BibTex RIS Kaynak Göster

ŞAM’DAN KARS’A FETİH ORDUSU

Yıl 2015, , 41 - 54, 30.09.2015

Ali İpek

https://doi.org/10.17050/kafifd.204056

Öz

İslâm ordularının merkezi Kars Vanand bölgesine ilk akınları Hz. Ömer döneminde, 640 yılında gerçekleşti. Keşif ağırlıklı olan bu hareketleri müteakip, Halife Hz. Osman, Habib b. Mesleme el-Fihrî’yi yeniden bu yerlerin fethiyle görevlendirdi. Şam ordusunun başında 26/646 yılında Şırak bölgesine gelen Habib b. Mesleme, Kars ve yöresini de İslâm hâkimiyetine kattı.

Kars’ın üç asırdan fazla süren bu ilk İslâmî döneminde insanların canları, malları koruma altına alınmış, dinlerine, mabetlerine ve yaşantılarına dokunulmamıştı. Bu durum Sâcoğulları Devletinin bölgedeki hâkimiyetinin zaafa uğradığı 915/922 yılına kadar devam etmiş oldu.

Anahtar Kelimeler

Kars Ermeniye Habib Vanand

Kaynakça

  • Abdulmün’im Macid, et-Târîh es-Siyasiyye Li’d- Devleti’l-Arabiyye, İskenderiye 1948.
  • Agapyus b. Konstantin el-Menbicî (Mahbûb), el-Müntahab Min Târîhi’l-Menbicî, nşr. A.D. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Trablus t.y.
  • Allen, W. E. D. A History of The Georgian People, yay. Haz. Sir Denison Ross, London 1971.
  • Astarciyan, K. L. Târîhu’l-Ümmeti’l-Ermeniyye, Musul 1951.
  • Bakihanov, A. Gülistan-ı İrem, nşr. Abdülkerim Ali-zâde ve diğerleri, Bakû l970.
  • Barthold, W. Tezkire-i Coğrafya-yı Tarih-i İran, Farsça. Çev. Hazma Serdâdver, Tahran 1308.
  • Becker, C.H.,“The Expansion of The Saracans The Est”, The Cambridge Medieval History, Camridge 1926.
  • Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân , nşr. A. Enis et-Tabba’-Ö. Enis et-Tabba’, Beyrut
  • Caetani, Léon, Chronographia Islamica, Paris 1912.
  • Dasxorenci, Movses, The History of the Caucasian Albanians, İng.çev. C.L.F. Dowsett, Lon- don 1961.
  • Dehlan, Ahmed b. Zeynî, el-Fütûhâtu’l-İslâmiyye Ba’de Muziyyi’l-Fütûhât en-Nebeviyye, Ka- hire t.y.
  • Dunlop, D.M., The History of The Jewish Khazaras, New York t.y.
  • ed- Durî, Abdülaziz, el-Asru’l-Abbasiyyu’l-Evvel, Beyrut 1988.
  • Edîb es-Seyyid, Ermîniyye fi’t-Târîhi’l-Arabî, Halep 1972.
  • Ebû Ubeyd b. el-Kasım b. Sellâm, Kitâbu’l-Emvâl, nşr. M. Halil Herâs, Beyrut 1406/1986.
  • el-Ezdî, Ebû İ smail Muhammed b. Adullah, Fütûhu’ş-Şam, nşr. W. N. Lees, Kalküta 1854.
  • Fesevî, Ebû Yusuf Ya’kub b. Süfyan, Kitâbu’l-M’rife ve’t-Târîh, nşr. E. Zıya el-Ömerî, Bağdâd 1974-1976.
