Makedonya Sorununun Bir Başka Boyutu: Fidye İçin İnsan Kaçırma, Ellen Maria Stone Örneği (1901-1902)

Yıl 2024, Sayı: 8, 77 - 113, 15.10.2024

Ergün Hasanoğlu

https://doi.org/10.54462/kadim.1426538

Öz

Bu çalışma, 23 Ekim 1893 tarihinde Selanik’te kurulan İç Makedonya Edirne-Trakya İhtilal Örgütü (VMORO) tarafından uygulanmış ve fidye elde etme hedefiyle gerçekleştirilmiş insan kaçırma eyleminin bir örneğini sunmayı amaçlamaktadır. Araştırmanın odak noktası, Amerikalı Protestan misyoner Maria Ellen Stone’un 3 Eylül 1901 tarihinde kaçırılması ve yaklaşık altı ay süren esareti olayıdır. Çalışma, Bulgar ve Osmanlı arşiv belgelerine dayanarak bu olayın detaylarını ortaya koymayı ve dönemin siyasi ve sosyal dinamikleri ışığında VMORO’nun finansman stratejilerinden birine özgün bir bakış açısı sağlamayı hedeflemektedir. Metot olarak tarihsel belge analizi kullanılmış olup kaynak olarak birincil arşiv belgeleri tercih edilmiştir. Bu bağlamda çalışma, alana insan kaçırma olaylarının örgütsel finansman yöntemleri üzerindeki etkisine dair özgün bir katkı sunma gayesi taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bulgaristan Prensliği, ABD, Ellen Maria Stone, Makedonya

Another Dimension of Macedonian Question: Kidnapping for Ransom, The Case of Ellen Maria Stone (1901-1902)

Öz

The study aims to present an example of a kidnapping carried out to obtain ransom by the Internal Macedonian Edirne-Thrace Revolutionary Organization (VMORO), founded in Thessaloniki on October 23, 1893. The research focuses on the kidnapping of the American Protestant missionary Maria Ellen Stone on September 3, 1901, and her captivity, which lasted approximately six months. The study seeks to reveal the
details of this event based on Bulgarian and Ottoman archival documents and to provide an original perspective on one of VMORO’s financing strategies in the light of the political and social dynamics of the period. Historical document analysis is used as the method, and primary archival documents were preferred as sources. In this context, the study aims to provide an original contribution to the field regarding the impact of human kidnapping incidents on organizational financing methods.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Principality of Bulgaria, USA, Ellen Maria Stone, Macedonia

