ÇARLIK RUSYA’NIN GÜNEY POLİTİKALARINDA KAFKASYA

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 176 - 190, 31.12.2020

Naz Penah , Elçin Mürseloğlu

Öz

Ulusal amblemine Bizans’ın çift başlı kartal desenini koyan Rusya, XVI. yy’ın ortalarında Avrupa’nın Doğu’sunda ve Asya’nın yarısında bulunan merkezi bir feodal ülke haline gelmiştir. XVII. yy’ın başlarında Uzak Doğu’ya doğru genişlemeye başlayan Rusya, XX. yy’ın ilk yarısına kadar, Çin’in 3.3 milyon kilometre2den fazla topraklarını ilhak etmiştir. Rusya, 1867 yılında Alaska’yı ABD’ye sattıktan sonra 1877 itibariyle tüm O. Asya’ya hâkim olmuştur. Ruslar, İngiliz ve Moğol İmparatorluklarından sonra, en geniş coğrafi alanı ilhak etmişlerdir. Dönemin 5 küresel güçlerinden biri haline gelen Rusya, gah ‘Jandarma’ gah da ‘Kurtarıcı’ olarak nitelendirilmiştir. Rusların yayılmasında Kafkasya cephesi, halledici etmendir. Bu çalışmada Rusların, özellikle Kafkasya engelinin aşılmasında ‘aracı olarak kullandıkları din ve diplomasi’ üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Çarlık, Kafkasya, Karadeniz, Hazar Denizi, Nüfus, Nüfuz

