رسالة في بيان حديث اختلاف الأمة من الفاضل العلامة إمام العلماء مولوي صبغة الله قاضي الملك رحمة الله تعالى عليه دراسة وتحقيق

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 149 - 181, 31.12.2024

Najmeddin İsa , Kübra Çakmak

https://doi.org/10.55805/kadimsbd.1570550

Öz

يعد الاهتمام بالتراث الإسلامي من أوجب الواجبات في المحافظة على جهود علمائنا الذين بذلوا قصارى جهدهم في خدمة العلم تدويناً وتصنيفاً، فقد تركوا لنا كنوزاً علمية جالت فيها عقولهم سنين عديدة وأزمنة مديدة، مثبتين للحق دامغين للباطل بالحجج والبراهين، ومن هؤلاء العلماء الذين تركوا خلفهم تركة كبيرة من المخطوطات العلمية النفيسة العلامة صبغة الله بن محمد غوث المدراسي الهندي، ومن آثاره رسالة في بيان حديث اختلاف الأئمة الذي جمع فيه روايات الحديث وتخريجها وبيان صحة الحديث وشهرته، وتحديد مدلولاتها من خلال الاجتهاد في نقل أقوال العلماء في تمييز الفرقة الناجية وتعقب من شذَّ في تحديدها، وإيضاح الصفات للفرقة التي جمعت الأوصاف التي أشار إليها الحديث بأنها الفرقة الناجية. وتهدف الدراسة إلى إخراج هذه الرسالة من حيز المخطوط إلى المطبوع ليسهل على الباحثين تناوله والاستفادة منه، وقد انتهجنا في البحث طريق المحدثين في تحقيق النص والتعليق عليه بما بتناسب ومقاصد المؤلف مع الاهتمام بالوصف المادي وخوارج النص المخطوط.

Anahtar Kelimeler

الحديث, اختلاف الامة, الفرقة الناجية, التحقيق, علماء الهند, صبغة الله المدراسي

Treatise on the Hadith of the Divergence of the Ummah From the virtuous Allama Imam al-Ulama Mawlawi Sabghatullah Qazi al-Malik Study and Investigation

Öz

Caring for the Islamic heritage is one of the most obligatory duties in preserving the efforts of our scholars who exerted their best efforts in the service of science through codification and classification, as they left us scientific treasures in which their minds wandered for many years and long times, proving the truth and refuting falsehood with arguments and proofs. One of these scholars who left behind a large legacy of precious scientific manuscripts is Allamah Sabghatullah bin Muhammad Goth al-Madrasi, an Indian scholar, whose works include a treatise on the statement of the hadith of the difference of the Imams, in which he collected the narrations of the hadith and its graduation, indicating the authenticity and fame of the hadith, determining its meanings through diligence in conveying the statements of scholars in distinguishing the surviving band and tracking those who deviated in identifying it, and clarifying the characteristics of the band that collected the descriptions referred to in the hadith as the surviving band. The study aims to bring this thesis out of the manuscript and into print to make it easier for researchers to access and benefit from it, and we have followed the path of the modernists in achieving the text and commenting on it in accordance with the author’s intentions, while paying attention to the physical description and outputs of the manuscript text.

Anahtar Kelimeler

hadith, difference of the Ummah, survivalist group, investigation, Indian scholars, Sibghatullah al-Madrasi

Mevlevî Sibgatullah Kâdî el-Melik’e ait ‘İhtilâfu’l-ümme’ Hadisine Dair Risale Tahkik ve Analiz

