MU’TEZİLE’DE KALP MÜHÜRLENMESİ VE ÖZGÜRLÜĞÜN SÜREKLİLİĞİ MESELESİ

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 3, 594 - 614, 31.12.2017

Hüseyin Maraz

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.339955

Öz

İslam, kalbi sadece bir organ olarak telakki etmez.
Kalp aynı zamanda insanın anlama ve idrak etme merkezini oluşturur. Bu sebeple
hakikati görme veya hakikate kör bakma kalbin bir hareketi olarak ifade edilir.
Anlamak istemeyen kalbin felaketi ise bu durumda mühürlenme/hatm olmaktadır.
Mu’tezilî düşüncede her ne kadar mühürlenme bir akıbet/ceza, alamet veya diğer
insanlar için maslahat kabul edilse de insanın iman etme özgürlüğüne engel olan
bir belirlemeyi ifade etmez. İnsan, teklifin son anına kadar kendisi hakkında
nihaî kararı verebilme yeti ve kudretine sahiptir. Hem adli ilahi hem de insana
verilen tercih etme imkânı gerçeğe ulaşmayı engelleyecek faktörlere müsaade
etmemektedir. Bu sebeple hatm, bir sebep değil; bireyin kararıyla ilintili
sonuçtur. Buna göre özgür bireyin kendisi hakkında verdiği net ve sabit karar
mühürlenme olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kalp, Hakikat, Teklif, Mühürlenme

THE MATTER ON SEALING OF HEART AND CONTINUITY OF FREEDOM IN MU’TAZILA

Öz

Islam doesn’t consider the heart only as an organ. The heart comprises the center of understanding and comprehending of the humankind too. Thus,  it is stated as an act of heart to see a truth or to look blindly to the truth. The disaster of heart which doesn’t want to understand is to seal or be sealed in this case. Even if Mu’tezilî is accepted as a sealing  consequent,  punishment, sign or benefit for the other people in an opinion,  it doesn’t state the designation which is an obstacle for the man’s freedom to have faith in god. The man has got the power and capacity to make the final decision on themselve to the last moment of responsibility. The opportunity to prefer which is a forensic divine one and is given to the man doesn’t permit the factors to prevent to reach the truth.