Kaynakça

• Akmaz, Ahmet (2014). Rus Yayılmacılığının Sistemleşme Süreci. B. Ü. İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 1/2. s. 29-44.
• Aksan, Virginia H. (2007). Ottoman Wars 1700-1870: An Empire Besie-ged. Harlow, England: Longman/Pearson.
• Alizade, Orhan (2010). 18. Yy’ın İlk Yarısında Rusya’nın Kafkasya’da İşgalcilik Politikaları. Akademik Bakış, 4/7, s. 105-114.
• Allen, William & Edward David (2013). Rus-Kafkas Münasebetlerinde İtil-Terek Güzergâhı. Tarih İncelemeleri Dergisi, Çev.Serkan Acar, XXVIII/1, s. 301-313.
• Altun, Abdullah. (2006). Said b. Halil İbrahim’in ‘Tarih-i Sefer-i Rusya’ Adlı Eseri (Transkripsiyon ve Değerlendirme). Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Asal, Uğur Yasin. (2012). Rusya’nın Baltık ülkeleri Politikasının Değişimi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Aydoğmuşoğlu, Cihat. (2011). Abbas Mirza (1789-1833) ve Dönemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/19, s. 127-137.
• Budak, Mustafa. (2002). Rusya’nın Kafkasya’da Yayılma Siyaseti. Türkler, (18), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 843-891.
• Carrere D'encausse, Helene. (2000). Tamamlanmamış Rusya. Çev; Reşat Üzmen, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çaycıoğlu, Serdar Oğuzhan. (2017). 18. Yüzyıl Başlarında Rusya’nın Kafkasya Siyaseti: I. Petro’nun İran Seferi. VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. (2). Kafkasya Özel Sayısı. s. 115-132.
• Çetin, Remziye Melike (2015). I. Petro’nun Şaheseri: Petersburg. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3/6. s. 30-36.
• Eltut, Nükhet (2017). 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı ve İki Ülke Açısından Sonuçları. Erş. 04.01.2017. s. 119-129.
• Erim, Nihat (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Erkilet, Alev (2015). Ele Geçirilemeyen Toprak Kuzey Kafkasya. İstanbul: Büyüyenay Yayınları,
• Gökay, Bülent (2004). Russia and Chechnia: A Long History of Conflict, Resistance and Oppression. Alternatıves, 3/2&3, s. 1-18.
• Guluyev, Telman (2010). Rusya’nın Azerbaycan Siyaseti 1801-1913, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Güne-Yadcy, Zübeyde (2003) A Chechen national hero of the Caucasus in the 18th century: Sheikh Mansur. Central Asian Survey, 22/1, s.103-115.
• Hosking, Geoffrey (2006). Russia And The Russians. From Earliest. Times To 2001. Çev: Kezban Acar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kantarcı, Hakan (2006). Kıskaçtaki Bölge Kafkasya. Baskı: I, İstanbul: IQ Yayınları.
• Karal, Enver Ziya (1999). Osmanlı Tarihi, V. Cilt, Nizam-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kurat, Akdes Nimet (1999). Rusya Tarihi Başlangıcından 1917’ye Kadar. 4. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kuzucu, Serhat (2010). II. Katerina Dönemi Osmanlı-Rus İlişkilerinde Kırım. Türk Dünyası Araştırmaları. 93/185, s.107-118.
• Kuzucu, Serhat (2013). Rus Çari I. Pavel Dönemi Osmanlı-Rus Siyasi İlişkileri ve Napolyon’a Karşı Ortak Mücadele. Karadeniz Araştırmaları, (38). s. 75-87.
• Madariaga, Isabel De (2005). Ivan the Terrible. New Haven and London: Yale University Press.
• Mahmutova, Mariya (2014). II. Aleksandr: Kurtarıcı Çar. Gündem Rusya, (14), s. 52-53.
• Özbay, Özdemir (1999). Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya. 2. Baskı, Ankara: Kafkas Derneği Yayınları.
• Öztürk, Mustafa (2013). Çarlık’tan Federasyon’a Rusya’nın Sıcak Deniz Algısındaki Öncelikli Konuların Genel Bir Değerlendirmesi. Ortadoğu Analiz, 5/60, s. 52-59.
• Sapmaz, Ahmet (2008). Rusya’nın Transkafkasya Politikası ve Türkiye’ye Etkileri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Somuncuoğlu, B. Tümen (2014). Çarlık Rusyası Dönemi Türkistan’ında İslam ve Modernleşme. TSA, 18/2, s. 227-240.
• Şirokorad, A. B. (2009). Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana, Osmanlı-Rus Savaşları, Kırım, Balkanlar, 93 Harbi ve Sarıkamış. Çev: Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Taşkesenligil, Muhammed (2017). 16. Yüzyılda Korkunç İvan’ın Rus Tarihindeki Rolü Üzerine. KARADENİZ, (36), s.143-151.
• Taştekin, Fehim (2014) Kafkasya’da Nüfus Savaşları. Er:12.09.2014. http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/tarih/074_kafkasyada_nufuz_savaslari.htm
• Uzelli, Gönül (2007). I. Petro Döneminde Barok Portre Sanatı. Sanat Tarihi Dergisi, XVI/2, s. 77-90.
• Uzunçarşılıoğlu, İsmail H. (1937). Arşiv Vesikalarına Göre Yedi Ada Cumhuriyeti. BELLETEN, I/3-4, s. 627-639.
• Vernadsky, George (2009). Rusya Tarihi. Çev: Doğukan Mızrak & Egemen Ç. Mızrak, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Vernadsky, George (2011). Rusya Tarihi. Çev: Doğukan Mızrak/Egemen Ç. Mızrak, II. Baskı, İstanbul: Selenge Yayınları,
• Yasa, Işıl (2008). Tarihsel Açıdan Kuzey Kafkasya. İstanbul: BİLGESAM.
• Yetişgin, Memet (2010). Yirminci Asra Girerken Rusya ve Rusların Türklere Yaklaşımı. Bilig, (52), s. 195-230.
• Yüksel, Sinan (2017). Çariçe Anna Zamanında Rusya’nın Karadeniz Politikası. Mukaddime, 8/2, s. 351-364.
• Богородская, Ольга. Е. (2012). История России С Древнейших Времен До 1917 Года. Россия: Учеб. Метод. Пособие Для Иностранных Студентов, обучающихся в ИГЭУ, Иваново.
• Буганов, В. И. & Зырянов, П.Н. (1999). История Росии, Конец XVII-XIX Век. Москва: Просвещенье.
• Даринский, А. Викторович (2007). История города Санкт-Петербурга. Санкт-Петербурга: ЭКАМ.
• Дмитриева, Елена В. (2007). Санкт-Петербург. Культура и быт Пособие по истории города. Санкт-Петербурга: Корона-Принт.
• Мавродин, В. (1938). Основание Петербурга. Санкт-Петербурга: Лениздат.
• Некрасов, Г.А. (1976). Роль России в европейской международной политике. 1725-1739 гг. Москва: Академия наук СССР.
• Смирнов, Н. А. (1938). Политика России на Кавказе в ХVI - XIX веках. Москва: Социально-Экономической Литературы.