Genuine and Resembling Verses of the Qur’an: Muḥkam and Mutashābih

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 1, 1 - 22, 30.06.2022

Erkan Yar

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1104319

Cited By: 1

Öz

Muḥkam and mutashābih have developed as two topics that are related to every field of religious studies throughout the historical process. The fact that this has been a topic of controversy in every field of religious studies is due to the fact that verses of the Qur’an were classified as muḥkam and mutashābih by the verses of the Qur’an. Discussions and suggestions regarding muḥkam and mutashābih generally tended to be limited to the studies about the semantic definitions of the terms or were shaped around the narratives about the circumstances of the revelation and thus digression from the actual context was inevitable. In addition, acknowledging muḥkam and mutashābih as semantic qualities of the Qur’an raised doubts over the Qur’an's status as an understandable text. As mutashābih verses were considered by some as ambiguous, this enabled each school of thought to base their opinions on the verses of the Qur'an. The fact that current interpretations of the verses of the Qur’an are not made free from the historical points of view is due to the strength of the historical knowledge. Qur’an demands faith in the previous canons as well as demanding faith in the previous messengers. In this context, muḥkam are the genuine commandments of the Qur’an which did not exist in the previous canons whereas mutashābih are the commandments that resemble the ones in the previous canons. This research employs analysis, comparison and criticism methods for examining its subject matter. Meanings of the verses of the Qur’an are analyzed linguistically and the relations between the terms in this context are attempted to be shown. In interpreting the verses about the topic, arguments of different schools of thought are included. Criticism of the previous interpretations is carried out considering the contextual and semantic integrity of the Qur'an. It is also stated that while forming its muḥkam verses, the Qur’an employed the methods of abrogation, adjournment and conversion. Abrogation is not an annulation of the own verses of the Qur’an but an annulation of a commandment in a previous canon. Adjournment means not to abrogate a commandment of a previous canon but their inclusion in the new canon. The cases that the Qur’an mentions in which the messenger is accused of fabricating are stated to be due to the conversion of the commandments the interlocutors had already known by genuine verses of the Qur’an. To regard muḥkam and mutashābih as genuine and resembling verses would fortify the judgement that the verses of the Qur’an are comprehensible. This paper concludes that the muḥkam verses provide the fundamentals of the system of law which is the Qur’an, and mutashābih are the verses that are in the Qur’an and show resemblance to previous laws that were already present at the time. In relation to this, that those with crooked hearts tracing after the mutashābih is interpreted to mean that they investigated whether the ayats were included in the previous canons and that Allah knows the gloss of the mutashābih ayats is interpreted to mean that He knows in which canon the ayats were first included and finally the attitude of those with deep wisdom towards the muteshâbih ayats is explained as that with their vast knowledge on revelation, they confess that all the resembling ayats were revealed by Allah.

