Şâfiî Mezhebine Göre Nikâh’ta Velâyet Yetkisi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 15, 322 - 348, 15.01.2021

Hasan Güler

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.839124

Cited By: 1

Öz

Velâyet, hukuk dilinde başkaları adına onların rızası alınmaksızın hukukî işlemde bulunma yetkisini ifade ederken, fıkıh terimi olarak “rızası olup olmadığına bakılmaksızın bir sözün başkası adına geçerli ve sonuç doğurucu kılınması” şeklinde tarif edilmektedir. İslâm Aile Hukukunda ise eksik ehliyetli ve ehliyetsizlerin bir yakını tarafından rızaları alınarak veya alınmaksızın evlendirilme yetkisini ifade eder. Bu araştırmanın konusu velâyet, husûsen Şâfiî mezhebi özelinde ve detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Bilindiği üzere Şâfiî mezhebinde konu hakkındaki delillerden ötürü âkil, bâliğ ister kız olsun ister dul kadın olsun velî olmadan kendi irade beyanıyla nikâh akdi yapamazlar. Veliye verilen bu yetkinin kötüye kullanılmaması amacıyla bazı şartlar öne sürülmektedir. Birincisi, velî ile kız arasında açık seçik bir düşmanlık söz konusu olmamalı. İkincisi, evlendirilecek erkek ile aralarında denklik olması gerekir. Üçüncüsü ise erkeğin mehr-i muacceli verme imkânının bulunması gerekmektedir. Bu şartlar, mezhep literatüründe birçok kaynakta yer almaktadır. Dolayısıyla araştırmada zikredilen şartlar üzerinde ayrıca durulup bunlar detaylandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hukuk, Şafiî mezhebi, nikâh, velâyet, veli

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. İslâm Aile Hukuku. İstanbul: Ensar Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Apaydın, H. Yunus. “Velâyet (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Aslan, Bedri. “İslâm Hukukunda Evlilikte Velâyetin Ortadan Kalkmasıyla Velinin Velâyetinin Kime Geçeceği Konusunun Değerlendirilmesi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (Ocak 2016).
• Aydın, Mehmet Âkif. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Hars Yayıncılık, 6. Basım, 2007.
• Bâcûrî, İbrahim b. Muhammed b. Ahmed eş-Şâfiî. Hâşiyetü’l-Bâcûrî. thk. Muhammed Salâh b. Velîd Nuveydir. 3 Cilt. Ürdün: Dâru’n-Nûr, 1. Basım, 2015.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhü’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğa. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 5. Basım, 1993.
• Dârımî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Sünenü’d-Dârımî. thk. Mustafa Dîb el-Buğa. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Mustafâ, 1. Basım, 2011.
• Doğan, D. Mehmet. Doğan Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları, 21. Basım, 2008. Ebû Davûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Riyâd: Mektebetü’l-Me’ârif, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınları, 4. Basım, 2013.
• Gamrâvî, Muhammed ez-Zührî. Envâru’l-Mesâlik şerhu Umdetü’s-Sâlik ve ’Uddetü’n-Nâsik. thk. Muhammed Salâh b. Velîd Nuveydir. Ürdün: Dâru’n-Nûr, 1. Basım, 2014.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. el-Vasît fi’l-Mezheb. thk. Ahmed Mahmûd İbrahim. 7 Cilt. Dâru’s-Selâm, 1. Basım, 1997.
• Günenç, Halil. Büyük Şâfiî İlmihali. İstanbul: Yasin Yayınevi, ts.
• Heyet. el-Müncid fi’l-lugati ve’l-A’lâm. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 42. Basım, 2007.
• Heyet. İlmihal (İslâm ve Toplum). 2 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 21. Basım, 2013.
• Hin, Mustafa - v.dğr. el-Fıkhü’l-Menhecî ’alâ mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. 3 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye, 1. Basım, 1996.
• Hisnî, Takiyyüddîn Ebûbekir b. Muhamed b. Abdülmü’min. Kifâyetü’l-Ahyâr fî halli Gâyeti’l-İhtisâr. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 3. Basım, 2011.
• Itır, Nûreddîn. İ’lâmü’l-Enâm şerhu Bulûği’l-Merâm min ehâdîsi’l-ahkâm. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Ferfûr-Daru’l-Yemâme, 7. Basım, 1999.
• Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdülkerîm. el-’Azîz şerhu’l-Vecîz el-ma’rûf bi’ş-Şerhi’l-Kebîr. thk. Ali Muhammed Mu’avvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. thk. Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Riyâd: Mektebetü’l-Me’ârif, 1. Basım, ts.
• İbn Manzûr, Ebû Fadl Cemâlüddîn. Lisânu’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. 1-6 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Kahveci, Nuri. İslâm Aile Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 5. Basım, 2009.
• Kelebek, Mustafa. İslâm Aile Hukukunda Velâyet. Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Keskin, Mehmet. Şâfiî Fıkhı. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Köse, Saffet. “İslâm Hukukuna Göre Evlenmede Velâyet”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003).
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-Kebîr fî fikhi mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Ali Muhammed Mu’avvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb’l-İlmiyye, 1. Basım, 1994.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. el-Haccâc en-Neysâbûrî. Sahîhü Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 5 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1. Basım, 1997.
• Nevevî, Muhyiddîn Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb. thk. Âdil Ahmed Abülmevcûd - v.dğr. 27 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb’l-İlmiyye, 1. Basım, 2007.
• Nevevî, Muhyiddîn Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Minhâcü’t-Tâlibîn. thk. Ahmed b. Abdülazîz el-Haddâd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2. Basım, 2005.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Revâi’u’l-Beyân Tefsîru âyâti’l-ahkâm mine’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2010.
• Şâban, Zekiyüddîn. İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh). çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 30. Basım, 2018.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. thk. Rif’at Fevzî Abdülmuttalib. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 4. Basım, 2011. Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. Müsnedü’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Rif’at Fevzî Abdülmuttalib. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2005.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed el-Hatîb. Muğni’l-Muhtâc ilâ ma’rifeti me’ânî elfâzi’l-minhâc. thk. Abdürrezzâk Şahûd en-Necm. 5 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Feyhâ- Dâru’l-Menhel, 1. Basım, 2009.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Riyâd: Mektebetü’l-Me’ârif, 1. Basım, ts.
• Türcan, Talip (ed.). İslâm Hukuku El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 4. Basım, 2016. Mes‘ûdî, Muhammed b. Radîd. el-Mu’temed min Kadîmi Kavli’ş-Şâfiî ’ale’l-Cedîd. Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1. Basım, 1996.
• Ûfî, ’Avz b. Recâ. el-Velâyetü fi’n-Nikâh. Medîne: el-Cami’etü’l-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Yaman, Ahmet. İslâm Aile Hukuku. İstanbul: İFAV Yayınları, 13. Basım, 2015.