THE CONCEPT OF LOVE IN MELAYÊ CIZÎRÎ’S POETRY

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 146 - 163, 10.12.2018

Dilêr Dawod Fetah

Öz

ABSTRACT: Love is
a dominant theme in classical Kurdish poems especially in the lyrical and epic
poems. Malaye Jiziri is considered to be the most influential Kurdish poet who
regards 'love' (eşq) and 'beauty' as the source of existence. This is due to
the fact that mystical poets used to discover or conceive the essence of God in
everything they encountered in their lives. This research is about the
"love" in the poems of Jiziri, it attempts to show the type of love
that the poet gives life to and it also delineates his different views on it.

This study is made up of two chapters, in the first chapter the idea of
love is explained from philosophical, religious and mystical points of view,
while in the second chapter the subject of love is explained in connection with
true love, divine love (the fifth element), metaphoric love and fire worshiping
love.

Anahtar Kelimeler

Love, beauty, Malaye Jiziri, epic poems, philosophy, poetry

.TÊGEHA EŞQÊ DI ŞIÎRA MELAYÊ CIZÎRÎ DE

Öz

KURTE: Mijara
Eşqê di helbesta klasîk ya kurdî de cihekî giring girtiye û bi taybetî di xezel
û mesnewîyan de. Nexasim di dîwana Melayê Cizîrî de eşq û ciwanî jêdera hebûnê
ye, ji ber ku sofiyan bi rêka Wehted Elwicûdê li mijara eşqê nihêriye û ew eşqa
xwedê di her hebûnekê de dibînin. Ev xebat jî lêgerînek e bo çemka eşqê di
şiîrên Melayê Cizîrî de û diyarkirina nêrîna wî ye derbarê eşqê de.

Ev xebat du tewerên sereke bi xwe ve digire. Di tewerê yekê de têgeha
eşqê hatiye zelalkirin û piştra behsa eşqê di meydana felsefî, sofîgerî û ayînî
de hatiye kirin. Di tewerê duyem de eşq bi awayekî piraktîkî li ser binbeşên
Eşqa Heqîqî, Xweda û Teceliya Zatê Xwe (Eşqa Taceliyê), Ûnsirê Pêncan, Eşqa
Mecazî û Agirperestiyê di dîwana Cizîrî de hatiye kirin. 

Anahtar Kelimeler

Eşq, ciwanî, Melayê Cizîrî, tesewif, felsefe, şiîr

Kaynakça

• ADAK, Abdurrahman (2015), Di Edebiyata Kurdî Ya Klasîk De Naverok: Tema, Mijar Û Cureyên Edebî. Mêrdîn.
• CİZÎRÎ, Mela (2005), Dîwana Melayê Cizîrî. (amd. Tehsîn Ibrahîm Doskî). Çap 2, Duhok: Spêrêz.
• DOSKÎ, Mihemed Emîn (2007), Şirovekirina Dîwana Melayê Cizîrî, Berg 1, Duhok: Spêrêz.
• DOSKÎ, Mihemed Emîn (2007), Şirovekirina Dîwana Melayê Cizîrî, Berg 2, Duhok: Spêrêz.
• DOSKÎ, Mihemed Emîn (2007), Şirovekirina Dîwana Melayê Cizîrî, Berg 3, Duhok: Spêrêz.
• EDHEM, Museb (2017), Îşiqname “Îşiq, Xudbûn, Îşiq berew ew çûn”, Silêmanî: Rênima.
• ELDOSKÎ, Muhemed Emîn (2010), Felsefe Eleşq Elîlahî fî Şir Elcizîrî. Çap 2, Hewlêr: Elekdîmîye Elkurdîye.
• ELXİRAB, Mehmud Mehmud (1983), Elhub û Elmihebe Elîlahiye (Mîne Elkilam Elşêx Elekber Mihyedîn Îbin Elerebî). Dîmeşq.
• ESAF, Fatih, Elhib Elilahî inde Elsofiye (Hib bila Kirahiye), Camie Viladiviye, Ji malperê: https://www.philadelphia.edu.jo/arts/13th/papers/fateh_assaf.doc
• FİLİZ, Mehmet Şirîn (2015), “Li ser pênaseya Eşqa Îlahî Çend gotin”, Kovara Nûbihar, J. 132.
• HISÊN, Doia Efîf Tirkî (2011), Elhib Fî Ellah Zew Elkitab We Elsine. Teza Masterê, Camîe Elnecah Elwetenî, Nablis.
• ILWAN, Ebdulah Nasih, Elîslam we Elhib. Dar Elselam.
• ÎZWÎLÎ, Rizwan Mihemed Sêîd Ecac (2013), “Elhib Elîlahî we felsefetihî fî Elşir Elsofî: Ebû Medîn Eltilmazî Inmozecen”. Ekev Akademi Dergisi Yıl: 17 Sayı: 55 Bahar.
• JIYAN, Rênas (2015), Wêjeya Kurmancî (Pênûsên Çardehderb). Diyarbakır: Belkî.
• KABILA, Anirudha (2014), “Pharmacological Role of Oxytocin – A Short Review”, Journal of Pharmaceutical Sciences and research. Vol. 6 (4).
• KIMALE, Omer Riza (1978), Elhib, Suriya: Elrisale.
• MEHMUD, Salar Ezîz, (2014), Hizrî Felsefî le şiîrî Melayî Cizîrî da. Hewlêr: Mûkriyanî.
• MIHEMED, Xalid Cemîl (2006): ElCizîrî Şair Elhib û Elcemal (Dirase). Dîmeşq: Dar Elzeman.
• MIRADÎ, Mihemed Hadî û ÎLAHÎ, Fatime Nezir, (2011): “Elxezel Ind Ibin Elfariz û Camî”, Micelet Îzaat Neqdiye, Camiet Azadî bi Îran, J. 1.
• MÛKRIYANÎ, Hejar (2014), Dîwanî Melayî Cizîrî şerhî hejar. Tehran: Neşir Panîz.
• NÎWA, Lok (1998), Elmezheb Elbatinî fî Diynat Elalem, (wer. Nihat Xeyat), Beyrot: Elcamiye.
• OMER, Fazil (2004), Nivêjek Mestane li dûr gunbeda Cizîrî. Duhok: Weşanên Êketiya Nvîskarên Kurd.
• OMER, Fazil (2017), Cizîrî Û Desthelat Berev Tiyûriyeka Kurdî Bû Desthelatê. Duhok: Nalbend.
• PAŞA, Ekrem Cemîl (2007), Dîroka Kurdistan. Diyarbekir: Bîr.
• SEDÎQ, Fuad (2015), Felsefe (Pêş Felsefe ts Mirdinî Nîçe), Hewlêr.
• ŞÎMIL, Nîmarî (1379): Elşems Elmintesire (Dîrase Asar Elşair Elîslamî Elkebîr Celaledîn Elromî), (wer. Îsa Elî Elrohanî). Tehran: Wizaret Elseqfe.
• XANÎ, Ehmed (2004), Mem û Zîn. (amd. Arif Zêrevan), Stockholm: Nefel.
• XEZNEDAR, Marif (2010), Mêjûyî Edebî Kurdî (sedekanî Çiwardem-Hejdem), Berg I, Çap 2, Hewlêr: Aras.