Establishment and Continuity of the Rüstem Pasha Madrasa Library

Yıl 2024, , 1 - 19, 15.04.2024

Elif Derin

https://doi.org/10.54462/kadim.1295472

Öz

This article aims to contribute to Ottoman book culture studies regarding collections and foundation libraries. It examines the book collection of Rüstem Pasha, one of the viziers of the Süleyman the Magnificent, in the Süleymaniye Manuscript Library. Rüstem Pasha's wealth of books is emphasized in historical sources. He established a high-grade madrasa in Istanbul in the mid-16th century and endowed a book collection necessary for education. This article compares the books specified in Pasha's endowment deed with the catalog of the collection issued during Abdulhamid II's reign, and its current state to reveal the formation of the collection and how it has survived to the present day. While the endowment deed provides detailed information about the first books endowed to the madrasa, the collection itself and the Hamidian-era catalog provide information about the books that were lost and added to the collection over time.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Manuscripts, Madrasa Books, 16th Century, Manuscript Culture

Rüstem Paşa Kütüphanesi'nin Kuruluşu ve günümüze Gelişi

Öz

Osmanlı kitap kültürü çalışmalarına koleksiyonlar ve vakıf kütüphaneleri açısından katkı sağlamayı amaçlayan bu makale Kanûnî Sultan Süleyman'ın sadrazamlarından Rüstem Paşa'nın Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'ndeki kitap koleksiyonunu incelemektedir. Tarihsel kaynaklarda kitaplarının zenginliğine vurgu yapılan Rüstem Paşa 16. yüzyılın ortalarında İstanbul’da yüksek dereceli bir medrese kurarak medresenin ihtiyacı olan kitapları da vakfeder. Makalede medresenin vakfiyesi, koleksiyonun II. Abdülhamid döneminde hazırlanan kataloğu ve bugünkü durumu karşılaştırılarak koleksiyonun oluşumu ve bugüne nasıl ulaştığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Vakfiye, medreseye vakfedilen ilk kitaplar hakkında detaylı bilgiler sağlarken koleksiyonun kendisi ve Devr-i Hamîdî kataloğu da zaman içinde eksilen ve koleksiyona eklenen kitaplar hakkında bilgi edinmemize yardımcı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kitap Kültürü, Medrese Kitapları, 16. Yüzyıl, Yazma Kitap Kültürü

Kaynakça

• Süleymaniye Manuscript Library (SML), Rüstem Paşa Collection (RP), 1-186.
• Archive of the General Directorate of Foundations (VGMA), Defter 635.
• Açıl, Berat. (ed.). Osmanlı Kitap Kültürü: Cârullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları. İstanbul: İlem Kitaplığı, 2015.
• Açıl, Berat. “Habeşî Mehmed Ağa’nın (ö. 1590) Vakfettiği Kitaplar ve Akıbetleri”. Turkology (05/2020). 67-83.
• Afyoncu, Erhan. “Rüstem Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Access 11 May 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/rustem-pasa
• Arslantürk, Hacı Ahmet. Bir Bürokrat Ve Yatırımcı Olarak Kanuni Sultan Süleyman'ın Veziriazamı Rüstem Paşa. İstanbul: Marmara University, PhD Diss. 2011.
• Artan, Tülay. “On Sekizinci Yüzyıl Başında Osmanlı Bilgi Üretimi ve Dağılımı: Yazma Eser Koleksiyonları ve Koleksiyonerler Arasında Şehid Ali Paşa’nın Yeri”. Müteferrika. 58 (2020). 5–40.
• Artan, Tülay. "Şehid Ali Paşa'nın Sûk-ı Sultânî'de Satılan Kitapları, Sahaflar ve Koleksiyonerler (1719)". Osmanlı Kitap Koleksiyonerleri ve Koleksiyonları: İtibar ve İhtiras. (eds.) Tülay Artan and Hatice Aynur. 281-407. İstanbul: Dergâh, 2023.
• Atçıl, Zahit. “Why Did Suleyman the Magnificent Execute His Son Sehzade Mustafa in 1553?”. Osmanlı Arastırmaları-The Journal Of Ottoman Studies. 48 (January 2016). 67–103.
• Atçıl, Zahit. State and Government in The Mid-Sixteenth Century Ottoman Empire: The Grand Vizierates of Rüstem Pasha (1544-1561), Chicago: University of Chicago, PhD Diss. 2015.
• Busbecq. Türk Mektupları. Trans. Hüseyin Cahit Yalçın. İstanbul: Remzi, 1939.
• Erünsal, İsmail. “Fethedilen Arap Ülkelerindeki Vakıf Kütüphaneleri Osmanlılar Tarafından Yağmalandı mı?”. Osmanlı Kültür Tarihinin Bilinmeyenleri. 248-250. İstanbul: Timaş, 2019.
• Erünsal, İsmail. “Rüstem Paşa Kütüphanesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Access 11 May 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/rustem-pasa-kutuphanesi
• Erünsal, İsmail. Ortaçağ İslam Dünyasında Kitap ve Kütüphane. İstanbul: Timaş, 2018.
• Erünsal, İsmail. Osmanlı’da Kütüphane ve Kütüphanecilik. İstanbul: Timaş, 2015.
• Gacek, Adam. Arabic Manuscripts A Vademecum for Readers. Boston: Brill, 2009.
• İnan, Göker. "Târîh-i Âl-i Osmân (Rüstem Paşa Tarihi) Üzerine Notlar". Kadim 1 (Nisan 2021). 11-35.
• Kut, Günay and Bayraktar, Nimet (ed.). Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yay., 1984.
• Kütükoğlu, Mübahat. XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri. Ankara: TTK, 2000.
• Necipoğlu, Gülru; Kafadar, Cemal and Fleischer, Cornell H. (eds.). Treasure of Knowledge: An Inventory of the Ottoman Palace Library (1502/3–1503/4). 2 vols. Leiden; Boston: Brill, 2019.
• Necipoğlu, Gülru. "Connectivity, Mobility, and Mediterranean “Portable Archaeology”: Pashas from the Dalmatian Hinterland as Cultural Mediators". In Dalmatia and the Mediterranean. (Leiden: Brill, 2014). 311–381. doi: https://doi.org/10.1163/9789004263918_012
• Uzunçarşılı, İ.H. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: TTK, 2014.