North African Kalām: Muhammad b. Yūsuf al-Sanūsī’s Understanding of Kalām

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 2, 842 - 850, 31.12.2023

Mustafa Sönmez

Öz

In the book, Kuzey Afrika Kelâmı: Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Kelâm Anlayışı (North African Kalām: Muhammad b. Yūsuf al-Sanūsī’s Understanding of Kalām), the author drew attention to the political, social, religious, historical, and cultural structure of North Africa through the works of al-Sanūsī. In the book, the author explains the emergence and development of Ashʻarism in this region. He argues that al-Sanūsī left his mark on that period both with the works he wrote and the students he trained. Thus, according to the author, al-Sanūsī has a significant role in the settlement of Ashʿarism in the region. He emphasizes that al-Sanūsī, who divides the subjects of Kalām into two as divinity and prophecy, bases his system on “the creeds of kalām” due to his mystical inclination and, therefore, greatly influences the people. Al-Sanūsī gives great importance to the intellect in the relationship between the intellect and transmission, which is one of the classical debates in Kalām. At the same time, he stresses the importance of transmission as a source of knowledge in religion by repeating the phrase “the Book, the Sunnah and the consensus of the Salaf.” His aim can be summarized as “to reform the people by spreading a true belief and to save them from imitation.”

Anahtar Kelimeler

Kalām, North Africa, al-Sanūsī, Ashʿarism, Maghrib, Ahl al-Sunnah

Kuzey Afrika Kelâmı Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Kelâm Anlayışı

Öz

Kuzey Afrika Kelâmı Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Kelâm Anlayışı adlı bu eserde Yazar, es-Senûsî’nin şahsında Kuzey Afrika’nın siyasi, sosyal, dinî, tarihî ve kültürel yapısına dikkat çekmiştir. Yazar, eserinde Eş‘ârîliğin bu coğrafyaya girişi ve yerleşmesi serüvenini anlatmıştır. O, es-Senûsî’nin gerek yazdığı eserleriyle ve gerekse yetiştirdiği talebeleri aracılığıyla yaşadığı döneme damgasını vurduğunu ve bölgede Eş‘ârîliğin yerleşmesinde ikinci derecede söz sahibi olduğunu ifade etmiştir. Kelâm ilminin konularını ulûhiyyet ve nübüvvet olarak ikiye irca eden es-Senûsî’nin, tasavvufî yönünün de olması nedeniyle, sistemini “akâidî kelâm” üzerine kurduğuna ve bu vesile ile halk üzerinde büyük etki sahibi olduğuna dikkat çeker. es-Senûsî’nin, Kelâm sisteminde akıl-nakil ilişkisinde akla büyük önem vermekle beraber, ‘Kitap, Sünnet ve Selefin icmâı’ diyerek nakli de esas aldığı görülür. Onun amacı, “doğru bir itikad yayarak halkı ıslah etmek ve onları taklitten kurtarmak” şeklinde özetlenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Kuzey Afrika, es-Senûsî, Eş‘ârîlik, Mağrib, Ehl-i Sünnet

Kaynakça

• Çelik, Ahmet. Kuzey Afrika Kelâmı Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Kelâm Anlayışı. Ankara: Sonçağ Akademi, 2021.
• Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman. Kelâm Tarih Ekoller Problemler. Konya: Tekin Kitabevi, 6. baskı, 2010.
• Kılavuz, Ulvi Murat - Kılavuz, Ahmet Saim. Kelâma Giriş. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
• Teftazânî, Sa‘düddîn Mes‘ud b. Ömer. Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi-(Şerhu’l-Akâid), haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1982.