Karsian Scholars Participating in Huzur Courses

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 224 - 243, 01.07.2017

Alparslan Kartal

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.339136

Cited By: 8

Öz

The
usual tafsir lessons, which were made as a continuation of the Muhadarâ culture
in the Ottoman Empire, were tied to certain rules by Sultan III. Mustafa in
1172/1759 and became an official and continuous practice of the state. Huzûr-u Hümayûn or Huzûr Courses was called as
the high science courses formed with the invitation of famous scholars residing
in Istanbul. In these
lessons built in the presence of the Sultan, scholars who came to Istanbul from
different regions of Anatolia and Ottoman geography were found in scholarly
evaluations, and the lessons were negotiated in a manner that was well thought
out.

   The
scholars who came from various provinces of the Ottoman geography and settled
in Istanbul continued to carry the nomads of their countries; the books in
which the names of the participants of the classes are written are recorded in
this way. In this
study, attempts were made to identify Karsian scholars who have Karsî cadres
from the records of the names of the participants. It has been determined in which years the
determined scholars entered which classes and how often. By establishing the Karsian scholars
participating in the Huzur Courses, which is considered as the most prestigious
scholarly conversation circle in the Ottoman Empire, a consensus on the
recognition of Kars and Karsian scholars in the scientific life of that period
will be ensured.

Anahtar Kelimeler

Huzur Courses, Ottoman Empire, Karsian scholars

Huzur Derslerine Katılan Karslı Âlimler

Öz

Osmanlı Devleti’nde muhâdarâ kültürünün bir devamı olarak yapıla gelen mûtâd tefsir derslerinin h. 1172’de (m. 1759) Sultan III. Mustafa tarafından muayyen kurallara bağlanarak devletin resmî ve sürekli bir uygulaması haline getirilmesi ve İstanbul’da ikamet eden meşhur âlimlerin davet edilmesi ile teşekkül eden yüksek ilmî derslere Huzûr-u Hümayûn ya da Huzûr Dersleri denilmiştir. Padişahın huzurunda yapılan bu derslerde Anadolu’nun ve Osmanlı coğrafyasının farklı bölgelerinden İstanbul’a gelerek temayüz eden ilmî şahsiyetler ilmî mübahesede bulunur ve dersler münazaralı bir usulle müzakere edilirdi.

Osmanlı coğrafyasının muhtelif vilayetlerinden gelerek İstanbul’a yerleşen âlimler memleketlerinin nisbelerini taşımaya devam etmişler; derslere katılanların isimlerinin yazıldığı defterlere bu şekilde kaydedilmişlerdir. Bu çalışmada derslere katılanların tutulduğu kayıtlardan yola çıkarak Karsî nisbesine sahip Karslı âlimler tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen âlimlerin hangi yıllarda hangi derslere ne oranda girdiği ortaya konulmuştur. Osmanlı’daki en itibarlı ilmî sohbet halkası olarak kabul edilen Huzur Dersleri’ne katılan Karslı âlimleri tespit etmek suretiyle Kars’ın ve Karslı âlimlerin o dönemki ilmî hayatta tanınırlığına dair bir kanaatin teşekkülü sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Huzur Dersleri, Osmanlı İmparatorluğu, Karslı âlimler