Öz

İslamî mirasa ihtimam göstermek, ilim yolunda her türlü tedvin ve tasnifle bütün gayretlerini sarf eden âlimlerimizin emeklerini muhafaza etme hususunda en önemli görevlerden sayılmaktadır. Nitekim onlar bâtılı birçok delille çürütüp hakkı sâbit kılmak üzere senelerce zihnî çaba harcayarak elde ettikleri ilmî mirası bize aktarmışlardır. Arkasında kıymetli ilmî mahtût eserlerden büyük bir miras bırakan âlimler arasında Hintli Allâme Sibgatullah b. Muhammed Gavs el-Midrâsî de bulunmaktadır. Eserleri içinde Risâle fî beyâni hadis ihtilâfi’l-ümme isimli bir çalışması mevcuttur. Bu risalede ihtilâfü’l-ümme hadisinin rivayetleri, tahrici, hadisin sıhhati ve şöhreti, ayrıca ‘fırkatü’n-nâciye’ konusunda âlimlerin içtihadlarının neye delâlet ettiğinin sınırlanması, sınırlamada şâz görüş benimseyenlerin tenkidi ve hadisin işaret ettiği üzere ‘fırkatü’n-nâciye’ olabilecek grubun özellikleri konu edilmiştir. Bu çalışma ise böyle kıymetli bir mahtût eserin, araştırmacıların daha kolay ulaşması ve istifade etmesini gerçekleştirmek üzere matbu olarak yayınlanmasını hedeflemektedir. Yazma nüshanın tahkik ve ta’lik aşamasında şekilsel durumuna ihtimam gösterilmekle birlikte muhaddislerin yöntemi takip edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

hadis, ihtilâfu'l-ümme, el-fırkatü'n-nâciye, tahkik, Hint uleması, Sibgatullah el-Midrâsî