Anahtar Kelimeler

Theology, Muḥkam, Mutashābih, Abrogation, Adjournment, Conversion

Kur’an’ın Özgün ve Benzeşimli Ayetleri: Muhkem ve Müteşâbih

Öz

Muhkem ve müteşâbih; tarihsel süreçte dinsel bilimlerin her alanıyla ilişkili bir konu olarak gelişmiştir. Bu konunun dinsel bilimlerin her alanında tartışılmış olması, gerçekte Kur’an’ın ayetlerinin muhkem ve müteşâbih olduğu nitelenmesinden kaynaklanmaktadır. Bu konunun kelâm ilminin alanında kabul edilmesi, muhkem ve müteşâbih kavramlarının yasayı nitelemesindendir. Muhkem ve müteşâbihin anlamları hakkında yapılan yorumlar ve ortaya atılan anlayışlar, genelde salt bu kavramların anlamlarıyla sınırlı kalmış veya zikredildiği ayetlerin indiriliş nedeniyle ilgili rivayetlerin etkisinde geliştiğinden, bağlamdan uzaklaşmıştır. Bununla birlikte muhkem ve müteşâbihin Kur’an ayetlerinin anlamsal niteliği olarak kabul edilmesi, Kur’an’ın anlaşılabilir bir metin olduğu konusunda kuşkular oluşturmuştur. Müteşâbih ayetlerin çeşitli anlamlara ihtimali olan ayetler olarak anlaşılması nedeniyle de, her ekolün kendi görüşlerini Kur’an ayetleriyle ilişkilendirmesini olası kılmıştır. Kur’an ayetlerinin güncel yorumlarının tarihsel bakış açılarından arındırılarak oluşmaması, tarihsel bilginin gücü nedeniyledir. Kur’an’da önceki elçilere iman emredildiği gibi, önceki yasalara iman da emredilmektedir. Muhkem; önceki yasalarda olmayan ve Kur’an’da var olan özgün yasalar ve müteşâbih ise Kur’an ayetlerinin önceki yasalara benzeşimli olan ayetleridir. Muhkem ve müteşâbih edebiyatında bu yaklaşım, yer almamıştır. Bu çalışmada; çözümleme, karşılaştırma ve eleştiri yöntem olarak kullanılmıştır. Kur’an ayetlerinin anlamları dilsel açıdan çözümlendiği gibi, bu bağlamda kullanılan kavramlar arasında ilişki kurulmaya gayret gösterilmiştir. Konuyla ilişkili ayetlerin yorumunda farklı ekollerin anlayışlarına atıf yapılmıştır. Eleştiri ise bağlam bütünlüğü ve Kur’an bütünlüğü gözetilerek konuyla ilgili önceki yorumlara yöneltilmiştir. Kur’an’ın muhkem ayetlerini inşa ederken nesh, insâ ve tebdîl yöntemini izlediği belirtilmiştir. Nesh olgusu, Kur’an’ın kendi ayetlerinin hükmünü kaldırması olarak değil; önceki yasaların hükümlerini kaldırması olarak anlaşılmıştır. İnsâ; önceki yasalarda var olan ayetlerin hükümlerinin kaldırılmaması ve tekrar yeni yasada indirilmesi olarak değerlendirilmiştir. Kur’an’da genel olarak zikredilen ilk muhatapların elçiyi “uydurmakla” nitelemelerinin de, kendi bilgilerinde var olan yasaların Kur’an’ın özgün yasalarıyla değiştirilmiş olması nedeniyle olduğu belirtilmiştir. Muhkem ve müteşâbih konusunun özgün ve benzeşimli ayetler olarak anlaşılması, Kur’an ayetlerinin anlaşılır olduğu yargısını güçlendirecektir. Muhkem ayetlerin Kur’an olarak adlandırılan yasanın temelini oluşturduğu ve müteşâbih ayetlerin ise önceki yasalarda bulunan ayetlere anlam yönünden benzeşen ayetler olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla bağıntılı olarak kalplerinde eğrilik olanların müteşâbih ayetlerin izini sürmeleri; onların söz konusu ayetlerin önceki yasalarda varlığının olup olmadığına dair araştırmaları, Allah’ın müteşâbih ayetlerin te’vilini bilmesi; ayetlerin ilk olarak hangi yasada indirildiğinin onun tarafından bilinmesi, ilimde derinleşmiş olanların müteşâbih ayetler konusundaki tutumlarının; vahiy konusunda derinlemesine bilgisi olanların bütün benzeşimli ayetlerin Allah tarafından indirildiğini itiraf etmeleri olarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Muhkem, Müteşâbih, Nesh, İnsâ, Tebdîl

