Significance of Paratext: Süheyl Ünver's Yazma Kitap Kılavuzu (A Guide to Islamic Manuscripts) and His Suggestions on Cataloging Islamic Manuscripts

Yıl 2024, Sayı: 7, 129 - 156, 15.04.2024

Nimet İpek , Serra Bostan

https://doi.org/10.54462/kadim.1256661

Öz

During his visits to the Istanbul Manuscript libraries, Süheyl Ünver (1898-1986) recorded interesting details on small cards and classified them as subject-based files. One of the most outstanding works he created during these sessions in libraries is Yazma Kitap Kılavuzu (A Guide to Islamic Manuscripts). The work is in Süleymaniye Library with call number Süheyl Ünver Dosya 151. In this work, the points he indicates and suggests to be recorded in catalog entries reflect his novel approach to Islamic manuscripts. His examination of the relationship between text and paratext (tr. zarf-mazrūf) elements regarding manuscripts demonstrates his innovative perspective on the “zarf ” concept. This article highlights Ünver's claim for defining the paratext (zarf) concept as a new field of scholarship, focusing on how to apply modern terminology to paratextual elements and which elements are termed “zarf ”. Accordingly, it scrutinized Ünver's views on the theory of cataloging. Considering Ünver's other works, the article asserts that "Yazma Kitap Kılavuzu" is one of the earliest works discussing the paratext in modern studies. Within this framework, the article systematically presents relevant sections of the work and exemplifies the “zarf” concept.

Anahtar Kelimeler

Süheyl Ünver, Guide to Islamic Manuscripts, Islamic Manuscripts, Cataloging, Paratext, Manuscript Notes

Zarfın Ehemmiyeti: Süheyl Ünver’in Yazma Kitap Kılavuzu Adlı Eseri ve Yazmaların Kataloglanmasına Dair Önerileri

Öz

Süheyl Ünver (1898-1986), İstanbul’daki yazma eser kütüphanelerine yaptığı ziyaretler sırasında dikkatini çeken konuları küçük notlar halinde kaydetmiş, bu notları daha sonra konularına göre düzenleyerek dosyalara ayırmıştır. Bu titiz çalışmalarının sonucunda ortaya çıkan önemli eserlerden biri de Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Süheyl Ünver Dosya 151’de kayıtlı Yazma Kitap Kılavuzu adlı eserdir. Ünver’in bu eserinde belirttiği ve katalog fişlerine kaydedilmesini önerdiği noktalar, onun yazma eserlerle olan ilişkisini detaylı bir şekilde yansıtır. Ünver’in yazma kitaplarda metin ve metin dışı (zarf-mazruf) arasındaki ilişkiyi irdelemesi, onun "zarf " konusuna getirdiği yenilikçi bakış açısını gösterir. Bu çalışmada Ünver'in "zarf " konusunu yeni bir ilim dalı olarak tanımlama iddiası tartışılarak metin dışı unsurlara dair modern terminolojinin nasıl oluşturulması gerektiği ve hangi öğelerin "zarf " kabul edildiği üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, Ünver’in katalog yapmanın teorisi hakkındaki görüşleri irdelenmiştir. Çalışmada, Ünver’in diğer çalışmaları da dikkate alınarak Yazma Kitap Kılavuzu isimli eserinin, modern çalışmalarda tartışılan paratext konusunun terimleştirildiği en erken sayılabilecek eserlerden biri olduğu iddia edilmektedir. Bu iddia çerçevesinde, Yazma Kitap Kılavuzu isimli eserdeki ilgili kısımlar, bir sistematik dahilinde sunularak “zarf ” konusu örneklendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

metin harici, Süheyl Ünver, Yazma Kitap Kılavuzu, Yazma Eserler, Kataloglama, Zarf-Mazruf İlişkisi

Teşekkür

Sundukları kıymetli katkılardan ötürü Berat Açıl ve Melek Yalvaç’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Açıl, Berat (ed.). Osmanlı Kitap Kültürü Carullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları. İstanbul: İlem Yayınları, 2015.
• Açıl, Berat (ed.). Osmanlı Kitap Kültürü Carullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Arıcı, Müstakim - Arıkan, Mehmet. Taşköprülüzâdeler ve İsâmüddin Ahmed Efendi. İstanbul: İlem Yayınları, 2020.
• Arslan, Sami. Osmanlı’da Bilginin Dolaşımı: Bilgiyi İstinsahla Çoğaltmak İznik Medresesi-Süleymaniye Medreseleri Dönemi. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Artan, Tülay. “18. Yüzyıl Osmanlı Bilgi Üretimi ve Dağılımı: El Yazması Koleksiyonları ve Koleksiyonerler Arasında Şehid Ali Paşa’nın Yeri”. Müteferrika 58 (2020), 5-40.
• Görke, Andreas - Hirschler, Konrad. Manuscript Notes as Documentary Sources. Beirut: Erlon Verlag Wirzburg, 2011.
• Kalaycı, Mehmet. “Veliyyüddîn Cârullah Efendi’nin (ö. 1151/1738) ‘Terceme-i Hâli’ne Bir Katkı”. İslam Tetkikleri Dergisi 11/1 (Mart 2021), 357-388.
• Liebrenz, Boris. Die Rifa’iya aus Damaskus: Eine Privatbibliothek im Osmanischen Syrien und ihr kulturelles Umfeld. Leiden: Brill, 2016.
• Mesara, Gülbun vd. Süheyl Ünver Bibliyografyası. İstanbul: İşaret Yayınları, 1998.
• Pearson, David. Provenance Research in Book History: A Handbook. The Bodleian Library, 2019.
• Ricci, Ronit. “Thresholds of Interpretation on the Threshold of Change: Paratexts in Late 19th-century Javanese Manuscripts”. Journal of Islamic Manuscripts 3 (2012), 185-210.
• Seyyid, Eymen Fuad. el-Kitâbu’ l-Arabiyyu’ l-Mahtût ve İlmu’ l-Mahtûtât. Kahire: Daru’l-Mısriyyeti’l- Lübnaniyye, 1997, 453-477.
• Sezer-Aydınlı, Elif. “Unusual Readers in Early-Modern Istanbul: Manuscript Notes of Janissaries and Other Riff-Raff on Popular Heroic Narratives”. Journal of Islamic Manuscripts 9/2-3 (2018), 109-131. Sezer-Aydınlı, Elif. A Manuscript Community in Ottoman Istanbul (18th-19th Centuries) Heroic Stories, Social Profiles, and Reading Space. Berlin: Frei Universitat Berlin, Doktora Tezi, 2022.
• Sezer-Aydınlı, Elif. The Interface between the Oral and the Written in Ottoman Literature: The Reader Notes on The Manuscript of The Story of Fîrûzşâh. İstanbul: İstanbul Şehir Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Şeşen, Ramazan. Fihrisü Mahtûtâti Mektebeti Köprülü. İstanbul: IRCICA, 1986.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osman Oğulları Zamanında Kütahya Şehri. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası, 1932.
• Ünver, Süheyl. Anadolu Menzil Şehirleri. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Süheyl Ünver Dosya, 470.
• Ünver, Süheyl. Fatih Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1946.
• Ünver, Süheyl. Menzil Yolları. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Süheyl Ünver Dosya, 603.
• Ünver, Süheyl. Süleymaniye Kütüphanesi Konferansı. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Süheyl Ünver Defter, 693.
• Yalçın, Çağrı. “Kütahya Sivil Mimari Örnekleri Kapsamında Kossuth Evi’nin Değerlendirilmesi ve Kurgusal Mekan Açısından Analizi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Mart 2019).