Arapkirli Hüseyin Avni’de Bilgi, Bilginin Kaynakları ve Değeri

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 1, 89 - 112, 30.06.2018

Mustafa Bozkurt

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.397003

Cited By: 2

Öz

Osmanlının son dönemleri ve Cumhuriyetin ilk yıllarında değişik eğitim kurumlarında kelam ilmi dersleri veren Arapkirli Hüseyin Avni, Mâtürîdî gelenekten gelmesine rağmen Eş’ari geleneğin önemli bir kolu olan felsefî-kelamın da son dönem önemli temsilcilerindendir. Bu çalışmada Hüseyin Avni’nin bilgi anlayışı, kendi eserleri temel alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.Hüseyin Avni,  yapılan birçok bilgi tanımını eleştirmiştir. Mâtürîdî’ye ait olan tanımın güzel bir tanım olduğunu vurgulamıştır.  Kendisi ise bilgi ile ilgili bir tanım denemesi yapmamıştır. Daha ziyade felsefe kelam tartışmalarının ve birbirlerine karşı reddiyelerin gündeme getirildiği tehâfüt geleneğine benzer bir bilgi tasnifi yapmaktadır.Bilginin kaynakları konusunda kelam geleneğine tam bir bağlılıkla bilginin kaynaklarının üç olduğunu belirtir. Bunların duyular, haber ve akıl olduğunu söyler. Bu kaynakların her birinin ayrı alanla ilgili bilgiler getirdiğini ve bu bilgilerin güvenilebilir kesin bilgiler olduğunu söyler. Duyuları tek tek ele alan Hüseyin Avni, kelamcıların kabul ettiği beş dış duyunun yanında İslam Filozoflarının kabul ettiği beş iç duyuya da yer vererek felsefî kelamın izlerini yansıtmaktadır. Haber konusuna özellikle de doğru haber konusuna değinerek resulün haberi ile daha ziyade hadisleri kastettiğini görmekteyiz. İlhamın sübjektif oluşu dolayısıyla kelamda delil olamayacağını belirtirken akıl hususunda hem kelamcıların hem de filozofların kabullerine yer vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Arapkirli, Hüseyin Avni, Epistemoloji, Bilgi Nazariyesi, Bilginin Kaynakları, Bilginin Değeri

Knowledge, Sources of Knowledge and Its Value in Huseyin Avni of Arapkir

Öz

Hüseyin Avni of Arapkir was one of the representatives of philosophical Kalam, an important branch of the Ash’arî theological tradition, despite the fact that he belonged to the Matürîdî tradition. In this study, Avni's understanding of knowledge was tried to be revealed. Avni criticized many definitions of knowledge. He did not try to make his own definition of knowledge. He, however, made a classification of knowledge similar to that of the Tahâfut tradition. For him, sources of knowledge are the five senses, reason, and transmission (khabar). He argues that each of these sources offers information about a certain area, and that knowledge in the question was reliable. Avni gave place in his understanding of knowledge to five internal senses accepted by Islamic philosophers and five external senses accepted by theologians, thereby reflecting philosophical kalam attitude. He touched upon khabar pecifically to the right message. With message of Prophet, he meant the Hadith. 

Anahtar Kelimeler

Epistemology, Theory of Knowledge, Sources of Knowledge, Kalam, Arapkirli Huseyin Avni, Value of Knowledge

