مثال على منظومات العقائد يعود للعصر العثماني الكلاسيكي : منظومة تاحجي زاده سعدي جلبي على العقائد النسفية

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 16, 612 - 646, 11.07.2021

Kamile Ünlüsoy Mohammad Shakib Asım

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.945958

Öz

تاجي زاده سعدي جلبي (ت: 922/ 1516 ) من العلماء العثمانيين الذين اشتهروا بفصاحتهم وتمكنهم من اللغة العربية والعثمانية ، عاش
سعدي جلبي في عصر ازدهرت فيه الدولة العثمانية على كثير من الأصعدة ، السياسية، والعسكرية ، والثقافية، والاقتصادية، وكان لذلك اثر كبير في نبوغ وتشكل شخصية هذا العالم الفذ.
قضى عمره في طلب العلم ونشره وقد ترك مؤلفات مهمة تفخر بها المكتبة الإسلامية، ومنها منظومة العقيدة النسفية على مذهب الإمام أبي منصور الماتوريدي. ولهذه المنظومة أهمية كبيرة في منطقة الأناضول فهي أحد المنظومتين اللتين عرفتا في تلك المنطقة والحقبة. إلا أن هذه المنظومة لم تظهر وتنتشر في عصرنا الحاضر.
في هذا البحث قد تم كتابة المخطوط، وتحقيقه، وترجمته للغة التركية، وذلك بالاعتماد على نسختين مخطوطتين، الأولى موجودة في "قصر توب كبي" والثانية موجودة في المكتبة القومية التركية.

Anahtar Kelimeler

تاجي زاده سعديج جلبي, الماتوريدية, العثمانيون, عقائد منظوم

An Example of ‘Aqāid Nāma from the Classical Ottoman Period: A Poem prepared by Tācīzāde Sa‘dī Çelebī on ‘Aqāid al-Nasafī

Öz

Tācīzāde Sa‘dī Çelebī (d. 922/1516) is one of the Ottoman scholars who became famous for his mastery of the Arabic language in a period when the Ottoman Empire was superior in political, economic and scientific aspects. ‘Aqāidu Manẓūm, which he prepared on ‘Aqāid al-Nasafī, is an Arabic Aqaid nama has 234 couplets that contains the basic acceptances of the Māturidī tradition. ‘Aqāidu Manẓūm is valuable in that it is one of the two poems written on Aqāid al-Nasafī in Anatolia. In this study, two different copies of ‘Aqāidu Manẓūm in Topkapi Palace and National Library Manuscripts collection were tried to be examined. In the study, firstly, two copies were compared and transferred to computer environment and then translated. The last evaluated work has been presented to the service of the scientific world.

Anahtar Kelimeler

Tâcizâde Sâ'dî Çelebi, Maturidism, Ottoman, aqâidnâma, 'Akâidu Manzûm

Osmanlı Klasik Dönemine Ait Bir Manzûm Akâidnâme Örneği: Tācīzāde Sa‘dī Çelebī’nin ‘Aḳâidü’n-Nesefī Üzerine Hazırladığı Manzûme

Öz

Tācīzāde Sa‘dī Çelebī (ö. 922/1516), Osmanlı’nın siyasî, iktisâdî ve ilmî yönlerden üstün olduğu bir dönemde, Arap dilindeki ustalığıyla şöhret bulan Osmanlı alimlerinden biridir. Onun ‘Aḳâidü’n-Nesefī üzerine hazırladığı 234 beyitlik ‘Aḳāidü Manẓūm, Maturidî geleneğin temel kabullerini ihtiva eden Arapça bir akâidnâmedir. ‘Aḳāidü Manẓūm, ‘Aḳâidü’n-Nesefī üzerine Anadolu’da telif edilen iki manzûm eserden biri olması bakımından kıymetlidir. Bu çalışmada ‘Aḳāidü Manẓūm’un Topkapı Sarayı ve Milli Kütüphane Yazmalar koleksiyonunda bulunan iki farklı nüshası tahkik edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada iki nüsha karşılaştırılarak bilgisayar ortamına aktarıldıktan sonra tercümesi ve değerlendirmesi yapılmış ve ilim dünyasının hizmetine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tācīzāde Sa‘dī Çelebī, Maturidîlik, Osmanlı, akâidnâme, ‘Aḳāidü Manẓūm

Kaynakça

• Adam, Hüdaverdi. Necmü’d-Din Ömer en-Nesefi ve Akidesi. Konya: Değişim Yay., 1987.
• Akçay, Ali İhsan. Türk Edebiyatında Manzûm Akâidnâmeler: İnceleme Metin, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Çağlayan, Harun.“Şerhu’l-Akâid ve Kelâmî Değeri Üzerine Bir Deneme”. Bozok Ü.İ.F.D. 14/4 (2018), 15-43.
• Erünsal, İsmai E. “Tâcîzâde Câfer Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/353-356. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• _____. “Tâcîzâde Sâdî Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/ 356. (İstanbul: TDV Yayınları, 2010).
• İshakoğlu, Ömer. “Tâcizâde Sa‘dî Çelebi ve Semâ‘î Müennes Kasidesi”. Şarkiyat Mecmuası, 12/1 (2008), 59-72.
• Karaağaç, Hilmi. “Osmanlı’dan Bugüne Manzûm Akâid Risâleleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14/28 (2016), 99-118.
• Kınalızâde Hasan Çelebi. Tezkiretü’ş-Şuarâ, haz. İbrahim Kutluk. Ankara: TTK Basımevi, 1978.
• Ömer Muhammed en-Nesefî. el-‘Akâidü’n-Nesefiyye. nşr. Bessâm Abdülvehhab el-Câbî. Lübnan: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1993.
• Ömer Nesefi Akaidi ve Tercümesi. haz. Hüsameddin Vanlıoğlu vd. İstanbul:Kitap Kalbi Yay., 2016.
• Ömer Nesefî. İslâm İnancının Temelleri Akaid. haz. M. Seyyid Ahsen, y.y.: Otağ Yay., 1975.
• Özler, Mevlüt. “İki Akaid Metni; el-Fıkhu’l-Ekber ile en-Nesefî Akâidi’nin Muhteva Açısından Mukayeseli Bir Tahlili”. Ata.Ü.İ.F.D. 0/14 (1999), 47-65.
• Tācizāde Sa‘dī Çelebī. ‘‘Aḳāidü Manẓūm. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi, (III. Ahmed K., 1777), 1b-33a.
• _____, Ḳasīdetü Kelāmiye, Ankara: Milli Kütüphane, (06 Mil Yz A 4800/4), 26a-30b. http://www.yazmalar.gov.tr/basit-arama?q=kasidet%C3%BC+kelamiye
• Taftazânî. Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi (Şerhu’l-Akâid). haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yay., 2013.
• Taşköprülüzâde Ahmed b. Mustafa. Şekâiku Nu‘maniyye ve Zeylleri Hadeiku’ş-Şekâik. haz. Mecdî Muhammed Efendi, nşr. Abdülkâdir Özcan. İstanbul: Çağrı Yay., 1989.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. haz. Ezel Erverdi vd. İstanbul: Dergah Yay., 1998, VIII, 194-195.
• Umur, Suha. Osmanlı Padişah Tuğraları, İstanbul: Cem Yay., 2011.
• Ünlüsoy, Kamile. “XVIII. Yüzyıl Eş‘arî Geleneğin Temsilcilerinden Ahmed ed-Derdîr ve Haridetü’l-Behiyyesi”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 11/2 (2018), 345-382.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Akâidü’n-Nesefî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/217-218. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.