SEYFEDDİN ÂMİDÎ'YE GÖRE, İHBÂT VE TEKFİR

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 19 - 36, 27.06.2023

Mehdi Ocak

https://doi.org/10.55805/kadimsbd.1245437

Öz

ÖZ: Kelâmî problemlerin yaşanan siyasal ve sosyal olayların ardından bu sorulara cevap bulmak maksadıyla farklı düşünce guruplarının getirmeye çalıştıkları çözümler şekillenmeye başlanmıştır. Müslüman toplumunda cereyan eden hadiselere Hâricîler, Mu’tezile ve Mürcie gibi fırkaların her birisinin kendisine has bir yaklaşımı olmuştur. Doğal olarak Ehl-i Sünnet olarak kendilerini ifade eden düşünce taraflarının da her konuyla ilgili değerlendirmeleri farklı olmuştur. Erken tarihten itibaren Müslüman toplumunda tartışılan konulardan biri de Müslüman olduğunu söylediği halde işlediği kötü ameller sonucu inanç açısından nasıl tanımlanacağı hususudur. Tarihsel olarak bu konuya yaklaşım biçimi farklılık göstermiştir ve her mezhep kendi yöntemi doğrultusunda ihbât ve tekfir olarak ifade edilen konu başlığını tartışmışlardır. Söz konusu problem Mu’tezile’in öne sürdüğü kelâmî prensipler akabinde kelam ilminde tartışılmıştır. Bu sebebe binaen ihbât ve tekfir meselesi onlarla özdeşleşmiştir. Bu doğrultuda özellikle Cübâîlerin “muvazene” tezindeki tartışmaları bu konunun önemli kısmını teşkil etmektedir. İhbât ve tekfir tezi, bir Müslümanda aynı anda hem iyilikler hem de kötülükler bulunduğunda nasıl bir çözüme gidileceğine dönük olan bir formüldür. Bu çalışmada müteahhirin kelamın önemli temsilcilerinden birisi olan Seyfeddin Âmidî’nin konuyla ilgili düşünceleri ve bazı kelam ekollerine yaptığı tenkitler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kelam,, Seyfeddin,, İhbât,, Tekfir,, Va'd, Vâîd,

Kaynakça

• Ali el-Kari (ö. 1014/1605), Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kārî el-Herevî - Dandal, Ali Muhammed. Şerhu’l-Fıkhü’l-Ekber. 4. Bs. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2016.
• Âmidî (ö. 631/1233), Ebü’l-Hasen (Ebü’l-Kāsım) Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî. Ebkârü’l-Efkâr. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
• Âmidî (ö. 631/1233), Ebü’l-Hasen (Ebü’l-Kāsım) Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî. Ġāyetü’l-Merâm fî ʿİlmi’l-Kelâm. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2004.
• Cürcânî (ö. 816/1413), Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî el-Hanefî. Şerhu’l-Mevâkif. 2. Bs. Lübnan: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2012.
• Cüveynî (ö. 478/1085), İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cüveynî et-Tâî en-Nîsâbûrî. el-İrşâd ilâ Kavâṭıʿi’l-Edilleti fî Uṣûli’l-iʿİtiḳād. Thk. Muhammed Yusuf Musa - ve Ali Abdülmünim Abdülhamid. Mısır: Mektebetü’l-Hâncî, 1950/1369.
• el-Beyzâvî (ö. 685/1286), Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Ṭavâliʿu’l-Envâr min Meṭâli‘i’l-Enẓâr. Thk. Abbas Suleyman. Kahire: el-Mektebtü’l-Ezheriyye, 1991/1411.
• el-Eş‘arî (ö. 324/935-36), Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl b. Ebî Bişr İshâk b. Sâlim el-Basrî. Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 2015.
• el-Hillî (ö. 726/1325), Cemâlüddîn el-Hasen (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Alî İbnü’l-Mutahhar. Keşfü’l-Murâd fî Şerḥi Tecrîdi’l-Iʿtiḳād. Beyrut: Menşûrât Muesseseti’l- E’lemî li’l-Metbûât, 1988/1408.
• el-İsfahânî (ö. V./XI. yüzyılın ilk çeyreği), Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât. 6. Bs. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 2010.
• el-Kefevî (ö. 1095/1684), Ebü’l-Bekā. el-Külliyyât. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2012.
• el-Melâhimî (ö. 536/1141), Rüknüddîn Mahmûd b. Muhammed el-Melâhimî el-Hârizmî. Kitâbü’l-Fâʾiḳ fî Uṣûli’d-Dîn. Thk. Madelung Willcrd - ve Mc Dermut Martin. Tahran, 1386.
• eş-Şehristânî (ö. 548/1153), Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’n-Nihal. Müessesetü’r-Risale, 2010.
• et-Teftâzânî (ö. 792/1390), Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî - Şemseddin, İbrahim. Şerhu’l-Makāsid. 3 Cilt. Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2011.