Şiî-İmâmî Tefsir Anlayışında Müfessirin Konumu

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 3, 0 - , 11.02.2015

Hikmet Koçyiğit

https://doi.org/10.17050/kafifd.204044

Öz

İslâm ümmetini oluşturan büyük kitlelerden birisi İmâmiyye Şiası’dır.  İmâmiyye Şiası, Hz. Peygamber’den sonra Hz. Ali ve onun soyundan gelen İmamların imamete en layık kişiler olduğunu savunmaktadır. Bu yüzden her alanda olduğu gibi Şiî-İmâmî tefsir anlayışında da İmamların tartışmasız bir otoritesi söz konusudur. Tefsir müktesebatı bir hayli zengin olan İmâmiyye Şiası’nda genel itibariyle rivâyeti önceleyen Ahbârîler ve dirâyete ağırlık veren Usûlîler olmak üzere iki eğilim vardır. Gaybet-i Kübrâ’dan sonra bazı problemlerin çözümünde rivâyetlerin kifâyetsiz kalması, dirâyete başvurmayı mecbur kılmış ve Ahbârîlere karşı Usûlîler tarih sahnesinde yerlerini almıştır. Usûlîlerle birlikte masumların dışında kalan âlimler için de tefsir yapma imkânı doğmuştur. Ancak İmamların dışındaki âlimlerin müfessir olmaları belli başlı kaidelere bağlanmıştır. Ayrıca Şiî-İmâmî tefsir anlayışında İmamlar gerçek müfessirler olup onların ilimleri vehbîdir ve yaptıkları tefsir bağlayıcıdır. İmamların dışındaki müfessirler ise müfessirlik payesini kesbî olarak kazanırlar ve tefsirleri bağlayıcı değildir.