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir, “Küllî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26: 539-40, Ankara: TDV Yay., 2002.Âmidî, Seyfeddin, Ebkâru’l-Efkâr fi Usûli’d-Din thk. Ahmed Ferid Müzeydî, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiye, 2003. Avni, Hüseyin, İlm-i Kelâm, Haz.: Ebu’l-Ula; Nşr. Eşref Edib, İstanbul: Sıratı Müstakim Matbaası, 1328.Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam (İlim, İlmin Tarifi ve Adem-i Tarifindeki Mezâhib)”, Ceride-i İlmiyye, , sy.50, (Safer, 1338) Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam -Aklın Meratibi – İlham-)” Ceride-i İlmiyye, , sy.58, (Şaban, 1338). Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam -Aksam-ı İlm-”, Ceride-i İlmiyye, sy.51, (Rebiyülevvel, 1338).Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam -Esbab-ı İlm- Havâss-ı selime- Hiss-i Semi’ yahut Kuvve-i Sâmia -”, Ceride-i İlmiyye, sy.52, (Rebiyülahir, 1338).Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam -Haber-i Resul – Akıl-”, Ceride-i İlmiyye, sy.57, (Recep, 1338).Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam -Haber-i Sadık-” Ceride-i İlmiyye, sy.56, (Cemaziyülahır, 1338).Avni, Hüseyin, “İlm-i Kelam -Hiss-i Basar yahut Kuvve-i Bâsıra - Hiss-i Şem’ yahut Kuvve-i Şâmme - Hiss-i Zevk yahut Kuvve-i Zâika - Hiss-i lems yahut Kuvve-i lâmise-" Ceride-i İlmiyye, sy.54, (Cemaziyülevvel, 1338).Avni, Hüseyin,, “İlm-i Kelam (Havas-ı Bâtına)” Ceride-i İlmiyye, Ceride-i İlmiyye, , sy.55 (Cemaziyülahır, 1338).Bağdâdî, Ebul Berekât, Kitabü’l-Muteber fi’l-Hikmeti’l-İlâhiye, Haydarabat: Dairetü’l-Mearifi’l-Osmaniye 1358.Bursevi, Seyyid Ahmed Sıdki b. Ali, Şerhu Tasavvurat ve Tasdikat -Mizanü'l-İntizam. Dersaâdet: Ahmed Kamil Efendi Matbaası, 1327.Cürcânî, Seyyid Şerif, Şerhu’l-Mevakıf, trc. Ömer Türker, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015. Cüveynî, Ebu’l-Mealî, Kitabü’l-İrşad, Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiye, 1995. Çağırıcı, Mustafa, “Cüz” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 8: 149-150, İstanbul: TDV Yay., 1993.Dağ, Mehmet, “Eş’ari Kelamında Bilgi Problemi,” İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, sy. 4, (1980): 97-114. Demirtaş, Özlem, “Son Dönem Kelamcılarından Arapkirli Hüseyin Avni ve İlm-i Kelam Adlı Eseri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.Kâdî Abdulcebbâr, el-Muğnî fi Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl -en-Nazar ve’l-Mearif-, thk. İbrahim Medkur ve Taha Hüseyin, Kahire, 1962. Kemal Paşazade, Tahafüt Haşiyesi, trc. Ahmet Arslan, Ankara: KBY., 1987. Nesefî, Ebu’l-Muîn, Tabsiratü’l-Edille, thk. Hüseyin Atay, Ankara: DİB Yayınları, 1993. Razi, Fahreddin, Mefâtihu’l-Gayb, , Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2004.Râzî, Fahreddin, el-Mahsûl fi İlmi’l-Usûl, thk. Muhammed Abdulkâdir Ata, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.Râzî, Fahreddin, el-Mebâhîsu’l-Meşrikıyye fi İlmi’l-İlahiyyât ve’t-Tabi’îyyât, thk. Muhammed Mu’tasım Billah el-Bağdadî, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1990.Râzî, Fahreddin, Şerh-u Uyûni’l-Hikme, Tahran: İsmailiyyan, 1415. Râzî, Fahreddin, Şerhu’l-İşârât ve’t-Tenbihât, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1290. Şengezer, Sinan, “Arapkirli Hüseyin Avni ve Kelam İlmine Katkıları”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2008.Tûsî, Alâeddin Ali, Tehafütü’l-Felasefe, trc. Recep Duran, Ankara: KBY., 1990. Yazıcı, Nesimi, “Ceride-i İlmiyye”, ” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 7:407-408, İstanbul: TDV Yay., 1993.Yeğin, Abdullah, Abdulkadir Badıllı ve Hekimoğlu İsmail ve İlham Çalım, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat, İstanbul 1990. Yurdagür, Metin, “Arapkirli Hüseyin Avni” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3: 329-331, İstanbul: TDV Yay., 1991.