GEÇ ANTİK ÇAĞ KANON TABLOLU SÜRYANİ RESİMLİ EL YAZMALARINDA TEOLOJİK ARKA PLAN

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 109 - 127, 28.12.2021

Necla Kaplan

Öz

Makalenin konusu, Rabbula, Syr.33 ve Diyr.339 olarak bilinen Süryanice yazılmış kanon tablolu ve resimli 6. yüzyıl tarihli el yazmalarıdır. Bu üç nüsha, günümüze gelen en erken tarihli kanon tablolu resimli İncil el yazmalarıdır. İlki 4. yüzyılda, Kaeisareialı Eusebios (MS 260-339) tarafından Yunanca tasarlanmış kanon tabloları düzeni, daha sonra çeşitli dillere tercüme edilmiştir. Söz konusu el yazma türünden, günümüze gelebilen en erken tarihli resimli nüshalar Süryanicedir. Bir tür oldukları görülen bu el yazmaları Erken Dönem Hıristiyanlığının önemli kültür mirasıdır. Ayrıca ele alınan Kanonik İnciller, Süryani Kilisesi'nin sanatsal hünerini temsil etmesi ve resme yaklaşımını göstermesi bakımından incelenmeye değerdir.
Çalışmada, öncelikle Geç Antik Çağ’da Süryani Hıristiyan cemaatinin merkezi Roma Kilisesi’nden ayrılmasına ve Doğu ile Batı Süryani Kilisesi olarak bölünmesine sebep olan teolojik tartışmalara değinilecektir. Bu bağlamda Süryani Kilisesi’nin yaklaşımı ve söz konusu üç el yazmasının üretiminde hâkim olan teolojik anlayışın saptanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Süryani, Resimli el yazma, Kanon, Geç Antik Çağ

Kaynakça

• Adday Şer, Nusaybin Akademisi (Çev. Nesim Doru), Yaba Yayınları, İstanbul, 2006.
• Anastos, Milton, V., “Nestorius was Orthodox”, Dumbarton Oaks Papers, C. 16, 1962, s.117-140.
• Atiya, Aziz Suryal, Doğu Hıristiyanlığı Tarihi (Çev. N. Hiçyılmaz), İstanbul, Doz Yayınları, 2005.
• Balicka-Witakows, Ewa, “Syriac decorated and illuminated manuscripts: A codicological approach”, Manuscripta syriaca. Des sources de première main, (Ed. Françoise Briquel-Chatonnet– Muriel Debié), Geuthner, Paris, 2015, 321-358.
• Bernabò, Massimo (Ed.), Il Tetravangelo Di Rabbula, Edizioni di Storia E Letteratura, Roma, 2008.
• Bernabò, Massimo, "The Miniatures in the Rabbula Gospels. Postscripta to a Recent Book", Dumbarton Oaks Papers, 68, 2014, s. 343-358.
• Duygu, Zafer, “Hıristiyanlığın Erken Yüzyıllarındaki İsa Teolojisi Tartışmalarında ‘Dinamik Monarşiyanist’ Akıma Özgü ‘Monoteist’ Kristoloji Ve Bunun ‘Ebionit’ Kristolojiyle Mukayesesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Denizli, 2017, s. 330-343.
• Duygu, Zafer, İsa, Pavlus, İnciller: Hıristiyanlık Neden ve Nasıl Ortaya Çıktı?, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Duygu, Zafer, Süryani Tarih Yazıcılığında Geç Antikçağ, Divan Kitap, Ankara, 2016.
• Hatch, William Henry Paine. (1875). An album of dated Syriac manuscripts. A. Academy of Arts and Sciences, Paris, Boston (Yeniden bs 2), 1946, ISBN 1-931956-53-7.
• Hayes, E.R, Urfa Akademisi (Çev. Yaşar Günenç), Yaba Yayınları, İstanbul, 2002.
• Kaçar, Turhan, Geç Antikçağ’da Hıristiyanlık, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2015.
• Kominko, Maja, “Paris.Syr.341 and its illustrations”, Minorities: Legal, Cultural and Economic Perspectives, Continuity and change in the Mediterranean 6th-10th century, Studies in Late Antiquity and Early Islam (Ed. R. Hoyland), Princeton, 2015, s.259-290.
• Loopstra, Jonathan, “The Syriac Bible And Its Interprettion”, The Syriac World (Ed. Daniel King), Taylor&Francis Group, 1. bs., New York 2019, s. 293-308.
• Mango, Marlia Mundell, “Where was Beth Zagba?”, Harvard Ukrainian Studies 1, 1983, s. 405-430.
• Metzger, Bruce M., The Early Versions Of The New Testament: Their Origin, Transmission, and Limitations, Oxford University Press, Oxford, 2001.
• Monnickendam, Yifat. “How Greek is Ephrem’s Syriac?: Ephrem’s Commentary on Genesis as a Case Study”, Journal of Early Christian Studies, Vol. 23, 2015, s. 213–244.
• Mşiha Zha, Erbil Vakayinamesi, (Çev. Erol Sever), Yaba Yayınları, İstanbul, 2002.
• Nordenfalk, Carl, Die Spätantiken Kanontafeln, O. Isacsons boktryckeri, Göteborg, 1938.
• Rompay, Lucas Van, “Past And Present Perceptions Of Syriac Literary Tradition”, Hugoye: Journal of Syriac Studies, 3/1, 2000 (2010), s. 71-103.
• Serdar Dinçer, Pınar, “Erken Bizans Dönemi Resimli Dini El Yazmaları”, Art-Sanat Dergisi, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul, 2019, s.385-420.
• Tarakçı, Muhammet "Nestorius ve Kristolojisi". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), Bursa 2010a, s. 215-241.
• Tarakçı, Muhammet, “Origenes ve Alegorik Kitab-ı Mukaddes Yorumu”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:19, Sayı:1, 2010b, s.183-213.
• Loopstra, Jonathan; “The Syriac Bible And Its Interprettion”, The Syriac World (Ed. Daniel King), Taylor&Francis Group, New York, 2019, s. s.293-308.