Kaynakça

• Bulgaristan Merkez Devlet Arşivi (Tsentralen Dırjaven Arhiv - TsDA)
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Sadâret Bulgaristan (A.MTZ.04)
• Aferata “Mis Stoun”, Spomeni, Dokumenti i Materiali. sıs. Konstantin Pandev - Maya Vaptsarova. Sofya: İzdatelstvo na Oteçestveniya Front, 1983.
• Dobriyanov, Todor i Pandev, Konstantin. “Dokumenti za Plenyavaneto na Amerikanskata Misionerka Mis Stoun”. İzvestiya na Dırjavnite Arhivi 33 (1977), 99-133.
• Vıtreşnata Makedono-Odrinska Revolyutsionna Organizatsiya (1893-1919 g.) – Dokumenti na Tsentralnite Rıkovodni Organi. sıs. Ts. Bilyarski, İ. Burilkova. 1. Sofya: Dırjaven Agentsiya “Arhivi”, 2007.
• İlyustratsiya İlinden. “Plenyavaneto na Mis El. Ston i g.ja Katerina Stefanova Tsilka” (Septemvri-Oktomvri 1933), 25, 28, 29.
• Makedoniya. “Makedonskiy Vıpros” (18 Yanuari 1871), 2-3.
• McClure’s Magazine. “Six Months Among Brigands” (May 1902), 3-16.
• McClure’s Magazine. “Six Months Among Brigands” (June 1902), 99-109.
• McClure’s Magazine. “Six Months Among Brigands” (July 1902), 222-231.
• McClure’s Magazine. “Six Months Among Brigands” (August 1902), 291-300.
• McClure’s Magazine. “Six Months Among Brigands” (September 1902), 464-471.
• McClure’s Magazine. “Six Months Among Brigands” (October 1902), 562-570.Mir. “Po Plenyavaneto na Mis Ston” (11 Oktomvri 1901), 1.
• Adanır, Fikret. Makedonya Sorunu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Aydın, Mahir. “Bulgaristan Komiserliği”. Belgeler 17/21 (Ocak 1996), 71-120.
• Aydın, Mahir. “Makedonya Meselesi ve Amerikalı Rahibenin Kaçırılması”. Osmanlı Araştırmaları 18 (1998), 239-258.
• Beydilli, Kemal. “II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Mes’elesi’ne Dair”. Osmanlı Araştırmaları 9 (1989), 77-99.
• Boškovna, Nada. “The Kidnapping of Miss Stone: The Balkans in 1903 in Western Perspective”. in: Albania and the Balkans. Essays in honour of Sir Reginald Hibbert. ed. by James Pettifer. 25-50. Cornwall: Elbow Publishing, 2013.
• Carpenter, Teresa. The Miss Stone Affair: America’s First Modern Hostage Crisis. New York: Simon & Schuster, 2003.
• Dvijenieto Otsam Vardara i Borbata s Vırhovistit, Po Spomeni na Yane Sandanski, Çernopeev, Sava Mihaylov, Hr. Kuslev, İv. Anastasov Gırçeto, Petır Hr. Yurukov i Nikola Puşkarov. sıb. L. Miletiç, Materiyali za İstoriyata na Makedonskoto Osvoboditelno Dvijenie. 8. Sofya: İzdava Makedonskiyat Nauçen İnstitut, Peçatnitsa P. Gluşkov, 1927.
• Feldman, Lori. “Deynostta na Amerikanskite Predstaviteli za Osvobojdavane na Misionerkata Elen Stoun”. İstoriçeski Pregled 3 (1978), 65-79.
• Fraser, John Foster. Sultan II. Abdülhamid Döneminde Balkanlar’da Kaos. çev. Hamdi Akyol & Recep Yılmaz. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2022.
• Hacısalihoğlu, Mehmet. Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2008.
• İrtem, Süleyman Kâni. Osmanlı Devleti’nin Makedonya Meselesi. Balkanlar’ın Kördüğümü. haz. Osman Selim Kocahanoğlu. İstanbul: Temel Yayınları, 1999.
• İsov, Mümin. “Makedonya Hareketi’nde Savaşa Giden Liderlik Mücadelesi: VMORO ile VMOK Arasındaki İlişkilerin Bir Boyutu (1896-1903)”. Balkan Tarihi Araştırmaları. ed. Dr. Öğr. Üyesi Bülent Akyay. 1 / 221-254. Edirne: Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2021.
• Karabacak, Şeyma Nur. Dinler Tarihi Bağlamında Ellen Stone Olayı. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Kurt, Elif Tuğçe. II. Abdülhamid Dönemi’nde Osmanlı Devleti ve ABD Arasındaki Diplomatik İlişkiler. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Nikolov, Boris Y. Vıtreşna Makedono-Odrinska Revolyutsionna Organizatsiya, Voyvodi i Rıkovoditeli (1893-1934), Biografiçno-Bibliografski Spravoçnik. Vtoro İzdanie. Sofya: İzdatelska Kışta “Tip-Top Pres”, 2022.
• Osmanlı Avrupası’nda Bölücülük Cereyanı-Makedonya Komitacılarının Anıları. der., çev. ve not. Mümin İsov - Ergün Hasanoğlu. İstanbul: Selenge Yayınları, 2021.
• Reeve, Annetta Atken. The Diplomatic Involvement of the United States in the Macedonia Question from 1900 to 1903: The Kidnapping of Ellen Maria Stone. Texas: Texas Tech University, Master’s Thesis, 1972.
• Saatçi, Meltem Begüm. “XIX. Yüzyıl Sonunda Makedonya Sorunu ve Makedonya’da Kurulan Örgütler”. Yeni Türkiye, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı-3 68 (Mart - Haziran 2015), 2929-2940.
• Silyanov, Hristo. Osvoboditelnite Borbi na Makedoniya. Tom 1. Sofya: İzdatelstvo Nauka i İzkustvo, 1983.
• Taşev, Taşo V. Ministrite na Bılgariya 1879-1999. Sofya: Akademiçno İzdatelstvo Prof. Marin Drinov, 1999.
• Tokay, Gül. Makedonya Sorunu, Jön Türk İhtilalinin Kökenleri (1903-1908). İstanbul: AFA Yayınları, 1995.