Anahtar Kelimeler

Heart, Truth, Responsibility, Being Sealed, Freedom

Kaynakça

• Abdulkerim, Osman, Nazariyyetü’t-Teklif-Erau’l-Kâdî-Abdilcabbari’l-Kelâmiyye, Beyrut: 1971. Akbânî, Ebu Osman Said b. Muhammed b. Muhammed, Kitabu’l-Vesîleti-bi-Zati’llahi ve Sıfatıhî, thk. Nizar Hammadi, Beyrut: 2008. Askerî, Ebû Hilal, el-Furuku’l-Luğaviyye, thk. Muhammed İbrahim Selim, Dâru’l-İlm ve’s-Sekafe: Kahire 1997. Aytepe, Mahsum, “Kâdî Abdulcebbar’da Lütuf Teorisi” (Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: 2014. Câhız, Ebu Osman Amr bin Bahr el-Kinânî, Resâilu’l-Câhız, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Kahire: (ts.). Davud, Abdulbârî Muhammed el-İradetu-inde’l-Mu’tezile ve’l-Eş’aira, Dâru’l-Ma’rifeti’l-Camiati: İskenderiye 1996. İbnu’l-Melâhimî el-Havârizmî, Mahmud b. Muhammed, Kitabu’l-Fâik fî-Usûli’d-Dîn, thk. Faysal Bedir Avn, Kahire: 2010. İbn Metteveyh, Hasen b. Metteveyh en-Necrânî el-Mu’tezilî, Kitabu’l-Mecmû fi’l-Muhît bi’t-Teklîf, cem. Ebu Muhammed el-Hasen b. Ahmed b. Metteveyh, thk. J.J. Houben-Daniel Gımaret, Beyrut: 1981. Kâdî Abdulcabbar, el-Munye ve’l-Emel, tlf. Ahmed b. Yahya el-Murtaza, thk. Isamuddin Muhammed Ali, (ys): 1985. Kâdî Abdulcebbar, Ebu’l Hasen Ahmed b. Abdilcabbar el-Esedî Abâdî, Müteşâbihu’l-Kur’an, thk. Ahmed Muhammed Zerzur, nşr. Dâru’t-Turas, Kahire: 1966. Kâdî Abdulcebbar, el-Muğnî fî-Ebvabi’t-Tevhîd ve’l-Adl (İrâde), thk. Muhammed Khodor Nabha, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye: Beyrut 2012. Kâdî Abdulcebbar, el-Muğnî fî-Ebvabi’t-Tevhîd ve’l-Adl (el-Aslah, İstihkaku’z-zem, et-Tövbe), thk. Muhammed Khodor Nabha, nşr. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye (XIV), Beyrut: 2012. Kâdî Abdulcebbar, el-Muğnî fî-Ebvabi’t-Tevhîd ve’l-Adl (el-Lütf), thk. Muhammed Khodor Nabha nşr. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye (XIII) Beyrut: 2012. Kâdî Abdulcebbar, Tenzîhu’l-Kur’an Ani’l-Metâin, nşr. Dâru’n-Nehzati’l-Hadîse, Beyrut (ts.). Kâdî Abdulcebbar. el-Muğnî fî-Ebvabi’t-Tevhîd ve’l-Adl (el-Mahlûkât), thk. Muhammed Khodor Nabha, nşr. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye (VIII), Beyrut: 2012. Mâverdî, Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî, en-Nüketu ve’l-Uyûn, tlk. es-Seyyid Abdulmaksûd b. Abdurrahim, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye: Beyrut (ts.). Muhammed Ammara, el-Mu’tezileve’l-Hurriyyetü’l-Müşkiletü’l-İnsaniyye (Mu’tezile ve İnsanın Özgürlüğü Sorunu) çev. Vahdettin, İnce, Ekin Yayınları: İstanbul 1998. Nisâbûrî, Ebû Reşîd Saîd b. Muhammed, Kitâbu’t-Tevhîd-Divânu’l-Usûl, nşr. Müessesetu’l-Mısrıyyeti’l-Amme, thk. Muhammed Abdulhâdî Ebû Ride, Kahire: 1965. Râğıb el-İsfahânî, ez-Zerîa ilâ Mekârimi’ş-Şerîa (İslam’ın Ahlak İlkeleri), trc. Abdi Keskinsoy, Beşikçi Yayınevi: Trabzon 2003. Râzî, Ebu Hatim Ahmed b. Hamdan, Kitabu’z-Zîneti-fi’l-Kelimati’l-İslamiyyeti’l-Arabiyye, haz. Hüseyn Hamedani, Yemen: 1994. Râvî, Abdüssettar, el-Akl ve’l-Hürriyye Dirâsetü’n fî-Fikri’l-Kâdî Abdilcabbari’l-Mu’tezilî, Beyrut: 1980. Sedîduddîn Mahmud el-Hımsî er-Râzî, el-Munkızu mine’t-Taklîd, Müessesetu’n-Neşri’l-İslamiyye: Kum h. 1414. Subhî, Ahmed Mahmûd, Fî-İlmi’l-Kelâm (Mu’tezile), Dâru’n-Nehzati’l-Arabiyye: Beyrut 1985. Şerif Murtazâ, Ali b. Huseyn el-Musevî el-Bağdâdî, Emâli’l-Murtazâ-Ğureru’l-Fevâid ve Dureru’l-Kalâid, thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim, (ys.): 1954. Şerif Murtazâ, el-Hudûd ve’l-Hakâik (Resail’uş-Şerif-el-Murtazâ içerisinde), thk. Seyyid Ahmed el-Huseynî, Kum h.: 1405. Uludağ, Süleyman, “Kalp”, DİA, XXIV, 2001. Zemahşerî, Cârullah Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an-Hakâik-i-Ğavâmizi’l-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvil, thk. Adil Ahmed Abdulmevcud-Ali Muhammed Muavvız, Riyâd: 1998.