldukça benzersizdir. Bize aktarmış olduğu
bazı adetler ve davranışlar bugün mevcut olmaması bakımından tarihi belge
niteliğindedir

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, İngiltere, Şiilik, Thomas Herbert

Kaynakça

• -Ali Şeriati, Ali Şîası Safevî Şîası, trc. Feyzullah Artinli, İstanbul 1990.
• -Brentjes Sonja, Travellers from Europe in the Ottoman and Safavid Empires, 16th-17th Centuries: Seeking, Transforming, Discarding Knowledge, 2010.
• -Brummett, Palmira, Keşifler çağında Osmanlı Denizgücü ve Doğu Akdeniz’de Diplomasi, İstanbul 2013.
• -Carthright John, The Preacher’s Travels, 1611.
• -Chew, Samuel, The Crescent and The Rose, İslâm and England during the Renassaince, New York 1937.
• -Denham John, The Sophy A Tragedy, London 1641.
• -Herbert Thomas, Some Yeares Travels in Afric, Asia, Especially Describing the Famous Empires of Persia and Industant as also Divers other Kingdoms In the Oriental Indies, London, 1638.
• -Hyde, Thomas, Veterum Persarum et Parthorum et Medorum Religionis Historia, 1700.
• -Huncî, Fazlullah b. Rûzbihân (ö. 927/1521), Târîh-i Âlem-i Ârâ-yı Eminî, tsh. John E. Woods, trc. Vladimir Minorsky, The Royal Asiatic Society, London 1992.
• -Ghatta, Javad, “By Mortus Ali and Our Persia Gods: Multiple Persian Identities in Tamburlaine and The Travel of the Three English Brothers” Issues in Review 235 Renaissance: Alexander the Great and Early Modern Classicism from the British Isles to the Malay Archipelago’, Comparative Literature 58 (2006).
• -Hoca Saadedîn Efendi (ö.1008/1599), Tâcü’t-Tevârîh sadeleştiren, İsmet Parmaksızoğlu, Ankara 1979. -Hinz, Walther, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd. XV. Yüzyılda İran’ın Millî Bir Devlet Hâline Yükselişi, trc. Tevfik Bıyıkoğlu, Ankara 1992.
• -İskender Bey Münşî, Tarîh-i Âlem Arâ-yi Abbâsî, (History of Shah Abbas the Great / Eskandar Beg Monshi; translated by Roger M. Savory, Colorado 1978.
• -Laitman, Michael, A Glimpse of Light: The Basics of the Wisdom of Kabbalah, (Foreword), Usa 2013.
• -Maclean, Gerald, The Rise of Oriental Travel, English Visitators to the Ottoman Empire (1580-1720), New York 2004.-Maclean Gerald, Matar Nabil, Britain and the İslâmic World, 1558-1713, New York 2011.-Morgan, Delmar, Coote C, Early Voyages And Travels To Russia And Persia By Anthony Jenkinson And Other Englishmen, With Some Account Of The First İntercourse Of The English With Russia And Central Asia By Way Of The Caspian Sea, The Hakluyt Society, Usa 2007. -Mazzoi, Michael, The Origins of The Safavids, Si’ism, Sufism, and the Gulât, Wiesbaden 1972.
• -Müneccimbaşı Derviş Ahmed Efendi,, Sahayifü’l-Ahbar fî Vekayi'i'l-A'sâr, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1285.
• - Oruç Bey Bayat/İranlı Don Juan, İlişkiler; Bir Şiî/ Katolik Oruç Bey Bayat (1560-1604), hzl.Tufan Gündüz, İstanbul 2014.
• -Repp, A.C., The Mufti of Istanbul,A Study of Development of the Ottoman Learned Hierarchy ,Oxford 1986.
• -Rumlu Hasan, Ahsenü’t-Tevârih (Şah İsmail Tarihi), çvr. Cevat Cevan, Ankara 2004.
• -Savory, Roger, Iran under the Safavids, Cambridge 1980.
• -Savory, Roger, Studies On The History Of Safawid İran, The Sherley Myth, London 1987.
• -Savory, Roger, Studies on the History of Safawid Iran, the Emergence of the Persian State under the Safavid London 1987.
• -Yörükân, Yusuf Ziya, Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar, haz. Turhan Yörükân, Ankara 1998.