  • Gévond, Histoire Des Guerres Et Des Conquetes Des Arabes En Armenie, Fransızcaya çev. Garabed V. Chahnazarian, Paris 1856.
  • Grousset, René, Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. Sosi Dolanoğlu, Aras Yayın- ları, İstanbul 2005.
  • Halîfe b. Hayyât el-Usfurî, Târîh, nşnr. Süheyl Zekkâr, Beyrut 1414/1992.
  • Handmîr, Gıyaseddin b. Hüsameddin el-Hüseynî, (), Tarîhu Habîbu’s-Siyer fî Ahbari Efradi’l- Beşer, Tahran 1333.
  • İbn Havkal, Ebû’l-Kasım en-Nusaybî, Kitâbu Sureti’l-Arz, Beyrut t.y.
  • İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, Beyrut 1986.
  • İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, nşr. Mustafa es-Sakâ vd., y.y.t.III-IV, 480.
  • İbn Hubeyş, Abdurrahman b. Muhammed b. Abdullah, Gazeevâtu İbn Hubeyş, nşr. Süheyl Zek- kâk, Beyrut 1992.
  • İbn Hurdâdbih, Ubeydullah b. Abdullah, el-Mesâlik ve’l- Memâlik, nşr. M. J. De Goeje, E. J. Brill l889.
  • İbn İshak, Muhammed, Siyer, Yay. Haz. M. Hamidullah, trc.Sezai Özel, Akabe yay., İstanbul 1988.
  • İbn Rusteh, Ebû Ali Ahmed b. Ömer, Kitâb el-A’lâk en-Nefîse, Leiden 1891.
  • İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed, (). el-Kâmil fi’t-Târîh, nşr. C. J. Tornberg, Beyrut 1982
  • İbnü’l-Fakîh, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed el-Hemedânî, Kitâbu’l-Buldân, nşr. M. J. De Goeje, E. J. Brill 1885.
  • İskender, Fayiz Necîb, (), Ermîniyye Beyne’l-Bızantiyyîn ve’l- Etrak es-Selacika fî Musannefi Aristakeés Lastivert, İskenderiye 1983.
  • İskender, Fayiz Necîb, el-Fütûhâtu’l-İslâmiyye li Bilâdi’l-Kürc, İskenderiye 1988.
  • İskender, Fayiz Necîb, el-Hayat el-Iktisadiyye fî Ermîniyye İbâne’l-Fethi’l-İslâmî, İskenderiye
  • İskender, Fayiz Necîb, el-Müslimûn ve’l-Bızantiyyûn ve’l-Ermen fî Zav’i Kitâbâti’l-Müerrih el-Ermeni el-Muasır “Sebéos”, San’â 1414/1993.
  • İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, nşr. M. Cabir, Kahire 1961.
  • Kazivinî, Zekeriyya b. Muhammed, Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd,, Beyrut 1969.
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Anı Şehri Tarihi, Ankara 1982
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Kars Tarihi I, İstanbul 1953.
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Selçuklulardan Önce “Armenya” ya/Yukarı Eller’e Hâkim olanlar (m.ö. IV bin-m.s. 1064), Türk Tarihinde Ermeniler Sempozyumu-Tebliğler ve Panel Konuşmaları, Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 1983, s. 129-197.
