Osmanlı-Kürt İlişkileri Bağlamında Koçhisar (Dede Kargın) Savaşı

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 18 - 33, 30.06.2021

Hasan Tan

Öz

Mayıs 1516 yılında Kızıltepe yakınlarındaki Dede-Kargın mevkiinde meydana gelen Koçhisar Savaşı’nda, İdris-i Bitlisî ve Kürt Emirlerinin komuta ettiği yerel kuvvetler ile merkezden gönderilen ve Bıyıklı Mehmed Paşanın komutası altındaki Osmanlı Ordusu, Karahan komutasındaki Safevî ordusunu ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Bu savaş neticesinde Karahan’ın iki yıldır elinde tuttuğu Diyarbakır ile Urfa’nın bazı bölgeleri ve Mardin ile çevresi tamamen Osmanlıların egemenliği altına girmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kürtler, Osmanlılar, Safeviler, Koçhisar Savaşı

Kaynakça

• Abdusselam Efendi, Mardin Tarihi, hzl; Hüseyin H. Güneş, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No: 17, İstanbul 2007.
• Afyoncu, Erhan, ‘‘Zeâmet’’, DİA, Cilt 44, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 4. Kitap, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
• Ayn-i Ali Efendi, Kavânîn-i Al-i Osman Der Hülâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Divan, İstanbul 1280.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TSMA, Nr. 35 G. 35 (H.29.12.0922).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TSMA, Nr. 89 G. 858 (H.09.10.0926).
• Bayrakdar, Mehmet, Bitlisli İdris, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• Bidlîsî, İdris, Selim Şah-nâme, hzl; Hicabi Kırlangıç, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• Bilgin, Feridun, Osmanlı Hâkimiyetindeki Cizre’de Değişim ve Merkez-Çevre İlişkisi, Bilim Düşünce ve Sanatta Cizre Sempozyumu, Ed: Nesim Doru, Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012.
• Çevik, Adnan, “XI-XIII. Yüzyıllarda Diyar-ı Bekr Bölgesi Tarihi” Basılmamış doktora tezi, İstanbul 2002.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi, Kutu 20 Gömlek 38, Sıra 13, (M.07.06.1931).
• Doğan, Cabir, ‘‘XVI. Yüzyıl Osmanlı İdari Yapısı Altında Kürt Emirlikleri ve Statüleri’’,SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 23, Mayıs 2011.
• Halaçoğlu, Yusuf, XIV ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, TTK Yayınları, Ankara 1991.
• Hoca Sâdeddin, Tâcû’t-Tevârîh, C. 4, Sadeleştiren: İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1974.
• İnalcık, Halil, ‘‘Tımar’’, DİA, C. 41, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2012.
• İpşirli, Mehmet, ‘‘Beylerbeyî’’, DİA, C. 6, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
• Kodaman, Bayram, Osmanlı İdaresinde Kürtlerin Statüsü, Tarihte Türkler ve Kürtler Sempozyumu, TTK Yayınları, Ankara 2014.
• Kılıç, Orhan, ‘‘Van Eyaleti’ne Bağlı Sancaklar ve İdarî Statüleri (1558-1740)’’,Osmanlı Araştırmaları XXI, İstanbul 2001.
• Mela Mahmudê Bayezîdî, Adat û Rusumatnameê Ekradiye, Ed: Süleyman Çevik, Nûbihar Yayınları, İstanbul, 2012.
• Mesudî, Murûc Ez-Zeheb, Çev: Ahsen Batur, Selenge Yay. İstanbul 2004.
• McDOWAL, David, Modern Kürt Tarihi, Doruk Yayımcılık, İstanbul 2004.
• Minorsky, Viladimir, “Kürtler”, İslam Ansiklopedisi, C. VI, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Eskişehir, 1997.
• Musalı, Namıg, Safevîlerin Diyarbakır Beylerbeyi Muhammed Han Ustaclu ve Anadolu’daki Faaliyetleri, Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu, Ed; Ufuk Bircan vd. 02-05 Kasım 2016.
• Nejat Göyünç, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1969.
• Özcoşar, İbrahim, Osmanlı Devleti ve Kürtler (Sultan ve Mir: Osmanlı Kürt İlişkilerine Giriş), Kitap Yayınevi, İstanbul 2017. . Özcoşar, İbrahim, Şehir ve İktidar: Tanzimat Öncesi Osmanlı Mardin’inde İktidar”, Mukaddime, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.9 (1), Mardin, 2018.
• Özcan, Abdulkadir, ‘‘İdrîs-i Bitlisî’’, DİA, C. 21, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2000.
• Özoğlu, Hakan, Osmanlı Devleti ve Kürt Milliyetçiliği, 2.Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
• Pamuk, Bilgehan, XVI. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Safevi Mücadelesi ve Kürtler, Tarihte Türkler ve Kürtler Sempozyumu, TTK Yayınları, Ankara 2014.
• Sadî Osman Herûtî, Osmanlılar Döneminde Kürtler, Çev: Hüseyin Güneş, Kürtler (Tarih), Ed: Adnan Demircan-Mehmet Akbaş, Nida Yayınları, İstanbul 2015.
• Sarıbıyık, Mustafa, ‘‘XII. Yüzyılda Bir Ticaret ve Kültür Şehri Olarak Kızıltepe/Koçhisar/Düneysir’’, I. Uluslararası Mardin Sempozyumu Bildirileri, Ed: İbrahim Özcoşar-Hüseyin H. Güneş, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No: 6, İstanbul 2006.
• Sevgen, Nazmi, Doğu Anadolu Beylikleri Tarihi, Ed.K. Şerefoğlu ve H.K.Türkoğlu, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1982.
• Şükrî-i Bitlisî, Selim-nâme, Hzl, Mustafa Argunşah, Erciyes Üniversitesi Yayınları, No:100, Kayseri 1997.
• Şeref Han, Şerefname, Çev: M. Emin Bozarslan, Deng Yayınları, İstanbul 2009.
• Uzunçarşılı, İ.H, Osmanlı Tarihi II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1983.
• Yiğit, İsmail Memlûkler, Kayıhan Yay. İstanbul 2008.
• Yinanç, Refet ‘‘Dulkadiroğulları’’, DİA, C. 9, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1994.