Kaynakça

• Atâ, Ahmed Tayyârzâde, Tarih, I-V, İstanbul, h. 1293.
• el-Buharî, Muhammed b. İsmail, Sahîh, thk. Muhammed b. Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır, Dâr Tavkı’n-Necât, I-IX, 1422.
• Celep, Halil, “Risâle-i Nakşibendiyye Eseri Bağlamında Dâvûd-İ Karsî’nin Tasavvuf Anlayışı”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 20-28.
• Cengiz, Ercan, “Osmanlı Devletinde Ruûs Sınav Sistemi Bağlamında Dâvûd-İ Karsî’nin “Risâle Fî Tafsîli Ma Hasale Mine’s-Su’al Ve’l-Cevâb Fî’l-İmtihân” Adlı Risalesinin Değerlendirilmesi”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 32-47.
• Doğan, Hüseyin, “Dâvud-i Karsî ve İtikâdî Görüşleri”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 91-102.
• Çalık, Bünyamin, “Dâvûd-i Karsî’nin Hayatı, Eserleri, İlmi Şahsiyeti ve Hukukçu Kimliği”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 9-19.
• Çiftçi, Hasan, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî, (Hayatı, Çevresi, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri) Nûru’l-‘Ulûm ve Münacatı (Çeviri-Açıklama-Metin), Şehit Ebu’l- Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
• Eliaçık, Muhittin, “Tayyârzâde Ahmed Atâ’nın Bir Baytarnâme Tercümesi”, Mavi Atlas Gümüşhane Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Güz 2013.
• Emin, Mehmed, “Huzur-i Hümayun Dersleri”, Sebilü’r-Reşad, İstanbul, 26 Haziran 1335, cilt: XVII, sayı: 425-6.
• Ertürk, Volkan, “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Sultanlarının Bir Eğlenme Ve Dinlenme Mekânı Olarak Tersane Bahçesi”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Eylül 2013, Yıl 6, Sayı XV, ss. 91-125.
• Gök, Bilal, “Ebu’l-Hasan Harakânî’de Peygamber Sevgisi”, Harakânî Dergisi, C:1, S:1, Kars, 2014, s. 49-74.
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2008.
• Hira, Ayhan, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'de Civanmertlik”, II. Uluslarası Harakani Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kars, 2013.
• ___________, “Ebu'l-Hasan el-Harakani'nin Tasavvuf Anlayışında Fenâ Kavramı”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, s. 169-185.
• ___________, “Dâvûd-i Karsî’nin “el-Mev‘izatü’l-Hasenetü ve’n-Nasîhatü’l-Azîmetü” Adlı Risalesinde Niyet-İbadet İlişkişi”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 310-319.
• Hulvî, Mahmud Celâleddin, Lemezât-ı Hulviyye ez-Lemezât-ı Ulviyye, Süleymaniye Kütüphanesi, No:1894, v. 126.
• İmamoğlu, Abdullah Taha, “Bir Asır Sonra Dâvûd-İ Karsî’nin Hadis Usulü Şerhini Okutmak: Babakaleli Ahmed Abdülaziz Efendi Ve Mukarribu’t-Talibin Adlı Tercümesi”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 261-267.
• Işık, Ayhan, “Son Dönem Huzur Dersi Mukarrirlerinden Mustafa Şükrü Efendi”, Din ve Hayat, TDV, S:5, İstanbul, 2008.
• İpşirli, Mehmet, “Ramazanda Huzur Dersleri”, Din ve Hayat, TDV, 2008.
• ___________, “Hasan Kafi el-Akhisarî ve Devlet Düzenine Ait Eseri: Usûlü'l hikem fi Nizami'l-âlem”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 10-11.
• ___________, “Huzur Dersleri”, DİA, İstanbul, 1998; XVIII/441-444.
• ___________, “Osmanlı İlmiye Mesleği Hakkında Gözlemler (XVI-XVII. Asırlar)”, Osmanlı Araştırmaları, S: VII-VIII, İstanbul, 1988.
• İzgi, Cevat, Osmanlı Medreselerinde İlim, I-II, İstanbul,1997.
• Kalın, Mehmet Fatih, “Dâvûd-i Karsî’nin “İman Ve İslâm Risalesi”Nin Değerlendirilmesi”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 376-385.
• Kantarcı, Şenol, Nûru’l-Ûlum, Ebû’l Hasan Harakânî Derneği, Kars, 1997.
• Kara, “İslam Geleneğinde Ümera Huzurundaki Bilimsel Toplantıların Osmanlıcası: Huzur Dersleri”, Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II içinde, Edt. Bilal Gökkır, Necdet Yılmaz, Ömer Kara, Muhammed Abay, Necmettin Gökkır, İlim Yayma Vakfı Yayınları, I-II, İstanbul, 2011.
• Kartal, Alparslan, “Ebu’l Hasan Harakani’nin Peygamber Tasavvuru”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, Sayı: 15, 2015, s.161-175.
• ___________, “Dâvûd-i Karsî’nin(Ö. 1169/1756) Şerhu Alâ Usûli’l-Hadîs’i Üzerine Yazılan Haşiyeler”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 167-174.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Kars Tarihi, Işıl Matbaası, İstanbul, 1953.
• Koçi Bey, Risale, Yay. A.K. Aksüt, İstanbul, 1939.
• Lütfi Efendi, Ahmed, Lütfi Tarihi, Matbaâ-i Âmire, İstanbul, h. 1292.
• Mardin, Ebu’l-Ûlâ, Huzur Dersleri, I-III, DİB Yayınları, Ankara, 2017.
• Mustafa Sabri Efendi, Beyanülhâk Mecmuası, S:2, 16 Ramazan 1326.
• Müslim, ibn el-Haccâc en-Neysâbûrî, Sahih, thk. Mhammed Fuâd Abdulbakî, Dâu İhyait-Turasi’l-Arabî, I-IV, Beyrut.
• Omay, Semiha, Huzur Dersleri ile İlgili Konuşmalar, İstanbul, 1965.
• Öztürk, Mustafa, Osmanlı Tefsir Kültürüne Panoramik Bir Bakış, Osmanlı Toplumunda Kur'an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları (13. yy-18. yy), İlim Yayma Vakfı Kur'an ve Tefsir Akademisi, İstanbul 2-6 Ağustos 2010.
• Özbilgen, Erol, “Huzur Dersleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• Öztürk, Osman, “Ramazan Mubahaseleri Huzur Dersleri”, DİB Dergisi, C.10, S. 112-113, Ankara, 1971, s.331-333.
• Pakalın, Mehmed Zeki, “Huzur-i Hümayun Dersleri”, Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası, 29 Haziran 1918.
• ___________, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları, 1971.
• Sakaoğlu, Necdet, "Biniş", İstanbul Ansiklopedisi, I-VIII, İstanbul, 1994.
• Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, hz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996.
• Şener, Habib, “Dâvûd-i Karsî’nin “Risâle fî Beyâni Sıfâtillahi Teâlâ” Adlı Risâlesi Bağlamında Düşünce Tarihindeki Cevher ve Araz Kavramları Üzerine Bir Değerlendirme”, Dâvûd-i Karsî Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Kars, 2017, s. 363-375.
• Temizer, Aydın, “Osmanlıda Huzur Dersi Örnekleri Tahlil Ve Tenkitli Tefsir Metni Neşirleri II”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XVII, Sayı: 31 Haziran 2015.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara, 1965.
• ___________, “Huzur Dersleri”, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara, 1965.
• Ünver, Süheyl, Bir Ramazan Binbir İstanbul, Kitabevi, İstanbul, 1997.
• Yanyalı, Hacı Ömer Lütfi Efendi, Huzur Dersleri, Topkapı Sarayı Kütüphanesi, III. Ahmed Kitaplığı, nr. 3525, vr. 7b‐11a
• Yazıcı, Hüseyin, “Muhâdarat”, DİA, İstanbul, 2005.
• http://www.yazmalar.gov.tr/basit-arama/sayfa/27?q=Kars%C3%AE