  • Kmosko, M., “Araplar ve Hazarlar”, trc. A.Cemal Köprülü, Türkiyat Mecmuası, c. III, İstanbul 1935.
  • Kozanlu, Cemil, Târîh-i Nizâmi-i İran, Tahran 1315.
  • Laurent, J. L’Arménie Entre Byzance Et L’Islam, Paris 1919.
  • Lynch, H. F. B. Armenia Travels and Studies, Beyrut 1969.
  • Macler, F. “Armenia”, The Cambridge Medieval History, Cambridge 1927.
  • Makdisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekir, Ahsenü’t-Tekasım fî Ma’rifeti’l-Ekâlim, nşr. M. J. De Goeje, Leiden 1906.
  • Manandian, H. A. The Trade And Cities of Armenia in Relation to Ancient World Trade, ed. N. G. Garsoian, Lisbon 1965.
  • Mes’udî, Ali b. Hüseyin, et-Tenbîh ve’l-İşraf, nşr. A. İsmail es-Savî, Kahire1938.
  • Muyuldermans, J. La Domination Arabe En Arménie, Paris 1927.
  • Pasdermaciyan, Herand, Tarih-i Ermenistan, Farsçaya çev. Muhammed Kadî, Tharan 1369.
  • Patriache Jean VI, Catholicos Histoire D’Arménie, Fransızca. Çev. M.J. Saint-Martin, Paris 1841.
  • Nansen, Fridtjof, Armenia And The Near East, London 1928.
  • Refik Beg el-Azm, Kitâbu Eşheri Meşâhiri'l-İslâm fi'l-Hurûbi's-Siyasiyye, Beyrut l983.
  • Rıza, Muhammed, el-Farûk Ömer b. el-Hattâb, Beyrut 1410/1990.
  • Sâbir Muhammed Deyâb Hüseyin, Ermîniyye mine’l-Fethi’l-İslâmî İle’l- Müstehilli’l-Karni’l- Hamîs el-Hicrî, Mısır 1978.
  • Sebéos, Histoire D’Heraclius, çev. F. Macler, Paris l904.
  • Strange, G.L. Buldânu’l-Hilâfet eş- Şarkıyye, Arapçaya çev. Beşir Fransis-Gorgis Avvâd, Bağ- dat 1954.
  • Streck, “Ermeniye”, İslâm Ansiklopedisi, MEB.yay., İstanbul 1993, IV, s.317-326.
  • Şît, Hattâb, Kâdetu’l-Fethi’l-İslâmî fî Ermîniyye, Cidde 1419/1998.
  • Şükrî Faysal, Hareketü’l-Fethi’l-İslâmî fi’l-Karni’l-Evvel, Mısır 1952.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Beyrut 1407/1987.
  • Theophanes, The Chronicle, İng. Çev. Harry Turtledove, Philadelphia 1982.
  • Vardan, Müverrih, “Türk Fütuhâtı Tarihi”, çev. Hrant D. Andreasyan, Tarih Semineri Dergisi I-II, İstanbul 1937.
  • Vasiliev, A.A., Bizans İmparatorluğu Tarihi, trc. A.M. Mansel, Ankara 1943.
  • Wellhausen, Julius, İslâmın Enski Tarihine Giriş, trc. Fikret Işıltan, İstanbul 1960.
  • Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kub b. El-Vazıh, Târîhu’l-Ya’kubî, Necef 1358.
  • Yakut el-Hamevî, Şihabuddin Ebû Abdullah, Mu’cemu’l-Buldân, Beyrut 1955.
  • Zehebî, Şemsüddin Muhammed Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. M. Naim el-Arkusâî-M. Sağırcı, Beyrut 1992.