Kaynakça

• Abdülcebbâr, Ahmed b. el-Hemedânî. Şerhu’l-Usûli’l-hamse. thk. Abdülkerim Osman. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1996.
• Abdülcebbâr, Ahmed b. el-Hemedânî. Müteşâbihu’l-Kur’ân. thk. Adnân Muhammed Zarzûr. Kâhire: Dârü’t-Turâs, ts.
• Belhî, Ebü’l-Kāsım. Kitâbu’l-Makālât ve maahû uyûnu’l-mesâil ve’l-cevâbât. thk. Hüseyin Hansu vd. İstanbul: KURAMER, Amman: Dâru’l-Feth, 2018.
• Biçer, Ramazan. “Kelam Bilginlerinin Yahudi ve Hristiyanlara Yaklaşımı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007): 169-171.
• Cüşemî, el-Hâkim Ebî Sa’d el-Muhsin b. Muhammed b. Kerâme el-Beyhakî. et-Tehzîb fi’t-tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdurrahmân b. Süleymân es-Sâlimî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî- Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 2018/2019.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Kitâbü’l-İrşâd ilâ kavâti’i’l-edille. thk. Muhammed Yûsuf Mûsâ - Alî Abdu’l-Munîm Abdu’l-Habîb. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1950.
• Durmuş, Zülfikar. “Mu’tezilî Müfessir Zemahşerî’nin Muhkem ve Müteşâbihe İlişkin Görüşlerinin Analitik İncelemesi”. Marife 3/3, 259-273.
• Endulüsî, Esîruddîn. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, h. 1420.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan. Makālâtü’l-islâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn. nşr. Helmut Ritter. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1980.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luga. thk. Muhammed ‘Avd Mur’ib. Beyrût: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Fîruzâbâdî, Ebü't-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kāmûsu'l-Muhît. thk. Mektebu’t-Tahkîki’t-Turâsi fî Müesseseti’r-Risâle. Beyrût: Müessesetü’r Risâle 2005.
• Gazâlî, Ebû Hâmid. el-Müstasfâ. thk. Muhammed b. Abdusselâm eş-Şâfiî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Günal, Tuğba. ‘Müteşâbih’ Kavramının Kelâm Literatüründeki Anlam Ve Değeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-‘Ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî. İbrâhim es-Sâmirrâî. b.y.: Dâru ve Mektebet’u Hilâl, ts.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan. Cemheretu’l-luga. thk. Remzî Münîr el-Baalbekî. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melayîn, 1987.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. Mu‘cemü mekāyîsu’l-lüga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Dımeşk: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Muslim ed-Dîneverî. Te’vîlü müşkili’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed İbn Mükrim. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdr, h. 1414.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam. ed. Abdulhamid Hendâvî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım el-Hüseyin b. Muhammed el-Fadl er-Rağıb. Tefsîru’r-Râğıbi’l-İsfehânî. thk. Âdil b. Alî eş-Şiddî, Riyâd: Dâru’l-Vatan, 2003.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım el-Hüseyin b. Muhammed el-Fadl er-Rağıb. el-İ‘tikādât. thk. Şimrân el-Iclî, Beyrut: Müessesetu’l-Eşrâf, 1988.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım el-Hüseyin b. Muhammed el-Fadl er-Rağıb. Müfredât fi garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, h. 1412.
• Jeffery, Arthur. The Foreign Vocabulary of The Qur’ân. Baroda: Oriental Institute, 1938.
• Mâtürîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansûr. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdi Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-uyûn. thk. Seyyid b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Mustafavî, Hasan. et-Tahkîk fî kelimâti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009/1430.
• Öztürk, Mustafa, “Müteşâbih Kavramı Bağlamında ‘Tefsir Usûlü’nün (Ulumü’l-Kur’ân) Mahiyeti ve Pratik Değeri Üzerine Bir İnceleme”. Bilimnâme 2 (2008), 29-46.
• Pak, Zekeriyya. “‘Müteşâbih’ Kavramının Semantik Alanı Üzerine Bir Değerlendirme”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (Haziran 2010), 1-28.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâu Turâsi’l-‘Arabî, h. 1420.
• Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman. el-İtkān fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyet’i li’l-Âmme, 1974.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘ü’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. Kâhire: Dâru Hicr, 2001.
• Zeccâc, Ebû İshâk. Meâni’l-Kur’ân ve i‘rabüh. thk. Abdülcelil Ubde Çelebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1998.
• Zeccâcî, Ebü’l-Kāsım Abdurrahmân b. İshâk en-Nihâvendî. İştikāku esmâillâh. thk. Abdulhuseyin el-Mubârek. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1968.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ahmed. el-Keşşâf ‘an hakāikî gevâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, h.1407.