Kaynakça

• Abdülkâhir el-Bağdâdî. el-Farku beyne’l-firak ve beyâni’l-firkati’n-nâciye. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 3. baskı, 1977.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San‘ânî. el-Musannef. thk. Habîbürrahmân el-Azamî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2. baskı, 1403.
• Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnaût vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421.
• Ahmed b. Ebîbekir b. İsmâil el-Bûsîrî. Misbâhu’z-zücâce fî zevâidi İbn Mâce. thk. Muhammed el-Kişnâvî. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, 2. baskı, 1403.
• Ahmed Nekrî, Abdünnebî. Câmi‘u’l-‘ulûm fî ıstılâhâti’l-fünûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421. Alâ’ Muhammed b. Abdilhamîd el-Esmendî. Bezlü’n-nazar fi’l-usûl. thk. Muhammed Zeki Abdilber. Kâhire: Mektebetü’t-Türâs, 1412.
• Ali el-Kârî. Mirkâtü’l-mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422.
• Ali b. İsmâil el-Eş‘arî. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn. thk. Nuaym Zürzûr. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1426.
• Aynî, Mahmûd b. Ahmed Bedreddîn. Umdetü’l-kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Beyhakî, Ebûbekir Ahmed b. Hüseyin. ed-Delâilü’n-nübüvve ve ma‘rifetü ahvâli sâhibi’ş-şerîa. thk. Abdülmu‘tî Kal‘acî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408.
• Beyhakî, Ebûbekir Ahmed b. Hüseyin. el-Medhal ilâ ilm. nşr. Muhammed b. Avvâme. Kâhire: Dâru’l-Yüsr, 1437.
• Bezzâr, Ahmed b. Amr el-Atekî. Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Mahfûzurrahmân Zeynullah. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2009.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr Nâsır. Cidde: Dâru Turuki’n-Necât, 2001.
• Ebû Nuaym el-Isfahânî, Ahmed b. Abdillah. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-esfiyâ. Mısır: Matbaatü’s-Seâde, 1394. Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafâ Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd. thk. Mustafâ Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
• Herevî, Abdullah b. Muhammed. Zemmü’l-kelâm ve ehlüh. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-hikem, 1998.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr. Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid. Kâhire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
• İbn Ebî Âsım eş-Şeybânî, Ahmed b. Amr. es-Sünne. thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Albânî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1400.
• İbnü’l-Esîr, Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî vd. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1399.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim el-Büstî. el-İhsân fî Takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. thk. Şuayb Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Mısır: Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, ty.
• Kehhâle, Ömer b. Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. Beyrut: Mektebü’l-Müsennâ, t.y.
• Keşşî, Abdülhamîd b. Humeyd b. Nasr. el-Müntehab min Müsned Abd b. Humeyd. thk. Subhî el-Bedrî es-Sâmirî vd. Kâhire: Mektebetü’s-Sünne, 1408.
• Mevsılî, Ahmed b. Ali Ebû Ya‘lâ. el-Müsned. thk. Hüseyin Süleym Esed. Dimaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404. Muhammed Abdülhâdî, Ebu’l-Hasan es-Senedî. Fethu’l-vedûd fî Şerhi Süneni Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Zeki el-Havlî. Medine: Mektebetü Advâi’l-Menâr, 1431.
• Muhammed b. Fettûh el-Humeydî. Tefsîru garibi lâ fi’s-Sahîhayni’l-Buhârî ve Müslim. thk. Muhammed Saîd Abdülazîz. Kâhire: Mektebetü’s-Sünne, 1415.
• Mübârekfûrî, Ubeydullah b. Muhammed. Mir‘âtü’l-mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. Hindistan: İdâretü’l-Buhûsi’l-İlmiyye, 3. baskı, 1404.
• Mübârekfûrî, Muhammed b. Abdirrahman. Tuhfetü’l-Ahvezî bi-Şerhi Câmi‘i’t-Tirmizî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• Münâvî, Abdurraûf Muhammed. Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Câmi‘i’s-sağîr. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1356.
• Münâvî, Abdurraûf Muhammed. et-Teysîr bi Şerhi’l-Câmi‘i’s-sağîr. Riyad: Mektebetü’l-İmâmi’ş-Şâfiî, 3. baskı, 1988.
• Müslim b. Haccâc en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Nemir, Abdülmun‘im. Târihu’l-İslâm fi’l-Hind. Mısır: Dâru’l-Ahdi’l-Cedîd, 1378.
• Saîd b. Mansûr el-Horasânî. Sünen Saîd b. Mansûr. thk. Habîburrahman el-Azamî. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1403.
• Sehâvî, Muhammed b. Abdirrahman b. Muhammed. el-Ecvibetü’l-merdıyye fîmâ süile’s-Sehâvî mine’l-ehâdîsi’n-Nebeviyye. thk. Muhammed İshâk İbrâhîm. Ürdün: Dâru’r-Râye, 1418.
• Sehâvî, Muhammed b. Abdirrahman b. Muhammed. el-Mekâsidü’l-hasene fî beyâni kesîr mine’l-ehâdîsi’l-müştehira ale’l-elsine. thk. Muhammed Osmân el-Hışt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405.
• Senedî, Muhammed. Kifâyetü’l-hâce fî Şerhi Süneni İbn Mâce. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ty.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebîbekir Celâleddîn. ed-Dürerü’l-müntesira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira. thk. Muhammed b.
• Lütfî es-Sibâğ. Suûd: İmâdetü Şuûni’l-Mektebât, Câmiatü’l-Melik Suûd, ty.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebîbekir Celâleddîn. Kûtü’l-muğtezî alâ Câmi‘i’t-Tirmizî. Mekke: Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, 1424.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm. el-Milel ve’n-nihal. Mısır: Müessesetü’l-Halebî, ty.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-evsat. thk. Târık Muhammed. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, ty.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-kebîr. thk. Hamdî es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1415.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Tehzîbü’l-âsâr ve tafsîlü’s-sâbit an Rasûlillâh ani’l-ahbâr. (Kısmu Müsned İbn Abbâs). Kâhire: Matbaatü’l-Medîne, ty.
• Tâlibî, Abdulhay. el-İ‘lâm bi-men fî târihi’l-Hind mine’l-a‘lâm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1999.
• Temmâm b. Muhammed el-Becelî er-Râzî. İslâmu Zeyd b. Hârise ve gayrihî min ehâdîsi’ş-şuyûh. thk. Muhammed Sabbâh Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1424.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Ubeydullah b. Muhammed el-Ukberî. el-İbâne an şerîati’l-firkati’n-nâciye. thk. Osman Abdullah Âdem. Suûd: Dâru’r-Râye, 2. baskı, 1418.
• Vâsitî, Eslem b. Sehl. Târîhu Vâsit. thk. Gorgis Awad. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1406.
• Yahyâ b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim el-Umrânî el-Yemenî. el-İntisâr fi’r-red ale’l-Mu‘tezileti’l-Kaderiyyeti’l-eşrâr. thk. Suûd b. Abdilazîz el-Halef. Riyad: Advâu’s-Selef, 1419.
• Zeyle‘î, Abdullah b. Yûsuf. Tahrîcü’l-ehâdîs ve’l-âsâri’l-vâkia fî Tefsîri’l-Keşşâf li’z-Zemahşerî. thk. Abdullah b. Abdirrahman es-Sa‘d. Riyad: Dâru İbn Huzeyme, 1414.
• Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd. el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlm, 15. baskı, 2002.