-

Yıl 2015, , 41 - 54, 30.09.2015

Ali İpek

https://doi.org/10.17050/kafifd.204056

Öz

The first raids of Islam armies to central Kars Vanand region took place in the period of Hazrat Omer in 640. Following these discovery weighted movements, Caliph Hazrat Osman assigned Habib b. Mesleme again to conquest these places. Habib b. Mesleme, who came to Sırak region at the command position of the army in 26/646, subordinated Kars and its neighbourhood to the control of Islam.The life and goods of the people were put under protection, and their shrines, religions and all kinds of life styles were not touched in this first Islamic period which lasted more than three centuries. Therefore, this situation continued till 915/922 when the control of Sacogulları state suffered

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

  • Abdulmün’im Macid, et-Târîh es-Siyasiyye Li’d- Devleti’l-Arabiyye, İskenderiye 1948.
  • Agapyus b. Konstantin el-Menbicî (Mahbûb), el-Müntahab Min Târîhi’l-Menbicî, nşr. A.D. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Trablus t.y.
  • Allen, W. E. D. A History of The Georgian People, yay. Haz. Sir Denison Ross, London 1971.
  • Astarciyan, K. L. Târîhu’l-Ümmeti’l-Ermeniyye, Musul 1951.
  • Bakihanov, A. Gülistan-ı İrem, nşr. Abdülkerim Ali-zâde ve diğerleri, Bakû l970.
  • Barthold, W. Tezkire-i Coğrafya-yı Tarih-i İran, Farsça. Çev. Hazma Serdâdver, Tahran 1308.
  • Becker, C.H.,“The Expansion of The Saracans The Est”, The Cambridge Medieval History, Camridge 1926.
  • Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân , nşr. A. Enis et-Tabba’-Ö. Enis et-Tabba’, Beyrut
  • Caetani, Léon, Chronographia Islamica, Paris 1912.
  • Dasxorenci, Movses, The History of the Caucasian Albanians, İng.çev. C.L.F. Dowsett, Lon- don 1961.
  • Dehlan, Ahmed b. Zeynî, el-Fütûhâtu’l-İslâmiyye Ba’de Muziyyi’l-Fütûhât en-Nebeviyye, Ka- hire t.y.
  • Dunlop, D.M., The History of The Jewish Khazaras, New York t.y.
  • ed- Durî, Abdülaziz, el-Asru’l-Abbasiyyu’l-Evvel, Beyrut 1988.
  • Edîb es-Seyyid, Ermîniyye fi’t-Târîhi’l-Arabî, Halep 1972.
  • Ebû Ubeyd b. el-Kasım b. Sellâm, Kitâbu’l-Emvâl, nşr. M. Halil Herâs, Beyrut 1406/1986.
  • el-Ezdî, Ebû İ smail Muhammed b. Adullah, Fütûhu’ş-Şam, nşr. W. N. Lees, Kalküta 1854.
  • Fesevî, Ebû Yusuf Ya’kub b. Süfyan, Kitâbu’l-M’rife ve’t-Târîh, nşr. E. Zıya el-Ömerî, Bağdâd 1974-1976.
  • Gévond, Histoire Des Guerres Et Des Conquetes Des Arabes En Armenie, Fransızcaya çev. Garabed V. Chahnazarian, Paris 1856.
  • Grousset, René, Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. Sosi Dolanoğlu, Aras Yayın- ları, İstanbul 2005.
  • Halîfe b. Hayyât el-Usfurî, Târîh, nşnr. Süheyl Zekkâr, Beyrut 1414/1992.
  • Handmîr, Gıyaseddin b. Hüsameddin el-Hüseynî, (), Tarîhu Habîbu’s-Siyer fî Ahbari Efradi’l- Beşer, Tahran 1333.
  • İbn Havkal, Ebû’l-Kasım en-Nusaybî, Kitâbu Sureti’l-Arz, Beyrut t.y.
  • İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, Beyrut 1986.
  • İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, nşr. Mustafa es-Sakâ vd., y.y.t.III-IV, 480.
  • İbn Hubeyş, Abdurrahman b. Muhammed b. Abdullah, Gazeevâtu İbn Hubeyş, nşr. Süheyl Zek- kâk, Beyrut 1992.
  • İbn Hurdâdbih, Ubeydullah b. Abdullah, el-Mesâlik ve’l- Memâlik, nşr. M. J. De Goeje, E. J. Brill l889.
  • İbn İshak, Muhammed, Siyer, Yay. Haz. M. Hamidullah, trc.Sezai Özel, Akabe yay., İstanbul 1988.
  • İbn Rusteh, Ebû Ali Ahmed b. Ömer, Kitâb el-A’lâk en-Nefîse, Leiden 1891.
  • İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed, (). el-Kâmil fi’t-Târîh, nşr. C. J. Tornberg, Beyrut 1982
  • İbnü’l-Fakîh, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed el-Hemedânî, Kitâbu’l-Buldân, nşr. M. J. De Goeje, E. J. Brill 1885.
  • İskender, Fayiz Necîb, (), Ermîniyye Beyne’l-Bızantiyyîn ve’l- Etrak es-Selacika fî Musannefi Aristakeés Lastivert, İskenderiye 1983.
