Marriage and Relationship Ties in Rumkale District According to Marriage Permits (1886-1894)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 93 - 113, 30.12.2023

Yasin Taş , Anzılha Çiftçi

https://doi.org/10.55805/kadimsbd.1389215

Öz

Studies on family in Ottoman society have reached a wide literature. Studies in the field generally deal with the structure of the family, its quality, socio-economic status, traditions, responsibilities of family members and domestic problems. Studies dealing with kinships established between families through marriage are quite limited. More studies are needed to determine the factors that are effective in the formation of kinship patterns between settlements under historical conditions. This study, prepared to contribute to the field in question, is based on the marriage licenses registered by the Rumkale district court between 1886 and 1894. These records, which are official permission for marriage, allow determining the rates of marriage within and outside the village and kinship ties throughout the historical process. Spouse choices reflected in the records help determine the social relationship networks based on marriage in the Rumkale district. In Halfeti, which is the center of the district, the communication of families with the surrounding villages and the kinship relations established between the villages are evaluated through marriages. By examining the distance factor in giving and receiving daughters in the region under the transportation conditions of the late 19th century, it is evaluated whether the Euphrates River, which divides the district into two, had a restrictive role in the establishment of these relations. The dates when the permits are issued reveal the seasons of the weddings and the environmental factors affecting this issue. Knowing the marriage and kinship relations in the region is useful in understanding the relationships that Halfeti and the villages develop within themselves and with each other through giving and receiving daughters.

Anahtar Kelimeler

Rumkale, Halfeti, Family, Marriage, Wedding, Kinship

Nikah İzinnamelerine Göre Rumkale Kazasında Evlilikler ve Akrabalık Bağları (1886-1894)

Öz

Osmanlı toplumunda aile konusundaki çalışmalar geniş bir literatüre ulaşmış durumdadır. Alana dair çalışmalar genel olarak ailenin yapısı, niteliği, sosyo-ekonomik durumu, gelenekleri, aile bireylerinin sorumlulukları ve aile içi sorunları ele almaktadır. Aileler arasında evlilik yoluyla kurulan akrabalıkları ele alan çalışmalar ise oldukça sınırlıdır. Tarihsel koşullarda yerleşim birimleri arasındaki akrabalık örüntüsünün oluşumunda etkili olan faktörlerin tespiti için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Söz konusu alana katkı sunmak için hazırlanan bu çalışma 1886-1894 yılları arasında Rumkale kaza mahkemesi tarafından tescil edilen nikah izinnamelerini esas almaktadır. Evlilik için resmi izin mahiyetindeki bu kayıtlar, tarihsel süreçte köyiçi-köydışı evlilik oranlarını ve akrabalık bağlarını belirlemeye olanak sağlamaktadır. Kayıtlara yansıyan eş seçimleri, Rumkale kazasında evliliğe dayalı toplumsal ilişki ağlarının belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Kaza merkezi olan Halfeti’de ailelerin çevre köylerle irtibatı ve köyler arasında kurulan akrabalık ilişkileri evlilikler üzerinden ortaya konularak değerlendirilmektedir. 19. yüzyıl sonlarındaki ulaşım koşullarında bölgede kız alıp vermede mesafe faktörü irdelenerek kazayı ikiye ayıran Fırat Nehri’nin bu ilişkilerin tesisinde kısıtlayıcı bir rolü olup olmadığı değerlendirilmektedir. İzinnamelerin düzenlendiği tarihler, düğünlerin mevsimlerini ve bu hususa etki eden çevresel faktörleri ortaya çıkarmaktadır. Bölgede evlilik ve akrabalık ilişkilerinin bilinmesi Halfeti ile köylerin kız alıp verme yoluyla kendi içindeki ve birbirleriyle geliştirdikleri ilişkileri anlamak bakımından yararlıdır.

Anahtar Kelimeler

Rumkale, Halfeti, Aile, Evlilik, Nikah, Akrabalık

Kaynakça

• Atar, Fahrettin. “Nikâh”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 33:112-117. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Aydın, M. Akif. İslam Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1985.
• Cin, Halil. İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1974.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Meşihat Sicil Defterleri (MŞH.ŞSC.d.), Defter no: 2064.
• Düzdağ, Ertuğrul. Kanunî Devri Şeyhülislâmı Ebussuud Efendi Fetvaları. İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
• Ekinci, Ekrem Buğra. “Osmanlı Hukukunda İzinnâme ile Nikâh”. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2 (2006 Güz): 41-60.
• Eroğlu, C., Babuçoğlu, M., Köçer, M. Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep. Ankara: Orsam Yayınları, 2012.
• Güleç, Hasan. “Şigār”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 2010, 39:142.
• Karadeniz, H. Basri. “XVI. Yüzyılda Rumkale”. Belleten. 62/234 (Ağustos 1998): 425-456.
• Kütük, Ahmet. ”Tarihte Rumkale Merkez Yerleşimi”. Ortaçağ’dan Günümüze Rumkale ve Halfeti. Ed. Yasin Taş. Konya: Çizgi Yayınları. 2022, 183-211.
• Onay, Ahmet. “Toplumsal Farklılaşma ve Türkiye’de İmam Nikâhı Meselesi”. Journal of Analytic Divinity. 2 (2018): 91-104.
• Sahillioğlu, Halil. “Arus Resmi”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 3: 422-423. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Tanık, İbrahim Halil. “Cumhuriyet Döneminde Halfeti’de İdarî ve Siyasî Gelişmeler (1954-1999)“. Ortaçağ’dan Günümüze Rumkale ve Halfeti. Ed. Yasin Taş. Konya: Çizgi Yayınları. 2022, 355-394.
• Taş, Yasin. Osmanlı Döneminde Urfa’da Sosyal Hayat (Mahkeme Kayıtlarına Göre 1850-1900). İstanbul: Hiperyayın, 2019.
• Taş, Yasin. “Rumkale Kazası Zaviyeleri”. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi. 6/2 (2021): 118-31.
• Taş, Yasin. “Tanzimat Döneminde Rumkale Kazası’nda Aşk, Töre ve İhtida Üçgeninde Bir Kız Kaçırma Hadisesi”. History Studies. 13/3 (2021): 987-1007.
• Türkmenoğlu, Mehmet Ali – Sağır, Abdulvahap. “Osmanlı Devleti’nin XIX-XX. Yüzyılda Rumkale (Halfeti) Kazasında Uyguladığı İskân Politikası: Sürgün”. Kaşgarlı Mahmud Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları-VII. Ed. Yunus Emre Tansü. Ankara: İksad Yayınevi. 2020, 758-787.
• Üner, Mehmet Emin. “Şeriyye Sicillerine Göre Urfa’da Kadın ve Aile (XVII-XVIII. Yüzyıllar)“. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 34 (2015): 22-48.