Anahtar Kelimeler

İmâmiyye Şiası, Şiî-İmâmî, Tefsir, Tefsir Anlayışı, Müfessir

Kaynakça

• Amûlî, Abdullah el-Cevâdî et-Taberî, Tesnîm fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru’l-İsrâ, Beyrût 2011.
• Âmulî, Seyyid Haydar, Tefsîru’l-Muhîti’l-A’zam ve’l-Bahru’l-Hıdmer fî Te’vîli’l-Kitâbi’llahi’l-Azîzi’l-Muhkem, thk. Seyyid Muhsin el-Musevî et-Tebrîzî, ts.
• Asâl, Muhammed Muhammed İbrahim, eş-Şîatu’l-İsnâ Aşeriyye ve Menhecuhum fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mısır 1427.
• Atay, Hüseyin, Ehl-i Sünnet ve Şîa, AÜİF Yayınları, Ankara 1983.
• Ateş, Süleyman, İmâmiyye Şiasının Tefsir Anlayışı, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1998.
• Ateş, Süleyman, İşarî Tefsir Okulu, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1998.
• Attâr, Dâvud, Mûcez Ulûmu’l-Kur’ân, Müessesetu’l-A’lemî li’l-Matbûât, Beyrût 1995.
• Ayoub, Mahmoud, “Konuşan Kur’ân -Sessiz Kur’ân İmâmî-Şîî Tefsirin Esasları ve Gelişimi”, çev. Mustafa Ünver vd., OMÜİFD, Sayı:10, Samsun 1998.
• Ayyâşî, Ebû’n-Nasr Muhammed, Tefsîru’l-Ayyâşî, Beyrût 1991.
• Babaî, Ali Ekber vd., Kur’ân Tefsiri Metodolojisi, çev. Mikail Gürel, el- Mustafa Yayınları, İstanbul 2013.
• Babaî, Ali Ekber, Tefsir Ekolleri, çev. Kenan Çamurcu, el-Mustafa Yayınları, İstanbul 2014.
• Çalışkan, İsmail, Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2003.
• Demir, Ahmet İshak, “İmâmiyye Şî’ası’nda İmamın Yetkilerinin Fakihlerce Devralınma Süreci”, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, II/1, Bahar 2009, (ss. 43-75).
• Ebû Zehrâ, Muhammed, İslâm’da İtikadî, Siyasî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi, çev. Sıbğatullah Kaya, İstanbul ts.
• Emîn, Ahmed, Duhâ’l-İslâm, Mektebetu’l-Usre, Kâhire 1997.
• Eşarî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmâil, Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l- Musallîn, Almanya 1980.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, Çağımızda İtikadi İslâm Mezhepleri, Selçuk Yayınları, Ankara 1995.
• Firûzâbâdî, Mecdüddîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya’kub, Besâiru Zevi’t- Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz, thk. Muhammed Ali Neccâr, Kâhire 1383.
• Gaffârî, Nâsır b. Abdillah b. Ali, Meseletu’t-Takrîb beyne Ehli’s-Sunne ve’ş-Şîa, Riyâd 1413.
• Goldzıher, Ignaz, Mezâhibu’t-Tefsîri’l-İslâmî, Arapçaya çev. Abdulhalîm en-Neccâr, Mektebetu’l-Hâncî, Kâhire 1955.
• Habibov, Aslan, İlk Dönem Şiî Tefsir Anlayışı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2007.
• İbn Abdi Rabbih el-Endelusî, Ahmed b. Muhammed, el-Ikdu’l-Ferîd, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût 1404.
• İbn Hazm Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b.Saîd el-Endelusî, el-Fasl fî’l- Milel ve’l-Ehvâ ve’n-Nihel, Mektebetu’l-Hancî, Kâhire ts.
• Kâşânî, Mollâ Muhsin Feyz, Tefsîru’s-Sâfî, Müessesetu’l-A’lemî li’l- Matbûât, Beyrût ts.
• Kâşifu’lğıtâ, Muhammed Huseyn, Aslu’ş-Şîa ve Usûluhâ, Dâru’l-Edvâ, Beyrût 1990.
• Kırca, Celal, Kur’ân’a Yönelişler, Marifet Yayınları, İstanbul 2009.
• Kohlberg, Etan, “Gaybet Öncesi Şîa’da İmam ve Toplum”, çev. Mazlum Uyar, Dinî Araştırmalar, Mayıs-Ağustos 2000, cilt. 3, Sayı: 7,( ss. 227- 256).
• Kummî, Ebû’l-Hasan Ali b. İbrâhîm, Tefsîru’l-Kummî, Müessesetu Dâri’l- Kitâb, Kum 1404.
• Marifet, Muhammed Hâdî, et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, Meşhed 1425.
• Meşhedî, Muhammed b. Muhammed b. Rızâ el-Kummî, Kenzu’d-Dekâik ve Bahru’l-Garâib, Tahrân 1378.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirin Halleri, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013.
• Şehristânî, Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm, el-Milel ve’n-Nihel, Müessesetu’l-Halebî, Kâhire ts.
• Şen, Ziya, “Reşid Rıza ve Tabatabâî’nin Tefsirlerindeki Mukaddimelerinin Karşılaştırılması”, DEÜFD, XXIX/2009, (ss. 95-122).
• Şeyh Mufîd, Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân, Evâilu’l-Makâlât, 1413.
• Şîrâzî, Nâsır Mekârim, el-Emsel fî Tefsîr-i Kitâbillâhi’l-Münzel, Kum 1384.
• Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan, et-Tıbyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût ts.
• Uyar, Mazlum, İmâmiyye Şiası’nda Düşünce Ekolleri Ahbârîlik, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2000.
• Wellhausen, Julius, İslâmiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyâsî Muhalefet Partileri, çev. Fikret, Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 1996.
• Yıldız, Sakıp, “Şia’nın Kur’ân-ı Kerîm Hakkındaki Görüşleri”, AÜİFD, Sayı: 5, Erzurum 1982, (ss.45-69).
• Yiğit, İsmail, “Mevâlî”, DİA, cilt. XXIX, Ankara 2004.
• Zahîr, İhsân İlâhî, Beyne’ş-Şia ve Ehli’s-Sünne, Lâhôr ts.
• Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Dâru’l-Kutubi’l- Hadîse, Beyrût 1976.
• Zencani, Amid, “Şia ve Ehl-i Sünnet’te İçtihad” II. Uluslar Arası İslâm Düşüncesi Konferansı, İstanbul 1997.