  • İskender, Fayiz Necîb, el-Fütûhâtu’l-İslâmiyye li Bilâdi’l-Kürc, İskenderiye 1988.
  • İskender, Fayiz Necîb, el-Hayat el-Iktisadiyye fî Ermîniyye İbâne’l-Fethi’l-İslâmî, İskenderiye
  • İskender, Fayiz Necîb, el-Müslimûn ve’l-Bızantiyyûn ve’l-Ermen fî Zav’i Kitâbâti’l-Müerrih el-Ermeni el-Muasır “Sebéos”, San’â 1414/1993.
  • İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, nşr. M. Cabir, Kahire 1961.
  • Kazivinî, Zekeriyya b. Muhammed, Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd,, Beyrut 1969.
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Anı Şehri Tarihi, Ankara 1982
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Kars Tarihi I, İstanbul 1953.
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Selçuklulardan Önce “Armenya” ya/Yukarı Eller’e Hâkim olanlar (m.ö. IV bin-m.s. 1064), Türk Tarihinde Ermeniler Sempozyumu-Tebliğler ve Panel Konuşmaları, Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 1983, s. 129-197.
  • Kmosko, M., “Araplar ve Hazarlar”, trc. A.Cemal Köprülü, Türkiyat Mecmuası, c. III, İstanbul 1935.
  • Kozanlu, Cemil, Târîh-i Nizâmi-i İran, Tahran 1315.
  • Laurent, J. L’Arménie Entre Byzance Et L’Islam, Paris 1919.
  • Lynch, H. F. B. Armenia Travels and Studies, Beyrut 1969.
  • Macler, F. “Armenia”, The Cambridge Medieval History, Cambridge 1927.
  • Makdisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekir, Ahsenü’t-Tekasım fî Ma’rifeti’l-Ekâlim, nşr. M. J. De Goeje, Leiden 1906.
  • Manandian, H. A. The Trade And Cities of Armenia in Relation to Ancient World Trade, ed. N. G. Garsoian, Lisbon 1965.
  • Mes’udî, Ali b. Hüseyin, et-Tenbîh ve’l-İşraf, nşr. A. İsmail es-Savî, Kahire1938.
  • Muyuldermans, J. La Domination Arabe En Arménie, Paris 1927.
  • Pasdermaciyan, Herand, Tarih-i Ermenistan, Farsçaya çev. Muhammed Kadî, Tharan 1369.
  • Patriache Jean VI, Catholicos Histoire D’Arménie, Fransızca. Çev. M.J. Saint-Martin, Paris 1841.
  • Nansen, Fridtjof, Armenia And The Near East, London 1928.
  • Refik Beg el-Azm, Kitâbu Eşheri Meşâhiri'l-İslâm fi'l-Hurûbi's-Siyasiyye, Beyrut l983.
  • Rıza, Muhammed, el-Farûk Ömer b. el-Hattâb, Beyrut 1410/1990.
  • Sâbir Muhammed Deyâb Hüseyin, Ermîniyye mine’l-Fethi’l-İslâmî İle’l- Müstehilli’l-Karni’l- Hamîs el-Hicrî, Mısır 1978.
  • Sebéos, Histoire D’Heraclius, çev. F. Macler, Paris l904.
  • Strange, G.L. Buldânu’l-Hilâfet eş- Şarkıyye, Arapçaya çev. Beşir Fransis-Gorgis Avvâd, Bağ- dat 1954.
  • Streck, “Ermeniye”, İslâm Ansiklopedisi, MEB.yay., İstanbul 1993, IV, s.317-326.
  • Şît, Hattâb, Kâdetu’l-Fethi’l-İslâmî fî Ermîniyye, Cidde 1419/1998.
  • Şükrî Faysal, Hareketü’l-Fethi’l-İslâmî fi’l-Karni’l-Evvel, Mısır 1952.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Beyrut 1407/1987.
  • Theophanes, The Chronicle, İng. Çev. Harry Turtledove, Philadelphia 1982.
  • Vardan, Müverrih, “Türk Fütuhâtı Tarihi”, çev. Hrant D. Andreasyan, Tarih Semineri Dergisi I-II, İstanbul 1937.
  • Vasiliev, A.A., Bizans İmparatorluğu Tarihi, trc. A.M. Mansel, Ankara 1943.
  • Wellhausen, Julius, İslâmın Enski Tarihine Giriş, trc. Fikret Işıltan, İstanbul 1960.
  • Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kub b. El-Vazıh, Târîhu’l-Ya’kubî, Necef 1358.
  • Yakut el-Hamevî, Şihabuddin Ebû Abdullah, Mu’cemu’l-Buldân, Beyrut 1955.
  • Zehebî, Şemsüddin Muhammed Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. M. Naim el-Arkusâî-M. Sağırcı, Beyrut 1992.
Toplam 67 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm MAKALELER
Yazarlar

Ali İpek Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2015
Gönderilme Tarihi 30 Eylül 2015
Yayımlandığı Sayı Yıl 2015

Kaynak Göster

ISNAD İpek, Ali. “ŞAM’DAN KARS’A FETİH ORDUSU”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (Eylül 2015), 41-54. https://doi.org/10.17050/kafifd.204056.